تجلی انساندوستی در جمعیتی جهانی

به بهانه روز جهانی صلیب سرخ و هلال احمر

امروز روز جهانی صلیب سرخ و هلال احمر است. روزی که ما را به یاد فعالیت‌ها و تلاش‌های جمعیتی می‌اندازد که انسانیت (بشر دوستی)، بی‌غرضی (تبعیض قائل نشدن)، بی‌طرفی، استقلال، خدمت داوطلبانه، جهانی بودن و وحدت از اصول اساسی هفتگانه آن‌ محسوب می‌شود.

جمعیتی که با هدف کمک بی‌طرفانه برای بهبود وضع مجروحان جنگی در سال ۱۸۶۴ بر اساس موافقتنامه ژنو تشکیل شد.

● صلیب سرخ متولد می‌شود

سال‌ها پیش در یکی از دهکده‌های شمال ایتالیا جنگ سختی بین قوای اتریش و متحدان فرانسوی و ساردنی رخ داد، جنگی که کشته‌ها و زخمی‌های بسیاری برجا گذاشت.

در همین ایام تاجر جوان سوئیسی به نام هانری دونان برای تجارت و کار وارد شهر کاستیل لیون ایتالیا ‌شد. این شهر که در نزدیکی دهکده مزبور قرار داشت تحت تاثیر جنگ قرار گرفته بود و مردم آن دچار هراس و سردرگمی شده‌بودند.

تاجر جوان با مشاهده وضعیت موجود به فکر کمک به مجروحان و آسیب دیدگان جنگ افتاد و در همین راستا گروهی کوچک تشکیل داد. او همه پولی را که با خود همراه داشت برای کمک به مجروحان جنگ خرج کرد و حتی در طی نامه‌هایی از دوستانش در سایر کشورها کمک طلبید. اقدامات انسان دوستانه او و همراهانش جان افراد زیادی را از مرگ نجات داد. هانری دونان بعد از بازگشت به کشورش خاطرات خود را تحت عنوان کتابی به نام «خاطرات سولفرینو» به نگارش درآورد.

او همچنین خواستار تشکیل جمعیت‌هایی برای کمک به آسیب دیدگان و مجروحان جنگ‌ها شد. چندی بعد از این ماجرا کمیته‌ دائمی بین‌المللی برای کمک به مجروحان جنگ در ژنو سوئیس تشکیل شد.

کنفرانسی بین‌المللی با شرکت نمایندگان ۱۶ کشور در ژنو تشکیل شد و موافقتنامه‌ای برای بهبود وضع مجروحان نظامی میدان جنگ در سال ۱۸۶۴ میلادی تدوین شد و به امضای نمایندگان ۱۲ دولت از کشورهای شرکت کننده رسید. بی‌طرف شمردن متصدیان خدمات پزشکی نیروهای مسلح، رفتار انسانی با زخمی‌ها و بی‌طرفی غیر نظامیانی که داوطلبانه به کمک زخمی‌ها می‌روند از نکات مهم این موافقتنامه محسوب می‌شد.

کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سال ۱۸۶۳ با عنوان کمیتة بین‌المللی برای امداد زخمیان نظامی تشکیل شد و در سال ۱۸۷۶ میلادی به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تغییر نام داد.

این کمیته که منشأ نهضت بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر بود سازمانی بی‌طرف، بی‌غرض و مستقل است که حفاظت از زندگی و کرامت قربانیان جنگ و نیز خشونت داخلی و یاری‌رسانی به آنها از وظایفش محسوب می‌شود. فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال احمر هم در سال ۱۹۱۹ تأسیس شد. این فدراسیون وظیفه هدایت و هماهنگ‌سازی یاری‌های جهانی نهضت به قربانیان سوانح طبیعی و تکنولوژیک به پناهندگان و نیز در موقعیت‌های اضطراری بهداشتی را بر عهده دارد.

● ماه سرخ به جای شیر و خورشید

در سال ۱۸۷۴ میلادی (۱۲۹۱) در زمان ناصرالدین شاه، برای نخستین بار کنوانسیون مصوب ۱۸۶۴ ژنو از سوی ایران پذیرفته شد. البته سال‌ها هیچ گونه اقدام جدی صورت نگرفت به جز شرکت عبدالصمد ممتازالسلطنه در سال ۱۹۰۶در کنفرانس بین‌المللی صلیب سرخ و دریافت موافقت کنفرانس در پذیرش شیر و خورشید سرخ به عنوان نشان رسمی دولت ایران برای این جمعیت.

دکتر امیر اعلم ( از دانش آموختگان رشته پزشکی در اروپا و از بنیانگذاران چند بیمارستان به سبک غربی در ایران ) در سال ۱۳۰۱ مقررات وضع شده از سوی صلیب سرخ جهانی برای جمعیت‌ها را ترجمه کرد و در اختیار احمدشاه قرار داد و به این شکل مقدمات تشکیل جمعیت فراهم شد. نخستین جلسه رسمی کمیته مرکزی جمعیت در مرداد ماه سال ۱۳۰۲ تشکیل شد و اعضای آن از میان بنیانگذاران و یاری رسانندگان به جمعیت و در جلسه عمومی انتخاب شدند.

