عدالت یا تبعیض

تقسیم كار میان زن و مرد از همان ابتدای تاریخ از زمانی كه زنان در غارها به تربیت و نگهداری فرزندان می پرداختند و مردان برای شكار به خارج از غارها می رفتند, صورت می گرفته است بتدریج در طول تاریخ و با تحولات گوناگون بشر, تقسیم كار اشكال كامل تری به خود گرفته است

به طور كلی تقسیم كار زمانی پدید آمد كه تخصص مطرح شد، ولی مبنای رابطه میان زنان و مردان و تقسیم وظایف میان آنها موضوعی بسیار فراتر از بحث تخصص بوده و سابقه ای بسیار طولانی دارد. به طور كلی می توان گفت زندگی اجتماعی نیازمند هماهنگی، همكاری و تعاون است و خانواده هم نخستین نهادی است كه برپایه همكاری بنا شده است. این همكاری در محیط خانواده باید براساس تخصص، جنسیت و سن افراد صورت پذیرد.«فریبا صیاد» دكترای ارتباطات اجتماعی و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در زمینه تقسیم كار معتقد است: «رابطه میان زن و مرد و تقسیم وظایف بین آنها بر مبنای خصوصیات فیزیكی و روحی آنها متفاوت است، یك زن در طول دوره عمر خویش به طور طبیعی بارداری، زایمان، شیردهی، تغذیه كودك و رسیدگی به امور فرزندان و زندگی را بر عهده دارد؛ در حالی كه مردان از لحاظ جسمی هیچ كدام از مسؤولیت های گفته شده را بر عهده ندارند.»وی معتقد است: «همان طور كه قبلاً اشاره شد برخی وظایف به طور طبیعی و حتمی به زنان واگذار شده و انجام آن به طور روزمره بر عهده آنان است و در كنار آن شاغل بودن در خارج از منزل نیز یك فشار مضاعف را به آنان وارد می كند؛ بنابراین انتظاری بجاست كه مردان در زمان حضور در منزل در حد امكان از هرگونه كمك و مساعدتی در امور داخلی و خارجی منزل دریغ نورزند و به این ترتیب از هیچ نوع همكاری و همیاری كوتاهی نكنند، ولی زمانی كه زنان فقط خانه دار هستند بالطبع با حوصله و توانایی بیشتری می توانند امور منزل و فرزندان و خانواده را اداره كنند، اما در هر حال برای ایجاد فضایی بهتر، با تفاهم بیشتر و رضایت همه جانبه به نظر می رسد كه همكاری مردان در انجام بعضی امور كه سنگین تر است باز هم ضروری است، البته این مسأله به توافق دو طرف و میزان مسؤولیت، اشتغال و زمانی كه یك مرد برای تأمین معاش خانواده خود تلاش می كند نیز بستگی دارد.

این در حالی است كه متأسفانه امروزه مردان به دلیل چندشغله بودن از صبح تا شب به كار و فعالیت می پردازند و هنگام بازگشت به منزل نه تنها كمكی به همسران خود نمی كنند، بلكه مدام از مسائل مختلف ایراد می گیرند و گله و شكایت می كنند، اما در صورتی كه زنان شاغل باشند با تمام خستگی ها باید با خونسردی رسیدگی به امور منزل را در برنامه خود قرار دهند و كوچكترین بی توجهی نكنند.»

