زیبایی تب دارد تب ۴۰ درجه

عدم اعتماد به نفس شما را زشت می کند

ای آینه به من بگو که من از همه زیباترم! این جمله معروف را حتما شما هم به یاد دارید وقتی زن زشت داستان سفید برفی نقشه‌ها می‌کشید برای از بین بردن دختر زیبای داستان و جلوی آینه می‌ایستاد و از آینه –آن هم از آینه-دروغ می‌خواست؛ بعد هم که به مراد خود نرسید زد آینه را شکست! در نفس عمیق این هفته نگاهی داشته‌ایم به موضوع داغ زیبایی؛ البته از دریچه روانشناسی و جامعه‌شناسی و همه آن دلایل که باعث می‌شود شما با تمام زیبایی‌هایتان زشت و یا با تمام زشتی‌هایتان زیبا به نظر بیایید! ...

بحث زشتی و زیبایی از قدیم‌الایام مطرح بوده است و شاید بتوان گفت فلاسفه‌ای چون افلاطون جزو اولین‌هایی بودند که بحث هنر و زیبایی را مطرح کردند. امروزه روان‌شناسان و جامعه‌شناسان نیز درگیر این قضیه شده‌اند. پژوهش‌های روان‌شناسان مشخص کرده است که زیبایی و زشتی محصول نگرش، تصورات و برداشت‌های افراد از خود یا از پدیده مورد نظر است. در این رابطه دکتر پرویز رزاقی، روان‌شناس، به دو گروه اشاره می‌کند: «افراد زشتی که ادعای زیبایی دارند و افراد زیبایی که ادعای زشتی دارند.» شاید با این موضوع روبه‌رو شده‌اید که دوستتان از لحاظ ظاهری تقریبا زشت است اما به محض دیدن دیگران شروع به عیب‌جویی از قیافه و ظاهر آنها می‌کند. این روان‌شناس علت برخورد ویژه دوست شما را به یکی از دو تا موضوع زیر مربوط می‌داند: «برخی از افراد زشت حاضر به پذیرش زشتی خود نیستند و در نتیجه با مکانیسم دفاعی انکار زشتی با آن برخورد می‌کنند و برخی دیگر به دلیل نگرش مثبتی که از خود دارند زشتی را انکار می‌کنند.»

در حالی که برعکس این قضیه برای برخی افراد زیبا اتفاق می‌افتد. افراد زیبایی که خود را زشت تصور می‌کنند یا اعتماد به نفس کافی ندارند یا اینکه از نظر باور و تفکر به اشباعی رسیده‌اند که زیبایی را در محور تصور و افکارشان قرار نمی‌دهند و آن را امری عادی تلقی می‌کنند یا اینکه به جنبه‌های دیگر زندگی مثل معنویات، زندگی خوب و... اهمیت می‌دهند.

● تب زیبا شدن

در سال‌های بسیار دور بحث زیبایی و زشتی تب امروز را نداشت. امروزه این تب چنان افزایش پیدا کرده که جان برخی افراد را هم تهدید می‌کند. در حال حاضر جامعه ما با دخترها و پسرهایی روبه‌رو است که علی‌رغم چهره زیبایی که دارند حاضر نیستند تحت هیچ شرایطی بدون آرایش دیده شوند. ورود انواع و اقسام مواد آرایشی، استفاده بی‌رویه از این مواد ـ به خصوص در چند سال اخیر‌ـ شاهدی بر این گفته دکتر رزاقی است که نداشتن احساس مثبت به خود و اعتماد به نفس کافی و نیز موقعیتی که انسان در آن قرار می‌گیرد از علل مهم تصور زیبایی و زشتی افراد از خود است. فرضا اگر فرد در موقعیتی قرار بگیرد که دیگران از وی زیباتر باشند ممکن است خود را زشت بپندارد. عوارض این باورهای افراطی حتی می‌تواند شغل و منصب فرد را هم تحت تاثیر قرار بدهد. به ویژه در مورد مردان که داشتن قد بلند و هیکل قوی را در موفقیت‌های کاری موثر می‌دانند. در حالی که این افراد اگر به جای تمرکز روی قیافه، قدرت‌های دیگر خود را تقویت می‌کردند به احتمال زیاد به مراتب بالای شغلی دست می‌یافتند.

