بررسی تطبیقی تجارت الکترونیک در ایران و دنیا

نشست های فصلی فارغ التحصیلان و دانشجویان رشته فناوری اطلاعات سازمان مدیریت صنعتی, از جمله جمع های تخصصی است که همواره آخرین اطلاعات این حوزه را مورد کنکاش قرار می دهد

نشست‌های فصلی فارغ‌التحصیلان و دانشجویان رشته فناوری اطلاعات سازمان مدیریت صنعتی، از جمله جمع‌های تخصصی است که همواره آخرین اطلاعات این حوزه را مورد کنکاش قرار می‌دهد. نشست فصل پیشین که با محوریت «تجارت الکترونیک» برگزار شد، نکات جدیدی داشت که می‌تواند برای خوانندگان ماهنامه تدبیر مفید باشد. در ادامه، گزارش این نشست تقدیم خوانندگان می‌شود.

● تولد غول‌های اینترنتی

این جلسه با سخنان مجری و یادآوری نکاتی چند برای شرکت کنندگان آغاز شد: به نوشته روزنامه وال‌استریت‌ژورنال، ۴۳ سال طول کشید تا شرکت جنرال الکتریک حدود ۳/۷ میلیارد دلار ارزش پیداکند. درحالی‌که این اتفاق برای شرکت نت اسکیپ درمدت یک‌شب به‌وقوع پیوست_ اما واقعیت این‌است‌که، شرکتهایی نظیر نت اسکیپ زیاد نیستند و شرکتهایی چون: یاهو و گوگل که ازچنین ارزشهایی برخوردارند، بسیار کم‌شمارند. این بدان معناست که، کسانی‌که وارد دنیای اینترنت می‌شوند نخست باید زبان، ادبیات و فرهنگ آن را بشناسند وبعد وارد آن شوند. شاید به‌همین علت است که درمیان شرکتهای ایرانی کمتر شرکتی را سراغ داریم که دردنیای اینترنت چنین موفقیتی به‌دست آورده‌باشد.

سپس آقای سوادکوهی به عنوان سخنران نخست گفت: نخستین پرسشی که مطرح می‌شود وشما به آن پاسخ می‌دهید این است که آیا تجارت الکترونیکی، فناوری، ابزار، یا یک استراتژی است؟ بحث بعدی این‌است‌که باتوجه به انقلابی که فناوری اطلاعات هم‌اکنون در تجارت الکترونیک ایجاد کرده است، وضعیت آن در دنیای کنونی چگونه است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت: درمیان کشورهایی چون آمریکا، هنگ‌کنگ، سوئد، استرالیا، دانمارک، هلند، انگلستان، سوئیس، اتریش ..... و ایران، رتبه ما در تجارت الکترونیک هفتادم است.

سوادکوهی سپس با اشاره به آمارهای موجود شرایط کنونی جهان را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و گفت: حجم تجارت الکترونیک درجهان درسال ۲۰۰۳ رقم ۹/۳ تریلیون دلار بوده است که درسال ۲۰۰۸ به رقم ۸/۱۹ تریلیون دلار رسیده‌است. که رشد سالانه‌ای حدود ۳۸ درصد را نشان می‌دهد. سهم مناطق مختلف جهان از تجارت الکترونیک طبق آمار ارائه‌شده به قرار آمریکای شمالی حدود ۴۴درصد ، اروپای غربی ۲۰درصد ، آسیا و اقیانوسیه ۱۹درصد ، آمریکای لاتین ۱۰درصد وسایر نقاط جهان حدود ۷درصد می‌باشد.

سوادکوهی با اشاره به وضعیت ایران در این عرصه گفت:‌ شروع تجارت الکترونیک درایران را می‌توانیم درسال ۱۳۷۶ درنظربگیریم که با فروش کارت‌های اعتباری و برقراری توان خرید توسط آنها آغاز شد. تعداد کارت‌های فعال در شبکه شتاب درکشور درسال ۱۳۸۶ حدود ۱۳/۵ میلیون کارت بوده که تعداد دستگاه‌های این شبکه ۶۸۵۰۰ دستگاه اعلام شده است. حجم خرید اینترنتی درایران، درسال ۱۳۸۴، حدود پانصد میلیون تومان، درسال ۱۳۸۵ حدود ۱۰ میلیارد تومان و درسال ۱۳۸۶ حدود یکصدمیلیارد تومان بوده است.

موضوع زیرساخت‌های لازم برای تجارت الکترونیک نیز از نگاه سخنران دور نماند و وی در این ارتباط تصریح کرد: کشوری برای تجارت الکترونیک مناسب است که دارای تجارت آزاد، صنعت قانون‌مند، سهولت در صادرات، هماهنگ‌با استانداردهای دولتی و جهانی باشد. این تعریفی است که Apec برای تجارت الکترونیک ارائه‌کرده‌است که این معیارها را می‌توان این گونه برشمرد:

۱) ارتباطات و زیرساخت‌های تکنولوژیک

۲) محیط تجاری و قوانین

۳) محیط اجتماعی و فرهنگی

۴) محیط قانونی

۵) سیاستها و چشم‌اندازهای دولت

۶) پذیرش مشتریان بنگاهها.

دکتر فیروزه قنات‌آبادی دیگر سخنران این نشست بود. وی سخنان خود را این‌چنین آغاز کرد: صحبت بنده درباره قطب‌های مجازی یا بازارهای بدون پول است و سعی می‌کنم درباره آنهایی که دراین نوع بازارها کار می‌کنند، چگونگی روابط آن‌ها با یکدیگر، نحوه شکل‌گیری این روابط، امکانات و چگونگی بهره‌گیری هرچه بهتر از این روابط سخن بگویم.