وی معتقد است: «با گذشت زمان و پیشرفت جوامع، ورود به قرن بیستم و تحولات این دوران، زنان كه از گذشته نیز این آمادگی را در خود می دیدند، خواستار تفویض مسؤولیت هایی شبیه به مردان شدند و از طرفی این توانایی را در خود می دیدند كه بتوانند سهم قابل توجهی به عنوان نیمی از اعضای یك جامعه در شكل گیری سیر پیشرفت و صنعتی شدن كشورشان داشته باشند زیرا زنان از نظر میزان توانایی و استعداد و هوش تفاوتی با مردان ندارند، اما به عقیده بسیاری از متفكران یا جامعه شناسان، محدودیت قائل شدن برای زنان بدین جهت است كه مسؤولیت های سنگین به خصوص به لحاظ فیزیكی مخصوص مردان است و باید به روحیه، توانایی و جسم زنان توجه بیشتری شود و احترام بیشتری به لطافت و ظرافت های جسمی و روحی آنان گذاشته شود.»«حمیدرضا كریمی» مددكار اجتماعی و مدرس دانشگاه نیز در این زمینه معتقد است: «در قانون اساسی ما مردان مسؤولیت تأمین معاش خانواده و كمك به ایجاد هماهنگی با همسر خانواده را برای تربیت فرزندان بر عهده دارند. اینك با توجه به مشكلات اقتصادی موجود در جامعه، زنان با توجه به تحصیلات و تخصص هایی كه كسب كرده و فعالیت های اقتصادی زیادی كه انجام داده اند؛ بدیهی است كه فعالیت زنان شاغل در خانواده بیش ازمردان است و این امر مشكلاتی را در وضعیت جسمی و روحی زنان شاغل ایجاد می كند و بعضی از مردان متأسفانه به این امر توجهی خاصی نمی كنند و همه وظایف مربوط به فرزندان اعم از تحصیل و بهداشت و... را بر عهده مادر می گذارند كه این امر خود علاوه بر مشكلاتی كه برای زنان به وجود می آورد، فرزندان را نیز به بستر چنین مشكلاتی روانه می كند. فرزندان نیاز به الگوپذیری از والدین بخصوص پدران می پردازند . در صورتی كه پدران توجهی به خانه و فرزندان خود نداشته باشند و تمام وقت خود را صرف اشتغال خود كرده و نتوانند زمان مناسبی را به فرزندان خود بخصوص دختران اختصاص دهند، با اولین دستی كه به سوی فرزندان دراز می شود خام شده و محبت را در بیرون از خانه جست وجو می كنند.»وی معتقد است: «متأسفانه مشكلات اقتصادی مهمترین عامل در فعالیت بیش از حد مردان محسوب می شود كه گاهی اوقات حتی بیش از ۱۲ تا ۱۸ ساعت از وقت خود را در خارج از منزل سپری می كنند و كمتر به مسائل فرزندان و همسران خود توجه دارند. این در حالی است كه بیشتر زنان سعی می كنند با فداكاری های بسیار موضوع نبودن پدر را در محیط منزل برای فرزندان توجیه كرده و جای خالی وی را از نظر معنوی و عاطفی پر كنند.»وی معتقد است: «اما با تمام مسائل موجود، بعضی از مردان از این مسأله سوءاستفاده كرده و توجهی به وظایف خود در مسائل فرزندان ندارند، كه این امر ناشی از مسائل اقتصادی و فرهنگی است كه پدر فقط نان آور خانه و مادر مسؤول تربیت فرزندان است. این در حالی است كه چنین امری در میان اقشار تحصیلكرده هم به وفور مشاهده می شود.»«نسیم مجیدی» دكترای علوم ارتباطات نیز معتقد است: «به طور كلی تقسیم كار در بین اعضای خانواده باعث می شود تا فشار كارها بر دوش یك نفر نباشد بنابراین اعضای خانواده سعی دارند تا وظایف و مسؤولیت ها را بین خود تقسیم كنند؛ این در حالی است كه در جامعه امروز چنین امری كمتر مشاهده می شود و بیشتر فعالیت ها بر دوش یك نفر گذاشته می شود كه همان مادر خانه است.»وی معتقد است: «در جامعه فعلی كه زنان همدوش مردان به كار و فعالیت می پردازند، باید تقسیم كار به نحو مطلوبی انجام شود، ولی متأسفانه این امر به طور عادلانه صورت نمی گیرد.» وی می گوید: «متأسفانه تقسیم كار چارچوب مشخصی نداشته و از گذشته های دور وظیفه زنان مدیریت خانه و وظیفه مردان نان آوری بوده است ، ولی امروزه در صورتی می توان این امر را تغییر داد كه از طریق فرهنگ سازی ، كلیه اعضای خانواده ، كمك كردن به یكدیگر را از وظایف اصلی خودبدانند».وی معتقد است: «مسأله تقسیم كار نسبت به گذشته شكل بهتری پیدا كرده است زیرا در گذشته مردان به هیچ وجه به همسران خود در منزل كمك نمی كردند، این در حالی است كه چنین امری در بیشتر خانواده های امروزی هم مشاهده می شود و زنان باید مسؤولیت های متعددی را برعهده بگیرند.»وی ادامه داد: «تقسیم كار ناعادلانه بین زن و مرد بخصوص برای زنانی كه باید به طور مداوم و پیوسته به فعالیت در محیط منزل بپردازند باعث فرسودگی می شود.