● تفاوت اعتماد به نفس در زن و مرد

تعریف اعتماد به نفس و به تبع آن زیبایی، از دیدگاه دو جنس زن و مرد، متفاوت است. اعتماد به نفس، ویژگی‌ای است که در سنین پایین، شروع به شکل گرفتن می‌کند و در خانم‌ها زودتر شکل می‌گیرد و زودتر هم تمام می‌شود. در دختران از سنین ۷ تا ۹ سالگی شروع و در ۱۵ تا ۱۶ سالگی تمام می‌شود. این در حالی است که در مردان از سنین ۱۲ تا ۱۴ سالگی شروع می‌شود و سپس ادامه پیدا می‌کند. معنای اعتمادبه‌نفس هم برای خانم‌ها و هم آقایان تفاوت می‌کند تا جایی که خانم‌ها اعتماد به نفس را بیشتر در زیبایی می‌بینند و مردان در قدرت و توانمندی. برای همین است که زنان بیشتر از مردان به جای تقویت قدرت و توانمندی به دنبال انواع و اقسام جراحی‌های پلاستیک و زیبایی مثل کاشت گونه، جراحی بینی، لیفتینگ و... هستند در حالی که مردان کمتر به زیبایی چهره اهمیت می‌دهند و بیشتر در باشگاه‌های ورزشی باید سراغ آنها را گرفت. همچنین به جز این موارد دو دلیل عمده دیگر باعث تفاوت در تعریف اعتمادبه‌نفس در زنان و مردان می‌شود: تفاوت‌های روان‌شناختی بین زن و مرد و باورهای به ارث رسیده از نیاکان.

به هر حال تفاوت اعتمادبه‌نفس ریشه در هر مساله‌ای داشته باشد در حال حاضر این موضوع به اثبات رسیده است که در انسان جنس مونث زیباتر است و در باورهای عینی مشخص شده مردان زمخت‌تر هستند. زنان دوست دارند زیباتر باشند. آنها موجودیت خود را با زیبایی محک می‌زنند چرا که احساس می‌کنند با زیبایی می‌توانند موجودیت بیشتری را از خود نشان بدهند و بنابر گفته‌های دکتر رزاقی نمی‌شود منکر این حقیقت شد. افرادی که احساس زیبایی دارند احساس شادابی رفتاری و جسمانی بیشتری دارند اما باید این را هم پذیرفت که زشتی تعاریف مختلفی دارد. همیشه نمی‌توان مورد پسند همگان قرار گرفت. با تغییر دیدگاه می‌توان زندگی بهتری را نصیب خود کرد. افراد با نگرش منفی ضمن زشت شمردن خود سایر محاسن خود را نادیده گرفته و در نتیجه گردابی در ذهنشان ایجاد می‌کنند که بیشتر و بیشتر در محورهای منفی و ضعف‌های جسمانی خود غوطه می‌خورند.

● ریشه بیمارگونه تصور زشتی

زیبایی در یک تعریف کلی به مفهوم نظم، اندازه و تناسب است که می‌تواند با نگرش، فرهنگ و تربیت افراد ارتباط تنگاتنگی داشته باشد. جالب است اگر بدانید در آثار برجای مانده از ایران قدیم مشخص شده بینی عقابی زشت محسوب نمی‌شده در حالی که در ایران امروز انواع و اقسام جراحی‌های بینی شاهدی بر این ادعا هستند که تعریف زیبایی می‌تواند در اعصار مختلف تغییر کند بنابراین نمی‌توان همیشه و همه‌جا مورد پسند واقع شد اما گاهی تصور زشت بودن به سال‌های سال قبل برمی‌گردد یعنی سنین ۲ تا ۱۲ سالگی! روان‌شناس‌ها در این باره می‌گویند: «در این سنین افراد خود را با ارزیابی‌های بیرونی یعنی نگاه دیگران و برداشت دیگران مقایسه می‌کنند. اگر پیام‌هایی که از محیط، از جمله خانواده می‌گیرند منفی باشد اثرات روان‌شناختی منفی بیشتری را روی باورهای افراد نسبت به خویشتن ایجاد می‌کنند. اگر خانواده گوش، دماغ، قوز و... فرزند خود را مورد تمسخر قرار بدهند در شکل‌گیری اعتماد به نفس فرزند تاثیر خواهد داشت. درحالی که در این دوران توجه به زیبایی‌های فرد بسیار مهم است. باید از فرزند با شرایط خاص، در جمع حمایت شود. باید زیبایی‌های این فرزند را در جمع بازگو کرد که دیگران به جای توجه به بعد زشتی به بعد زیبایی وی توجه کنند.»

