تاریخ, طبیعت, زیبایی

گذری بر جاذبه های گردشگری استان چهارمحال و بختیاری

شیرسنگی، کوچ عشایر، موسیقی و طبیعت بکر... شما را یاد کجا می‌اندازد؟ درست فکر کردید قوم بزرگ بختیاری، با رادمردانی دلیر و جنگجو، مهربان و اهل ادب، که فولکلورهایشان پر است از مضامینی عاشقانه، اما حزن‌انگیز. این مردمان از هزاره‌ها عبور کرده‌اند و اینک بر پیشانی ایران به زیبایی خودنمایی می‌کنند.

سفر به این خاک پاک، تنها دیدن آثار تاریخی و لذت بردن از طبیعت نیست شناخت گوشه‌ای از فرهنگ و تاریخ است، تاریخی که حافظ ارزش‌های والای انسانی است. این مردم میزبانان مهربانی برای شما هستند. مردمانی اصیل به نجابت طبیعت.

سفر به استان چهارمحال و بختیاری پیشنهاد این هفته ما برای گردشگری شماست. مرکزش شهرکرد است و نام بختیاری هم برای اولین بار در ذیل طوایف لر بزرگ، توسط حمدالله مستوفی ذکر شده است.

● شکار بی‌مجوز ممنوع!

شما که اهل شکار نیستید؟ هستید! خوب اگر اهل شکار هستید باید از سازمان حفاظت محیط زیست مجوز بگیرید که امکان آن به لحاظ زمانی برای مسافر امکانپذیر نیست، پس بی‌خیال شکار شوید و منطقه حفاظت شده را به حال خود بگذارید. منطقه حفاظت شده تنگه صیاد با تپه‌های ماهوری مامنی است برای قوچ، میش، گرگ، روباه، شغال، کفتار و پرندگانی مثل کبک و عقاب، آسوده از دست تیغ و تفنگ شکارچیان. بهترین راه برای رفتن به این زیستگاه محور شهرکرد ـ اصفهان است. برای مسافران در این منطقه، فضای سبز و سکوی نشیمن تعبیه شده است. منطقه حفاظت شده سبزکوه نیز از چنین تنوعی برخوردار است.

جالب است بدانید بختیاری‌ها برای خود آداب و رسوم ویژه‌ای برای شکار دارند. در ایل بختیاری رسم بر این است که جوانان رشید و بلندبالای بختیاری که به سن ازدواج رسیده‌اند، قبل از عروسی، برای تهیه گوشت مورد نیاز جهت غذای مراسم عروسی به شکار می‌روند. براساس این رسم قدیمی مادر تازه‌داماد مشغول تهیه نان سنتی می‌شود، خواهران و دخترهای بختیاری مشک می‌زنند تا جوان شکارچی آذوقه‌ای از دوغ تازه و کره محلی با خود ببرد.

اما در این میان نامزد جوان نیز اگرچه بی‌تاب است، اما بیکار نمی‌ماند و مشغول دوختن لباس شکار می‌شود. پس از آن که مرد جوان آماده شکار شد به کمر این شکارچی جوان شال شکار می‌بندند که معمولا توسط برادر بزرگ‌تر، دایی یا پدر انجام می‌شود. اما این جوان عاشق نمی‌تواند هر چیزی را شکار کند، او باید بزکل شکار کند این حیوان بسیار تیز است و شکار آن سخت و دشوار. شکار بز کل افتخار بختیاری‌ها و دلیل بر شجاعت، رشادت و دلیری آنهاست. پس از این داستان‌ها پسر عاشق با سرافرازی به ایل بازمی‌گردد و مراسم ازدواج برپا می‌شود و با گوشت شکار از مهمانان پذیرایی خواهد شد.

● اشک مریم

لاله‌های واژگون برای خود سرزمینی دارند سرزمینی به رنگ قرمز و زرد. این گل را سربزیرترین گل ایرانی هم می‌گویند، اما زیباترین اسم را اهالی محل به کار می‌برند «اشک مریم»، البته در تابستان از آنها خبری نیست، اگر شما در بهار عازم باشید، یعنی از اواسط فروردین تا اواخر اردیبهشت زمان دارید که در این منطقه تفرج کنید. کل منطقه‌ای که دشت لاله‌های واژگون در آن جای گرفته است، ۳ هزار و ۶۰۰ هکتار مساحت دارد، ولی فقط ۷۰۰هکتار از این منطقه حفاظت شده است، در بسیاری از مناطق غیرحفاظت شده گاهی به مهربانی با این گل‌های زیبا رفتار نمی‌شود و ریشه آن را از بن بر می‌کنند. دشت لاله‌های واژگون در همین چلگرد واقع است درست در ۱۲ کیلومتری.