البته باز هم تا سال ۱۳۰۳ عملاً هیچگونه اقدامی در جهت سازماندهی این تشکیلات صورت نگرفت. نخستین حرکت امدادی جمعیت کمک به زلزله زدگان تربت حیدریه به همت دکتر امیر اعلم و در زمانی بود که هنوز جمعیت هیچ گونه امکاناتی نداشت. در سال ۱۳۰۸ شمسی کنفرانس دیپلماتیک ژنو درباره صلیب سرخ بین‌المللی نشان شیر و خورشید سرخ را در کنار نشان‌های هلال احمر و صلیب‌سرخ به عنوان نشان امدادی و دارای مصونیت در میادین نبرد به رسمیت شناخت.

کم‌کم فعالیت‌های خیریه‌ای مانند ایجاد زایشگاه و مطب‌هایی با ارائه خدمات رایگان و مشارکت در فعالیت‌های آب‌رسانی، احداث جاده‌های شوسه و کمک به بهداری ارتش در این جمعیت آغاز شد.

تا قبل از سال ۱۳۵۷ هزار بیمارستان و مرکز درمانی با مجموع ۱۵ هزار تخت بیمارستانی، چندین مرکز جوانان و کودکان، پرورشگاه، آموزشگاه پرستاری و... توسط این جمعیت در سراسر کشور تاسیس شد.

بعد از انقلاب ساختار این جمعیت دگرگون شد و وظایف عمده آن به خدمات امدادی در سوانح و خدمات حمایتی محدود شد و نام و نماد جمعیت از شیر و خورشید به هلال احمر تغییر کرد.

امروزه بیشتر فعالیت‌های جمعیت هلال احمر در کشور ما حول محور اطلاع رسانی به

آسیب دیدگان حوادث طبیعی و غیر طبیعی متمرکز شده است و درکنار آن با تاسیس مراکز درمانی و توانبخشی و تولید دارو و اداره امور جوانان و داوطلبان، در سایر زمینه‌های مرتبط هم به صورت یک موسسه خیریه خدمت می‌کند.

● شناسایی نیاز نیازمندان و توان توانمندان

شناسایی نیاز نیازمندان و توان توانمندان شعار سازمان داوطلبان هلال احمر است. در واقع هدف این سازمان چیزی نیست جز به‌کارگیری توان همه افراد در جهت رفع نیاز نیازمندان. براساس این شعار همه مردم و همه اقشار می‌توانند با پیوستن به سازمان داوطلبان بخشی از مهارت، دانش، دارایی یا حتی وقت خود را در اختیار جمعیت قرار دهند تا در جهت کمک به نیازمندان و آسیب دیدگان از آن استفاده شود. هر کشوری برای پذیرش داوطلب دارای شرایط متفاوتی است اما در همه جای دنیا داوطلب به کسانی گفته می‌شود که به علاقه خود در جمعیت ملی کشورشان ثبت نام می‌کنند تا در هنگام وقوع حادثه برای همکاری دعوت شوند.

آموزش‌های امدادی داوطلبان برحسب شرایط اقلیمی و نوع حوادث شایع در کشورها متفاوت است.

مثلا در ایران که کشوری زلزله‌خیز است بیشتر آموزش‌های داوطلبان در مورد جست‌وجو و تجسس و اسکان موقت و کمک‌های اولیه است. البته در همه حوادث و در همه کشورها مقوله حمایت‌های ملی و روانی از ابعاد مهم حمایت از آسیب‌دیدگان محسوب می‌شود.

افراد علاقه‌مند به همکاری با این سازمان به دو گروه عضو و داوطلب تقسیم می‌شوند. اعضای هلال احمر متعهد به اصول بنیادی جمعیت و نشر آن هستند و برای کمک به ارتقای کار جمعیت از اساسنامه پیروی می‌کنند و نسبت به اجرای مصوبات مجمع عمومی و شورای عالی جمعیت گام بر می‌دارند. اعضا موظف به پرداخت حق عضویت هستند.

این درحالی است که داوطلب به فردی گفته می‌شود که با توجه به توان و تخصص خود بدون دریافت حق‌الزحمه به صورت مستمر یا مقطعی با جمعیت همکاری می‌کند.

سازمان امداد و نجات یکی دیگر از بخش‌های هلال احمر است. امداد و نجات سازمانی ماموریتی با بخش‌های مختلف است که از آن جمله می‌توان به امداد هوایی، امداد دریایی، ارتباطات رادیویی و آموزش و آمادگی امداد اشاره کرد.

لحظات اولیه بعد از وقوع حادثه لحظاتی طلایی است که با امداد و نجات به موقع آسیب دیدگان می‌توان جان تعداد زیادی را نجات داد بنابراین باید کمک‌‌های امدادی در کوتاه‌ترین زمان به منطقه آسیب دیده اعزام شوند. در حال حاضر فعالیت‌های امدادی جمعیت در سه مرحله قبل از سوانح (آمادگی)، حین حادثه (پاسخگویی) و بعد از حادثه (عادی سازی) انجام می‌شود.

این سازمان وظیفه ارائه خدمات امدادی در هنگام بروز سوانح طبیعی مانند سیل و زلزله و غیره را در داخل و خارج از کشور برعهده دارد.

امداد و نجات در آوار، امداد و نجات در کوهستان، امدادو نجات در حوادث جاده‌ای، امداد و نجات در سیلاب بخشی دیگر از فعالیت‌های هلال احمر در جهت کمک به آسیب دیدگان است.

کتایون ضیایی