وی در ادامه با اشاره به اهمیت تجارت الکترونیک در دنیای امروز گفت: تجارت‌الکترونیک با تحولاتی که دربازارهای بین‌المللی ایجادکرده به مقوله مهمی تبدیل‌شده است. بی‌شک رفتار فعالان این بازار درموضوع کسب‌وکار، تأثیر شگرفی می‌گذارد و دراین فضا شکل می‌گیرد.

قنات‌آبادی به موضوع نقش اینترنت در تجارت الکترونیک اشاره کرد و گفت: افزایش تعداد کاربران اینترنت باعث جدی‌شدن دگرگونی‌هایی شده است که بازارهای مجازی به‌وجودآورده‌اند که این تحولات ریشه در ساختار این بازار مجازی دارد.

سخنران ادامه داد: مهمترین ویژگی این بازار، غنای اطلاعاتی و امکان دسترسی ساده و سریع به آن است. آنچه که در بازارهای واقعی برتری محسوب‌می‌شده، داشتن اطلاعات بیشتر است که این امر دربازارهای مجازی این برتری رنگ باخته و ارزش خودرا ازدست داده است. چون همه وبه آسانی به این اطلاعات دسترسی دارند، بنابراین یکی‌از این پایه‌های قدرت را سست کرده‌ایم وباید به‌دنبال رکن دیگری بگردیم تا جای آن بگذاریم.

عضو هیئت‌علمی سازمان مدیریت صنعتی در ارتباط با سایر ویژگیهای بازار الکترونیکی نیز چنین گفت: یکی دیگر از ویژگی‌های این بازارها تعداد بازیگران آن است. دربازارهای واقعی تعداد محدودی مشتری، فروشنده و کالا خواهیدیافت، درحالی‌که دربازارهای مجازی این نسبت آن‌چنان زیاد است که به بی‌نهایت میل می‌کند. تعداد بی‌شماری مشتری، فروشنده و بازاریاب و .... دراین بازارها مشغول به‌کار هستند. پس ما دربازاری هستیم که هیچکدام از عواملی را که دربازارهای واقعی عامل قدرت هستند، وجودندارد.

وی با اشاره به شکل‌گیری مفاهیم جدید در عرصه کسب و کار افزود: براثر نفوذ IT درزندگی روزمره و کسب‌وکار، ما با مفاهیم جدیدی روبرو شده‌ایم. باهمین مفاهیم و تفاوتهای بازارهای مجازی و واقعی، باید دید که دربازارهای مجازی چگونه پول جابجا می‌شود و روابط حاضرین دراین بازارها چگونه است؟ برای تعریف حاضرین دراین بازارها از تعاریف روابط بازارهای واقعی کمک می‌گیریم. دربازار می‌گوییم، چه کسی، چه چیزی را می‌فروشد؟ یا چه کسی ازچه کسی چه چیزی را می‌خرد؟ پس یک ماتریس ۲×۲ خواهیم داشت که یک ضلع آن آنهایی هستند که چیزی می‌خرند و ضلع دیگر آنهایی هستند که چیزی را می‌فروشند.

قنات‌آبادی سپس به وجه تمایز بازارهای مجازی اشاره کرد و تاکید کرد:‌ دربازارهای مجازی یک تنوع شکل روابط داریم که دارای چهار بْعد است که قالب روابط مارا تعریف می‌کند وبه آن هویت می‌دهد. این چهاربعد عبارتنداز:

ـ بیزنس به بیزنس، بیزنس به مشتری، مشتری به بیزنس و مشتری به مشتری.

وی در بخش دیگری از سخنان خود تلاش کرد با اشاره به آمارها و ارقام موجود رشد تجارت الکترونیک در دنیای امروز را نشان دهد: آمارها نشان می‌دهد که درچندسال اخیر حجم تجارت‌الکترونیک به‌شدت افزایش یافته است. اما آنچه که ازنظر بنده مهم‌تر از این آمار است، افزایش حجم کسب و کار به کسب و کار یا بیزنس به بیزنس (B to B) دراین بازار است. درسال ۲۰۰۴ چیزی درحدود ۹۳ درصد از حجم تجارت‌الکترونیک را درآمریکا B to Bتشکیل داده‌است. یعنی آنجایی‌که بیزنس‌ها بایکدیگر مبادله می‌کرده‌اند. این رقم درسال ۲۰۰۴ از دو تریلیون‌دلار به هفت تا هشت تریلیون‌دلار درسال ۲۰۰۸ رسیده که حجم بسیارزیاد و قابل‌توجهی است.

وی در بخش پایانی سخنان خود به تقسیم‌بندی‌های موجود در این زمینه اشاره کرد و گفت:‌ برای تقسیم‌بندی بیزنس به بیزنس دومعیار تعریف‌شده که یکی معیارinternet base ودیگری معیار مبادلات است. می‌گویند باتوجه‌به ویژگیهای اینترنت، دراین بازارهای مجازی دونوع ارتباط وجوددارد: شکل اول قطب‌های مجازی است که امکان بالقوه ارتباط بین هزاران نفر خریدار با هزاران نفر فروشنده را فراهم‌می‌آورد. درمقابل این نوع ارتباط، شبکه‌های صنعتی خصوصی را داریم که دراین بخش تعداد محدودی کسب‌وکارهای استراتژیک درارتباط بایکدیگر مشغول به فعالیت هستند. یعنی تعداد زیادی درارتباط با یک نفر یایک بنگاه ویا تعداد زیادی در ارتباط‌با تعداد محدودی قرار می‌گیرند.

منتظر گزارش بعدی نشست فصلی بعدی دانشجویان فناوری اطلاعات سازمان مدیریت صنعتی در تدبیر باشید.