چنین امری باعث می شود تا زن نتواند نقش مادری اش را به علت این فشارها به نحو احسن به انجام برساند و بدین ترتیب بیشترین آسیب متوجه فرزندان خواهد شد. با توجه به مردسالار بودن جامعه، تقسیم كار به صورت درستی انجام نمی شود و یا بسیار ناچیز است. این در حالی است كه این امر درجوامع شرقی و جهان سوم امری عادی تلقی می شود.» درادامه «فیروز دیندار» دكترای مدیریت رسانه و استاد دانشگاه نیز می گوید: « در محیط منزل باید كارها به گونه ای میان افراد تقسیم شود كه سنگینی كار خانواده بر دوش یك نفر نباشد. همچنین اعضای خانواده باید با مشاركت ، همفكری و همیاری همه كارها را به سرانجام برسانند، زیرا در غیراین صورت در نظام فكری، روحی و روانی اعضای خانواده بخصوص زنان اختلال ایجاد می شود و كارها به نحو مطلوب انجام نپذیرفته ، خانواده هم هیچ گاه به سرمنزل مقصود خود نخواهد رسید.»وی افزود:« در گذشته زنان وظایف مشخصی را برعهده داشتند، اما در حال حاضر وظایف آنهاچندگانه است و در صورتی كه تقسیم كار به صورت مطلوب انجام نشود، اداره خانواده امكان پذیر نخواهد شد و فشارهای مضاعف متوجه یك نفر شده و تصمیم گیری های درست از افراد سلب می شود. در بحث تقسیم كار نیز هركس باید به اندازه توان، تخصص و استعدادهای خود كارها را انجام دهد، زیرا در غیراین صورت دخالت در كارهای یكدیگر باعث بروز مشكلاتی برای افراد می شود».دكتر «صیاد» نیز می گوید: «به طور كلی در كشورهای غربی كه بینش لیبرالیستی وجود دارد و زنان به فعالیتها و جنبشهای فمینیستی زیادی دست زده اند امروزه انواع مشاغل سنگین كه بخصوص از لحاظ جسمی و روحی كمتر با توان زنان تناسب و هماهنگی دارد به آنان واگذار شده است، اما در كنار این بحث باید یادآور شویم كه به دست آوردن حق و حقوق و تساوی بین زن و مرد، با بحث احراز مسؤولیتهای سنگین ، كمرشكن و مخالف با جسم و روح زن متفاوت است. متأسفانه امروزه حتی در كشورهای پیشرفته هم با میزان كار مساوی و تخصص و كارایی یكسان، میزان حقوق و امتیازات مردان نسبت به زنان بیشتر است و بازهم در شغل های كلیدی و مدیریتی كمتر شاهدحضور زنان یا انتخاب آنان هستیم . »وی می گوید: «در صورتی كه مسؤولیت شغلی زنان و مردان با توجه به توانایی و تخصص آنها صورت بگیرد بی شك نتایج خوبی خواهندگرفت كما اینكه انواع مشاغلی كه به حوصله، دقت و ریزبینی بیشتری احتیاج داشته باشد به زنان واگذار می شود، زیرا عدم تناسب شغل با توان بالقوه زن و مرد به طور معمول آسیبهای جسمی را برای هر دو جنس به دنبال خواهد داشت . وی معتقد است :« امروزه در كشور ما در جوامع شهری با توجه به شاغل بودن زنان بحث حقوق ، كاربرد بیشتری دارد و از طرفی به علت تورم اقتصادی و مشكلات معیشتی مسأله چندشغله بودن مردان و سنگین تر شدن مسؤولیت زنان به علت عدم حضور مردان در خانه یا كمتر حضور داشتن مردان، بیشتر مشاهده می شود. بنابراین در عمل بازهم مسؤولیت بیشتری به خاطر تأمین و جبران موقعیت اقتصادی و یا فقدان و كمبود حضور پدر در خانواده ، برعهده زنان گذاشته شده است ولی به نظر می رسد كه تفكرات و عملكرد مردان در صورتی كه فرصتی داشته باشند نسبت به گذشته از لحاظ تقسیم وظایف و كمك به مسؤولیتهای مربوط به امور منزل بسیار بهتر و قابل قبول تر شده است.»دكتر صیاد معتقد است:«تقسیم كار درست و اصولی ، سبب می شود تا زنان نسبت به خود، جنسیت و موقعیت شان از اعتماد به نفس بیشتری برخوردار شوند و احساس كنند كه وجودشان در زندگی آنقدر مهم است كه فقدان یا كمبودشان موازنه و تعادل زندگی را برهم می زند. به طور كلی می توان گفت با تقسیم كار ، تفاهم بیشتر ، رفتار متقابل بهتر و خوش بینی بیشتری نسبت به حال وآینده زندگی زوجین به وجود خواهد آمد.»وی در پایان گفت: «رسانه ها می توانند با ساخت برنامه های مناسب در قالب برنامه هایی مانندمیزگرد، مصاحبه، گفت وگو، رد وبدل كردن تجربیات افراد و یاحتی در قالب سریال و برنامه های نمایشی، فرهنگ سازی مناسبی را انجام دهند و زمینه فكری و ذهنی را درمردم جامعه بخصوص مردان ایجاد كنند. در ضمن قوه مقننه و مجریه نیز با قانونگذاری صحیح و تصویب لوایحی ، به بهبود شرایط زنان در داخل و خارج از منزل كمك كند و به استقلال مالی زنان اهمیت بیشتری دهد و نسبت به حقوق فردی و اجتماعی آنان بیشتر احساس مسؤولیت كند. همچنین قوه مجریه نیز باید ضمانت اجرایی لازم را برای حضور بیشتر زنان در صحنه های سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی فراهم آورد و از توانایی ها و استعدادهای آنان استفاده كند».

گزارش از ارمغان جوادنیا