نارنجستان قوام ـ شیراز

حاج ابراهیم خان كلانتر وزیر معروف (!) لطفعلی خان زند نامی آشنا در تاریخ ایران است؛ كسی كه دروازه‌های شیراز را در جنگ آقا محمد خان قاجار گشود و جایگاه خود را در سمت صدارت سلاطین …

حاج ابراهیم خان كلانتر وزیر معروف (!) لطفعلی خان زند نامی آشنا در تاریخ ایران است؛ كسی كه دروازه‌های شیراز را در جنگ آقا محمد خان قاجار گشود و جایگاه خود را در سمت صدارت سلاطین قجر نیز تثبیت نمود و نهایتاً در زمان فتحعلی‌شاه به «اعتمادالدوله» ملقب گردید.

هر چند عاقبت خوشی در انتظار ابراهیم خان كلانتر نبود و زبان و چشمان‌اش را بر سر كار صدارت گذاشت اما فتحعلیشاه پس از مرگ ابراهیم خان بر سر لطف آمد (و یا تحت تأثیر نفوذ این خاندان در شیراز و فارس) فرزند وی میرزا علی‌اكبر را به مقام كلانتری شیراز گماشت و به او لقب «قوام‌الملك» داد. در اصل علی قوام (رجل سیاسی زمان پهلوی و شوهر اشرف پهلوی) فرزند ششم از این نسل است.

مجموعه‌ی قوام بین سال‌های ۱۲۵۷ و ۱۲۶۷ مقارن با حكومت ناصرالدین شاه قاجار ساخته و تكمیل گردیده است. این مجموعه از عناصر متعددی تشكیل یافته كه عمده‌ترین این عناصر عبارت‌اند از حمام گچینه، حسینیه‌ی قوام، مكتب‌خانه‌ی قوام (خانه عرقی‌ها)، اندرونی قوام (منزل زینت‌الملك)، دیوانخانه‌ی قوام (نارنجستان)، حمام اختصاصی قوام و اصطبل و زنجیرخانه (در حال حاضر از بین رفته است). البته بازارچه‌ای هم در این مجموعه وجود داشته كه در اثر احداث خیابان لطفعلی‌خان زند از بین رفته است.

نارنجستان یا به عبارت دیگر ساختمان بیرونی جزئی از یك مجموعه بناهای تاریخی است كه توسط خاندان قوام ساخته شده است. این مجموعه شامل بیرونی، اندرونی، حمام، اصطبل، زنجیرخانه، مكتب‌خانه و حسینیه می‎باشد. در حال حاضر اصطبل و زنجیرخانه (محل نگهداری محكومین) از بین رفته است.

ویژگی اصلی این بنای قاجاری استفاده از حوزه‌ی وسیعی از انواع تكنیك‌های تزیینی، گرته‌برداری شده از دوره‌های مختلف تاریخ ایران و حتی استفاده از تزیینات و نقاشی‌هایی به سبك اروپایی است.

تزیینات دیوار عمارت با حجاری‌هایی به تقلید از نقوش تخت جمشید، باغ‌سازی به روش ایرانی، كاشی‌كاری‌های بالای ایوان اصلی عمارت نارنجستان (كه این نوع سنتوری مدتی نیز باب طبع معماران پست‌مدرن ایرانی بود)، تزیینات بی‌نظیر موجود در سقف داخل ایوان اصلی عمارت نارنجستان، آیینه‌كاری‌ها و نقاشی‌های سقف ایوان اصلی، نقاشی‌های به سبك اروپایی بر سقف چوبی ایوان اصلی، درهای عمارت با معرق بسیار ظریف و... همه و همه این بنا را به یكی از زیباترین بناهای ارزش‌مند والای زیبایی‌شناسانه تبدیل كرده است.