● عشق به زیبایی امری ذاتی است

عشق به زیبایی امری ذاتی تلقی می‌شود و انسان زیبایی را در درون خویش می‌شناسد. انگیزه زیبایی و زشتی در درون انسان‌ها است. انسان‌ها تا حد زیادی عاشق سیرت زیبا هستند نه صورت زیبا بنابراین هر قدر زیبایی یا زشتی بیرونی در اوج باشد باز هم انسان زیبایی درون را به زیبایی بیرون ترجیح می‌دهد. مثال بارز آن حکایت لیلی و مجنون است. حاکم یمن دستور داد لیلی را بین ۱۰ دختر زیبا قرار بدهند، سپس به مجنون گفت: «لیلی از این ۱۰ دختر زشت‌تر است. چرا عاشق او شده‌ای؟» مجنون در پاسخ گفت: «این چشم من را در بیاور و از چشم من به لیلی نگاه کن.» دکتر رجب‌لو، جامعه‌شناس در این باره می‌گوید: «زشتی یا زیبایی از چشم کسی که آن را زشت یا زیبا می‌بیند مطرح است نه اینکه زشتی یا زیبایی به معنای واقعی وجود داشته باشد. ضمن اینکه انکار نمی‌کنیم که ممکن است جمع کثیری یک فردی را زیبا تشخیص بدهند یا برعکس اما با این حال موضوع مطلق نیست.»

اما علی‌رغم اینکه زیبایی درونی مهم‌تر از زیبایی بیرونی است، امروزه به زیبایی ظاهری اهمیت زیادتری داده می‌شود. این دکتر جامعه‌شناس در این باره هم می‌گوید: «در جوامعی که مسایل اخلاقی، انسانی و سیرت زیبا در درجه دوم اهمیت قرار دارند انسان‌ها در تلاش هستند که به صورت زیبا بپردازند. به عنوان مثال معمولا در زندگی قبیله‌ای، افراد دارای مناسبات با ثبات و روابط انسانی بسیار عمیق هستند. در آنها خویشاوندی و روابط نسبی و سببی اصل است. پسرعموی زشت با دخترعموی زیبا ازدواج می‌کند یا برعکس. این زشتی و زیبایی باعث قطع رابطه نمی‌شود. زشتی و زیبایی ملاک روابط انسانی قرار نمی‌گیرد. چرا در قبایل زن‌ها بینی خود را عمل نمی‌کنند؟ چون یک فرهنگ غنی بر آنها حاکم است و زیبایی در درجه دوم اهمیت قرار دارد.» شاید علت عمده تفاوت زیبایی و زشتی در شهر و روستا به همین موضوع برمی‌گردد. دکتر رجب‌لو می‌گوید: «در شهرها به دلیل اینکه نسبت‌ها کم‌رنگ می‌شود و از سویی دیگر از آنجا که روابط انسانی در پرتو مناسبات مالی، اشتغال، درآمد بالا و داشتن طبقه تعریف می‌شود و از آن جایی که این موارد دایما در حال تغییر هستند، در چنین جامعه‌ای ارزش و معیار انسانی برابر مناسبات ظاهری زندگی رنگ می‌بازد و افراد سعی می‌کنند صورت ظاهری مساله را حفظ کنند.

افسانه بهرامی