● لحظه‌ای برای آرامش روان

چغاخور، شهرتی بین‌المللی دارد بر دامنه ارتفاعات برآفتاب و کلار، نزدیک شهر بلداجی خود را گسترانده است. خستگی را از وجود مسافران محو می‌کند، همه تن چشم می‌شوند تا مبادا لحظه‌ای از این شاهکار طبیعت هدر رود. هوایی دارد پر از احساس، فارغت می‌کند از تکرار پرترافیک شهری.

تا هر زمان که احساس فرصت داد می‌توان خیره ماند یا به تفکر فرورفت و یا این که اتراق کرد. پرندگان مهاجر چغاخور دل آسمان را پر از شوق کرده‌اند.

همین حوالی دو تالاب دیگر است که بی‌تماشای آن قصه سفر ناتمام است، گندمان و سولقان. نگران نباشید دسترسی آسان است جاده آسفالت با امکان دسترسی به واحد اقامتی و پذیرایی.

● درمان تن خسته

هر گوشه از این خاک حکمتی دارد که دردی را می‌زداید از این جسم خسته، نمی‌دانم تاکنون نام چشمه دیمه را شنیده‌اید یا خیر؟ این چشمه یکی از گواراترین آب‌های جهان را دارد. با خواص درمانی. می‌گویند برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و درمان سنگ کلیه مفید است، البته اقتصاد دستی بر سرش کشیده است و کارخانه خود را برای بسته‌بندی و ارسال آن به دیگر نقاط جهان برپا کرده است. دوست دارید به این چشمه بروید؟ پس آدرس روستای دیمه را سوال کنید. این روستا در ۱۰ کیلومتری چلگرد واقع شده است. بهترین فصل هم برای رفتن بهار و تابستان است.

چشمه کوهرنگ نیز می‌تواند سفر شما را زلال کند. حضور عشایر در کنار این چشمه به آن رنگ زندگی می‌دهد. عشایری که قرن‌ها سفر را با زندگی خود عجین کرده‌اند. دوستانی مهربان برای طبیعت و مهمان‌نوازانی بی‌همتا. این چشمه هم ۳۰ کیلومتر از چلگرد فاصله دارد.

● آتشگاهی بی‌آتش، خنک، مثل آب

اگر هنوز در شهرکرد هستید و هنوز فرصت دارید، ۱۹۰کیلومتر از شهر دور شوید تا به آتشگاه برسید. نه اشتباه نکنید اینجا یک آتشکده باستانی نیست، یک آبشار است به همین نام. لابد فکر می‌کنید فاصله زیاد است، اما مسیر به اندازه‌ای زیباست که تمام مسیر محو تماشا خواهید شد. این مسیر را فضای سرسبز و بی‌نظیری از انواع درختان و گیاهان جنگلی فراگرفته است. وقتی عناصر طبیعی توسط نقاش ابدی به هم پیوند می‌خورند، زبان از ستایش این همه شکوه بازمی‌ماند.

در اینجا شیب زیاد و پستی و بلندی‌های دره، آبشارهای کوچک متعددی را ایجاد کرده است. توصیه می‌کنم به فکر بازگشت به شهرکرد نباشید، می‌توانید شب را در مهمانسرای جهانگردی لردگان سپری کنید، تنها ۴۰کیلومتر فاصله دارید.

دیدن آبشار چیزی نیست که اهل ذوق براحتی از آن بگذرند. پیشنهاد بعدی ما آبشار «دره عشق» است که چندان هم نزدیک نیست، این یکی هم ۱۱۰ کیلومتر از شهرکرد فاصله دارد، اما شما فکرش را بکنید، آبشاری با ۱۰۰متر ارتفاع که به سرعت از دل کوه سر برمی‌آورد. حالا این را اضافه کنید به انارستان‌ها و شالیزارهای روستاهای دره عشق. این که اسمش چرا دره عشق است، هنوز نمی‌دانیم، یعنی کسی به ما نگفت. شاید نوستالژی عاشقانه‌ای درون خود دارد... راستی اگر دوست داشتید می‌توانید از اهالی روستا نان و ماست محلی بگیرید.

● سراب نیست...

سفر به عمق ماجرا، همیشه دیدن غارها انسان را متحیر می‌کند. اول فکر می‌کنید شاید در دوره‌های نخستین مامن و زیستگاه انسان‌ها بوده است یا پناهگاه دیگر موجودات. اما هیچ وقت بدون شواهد و قرائن نمی‌توان نظر خاصی داد. اینجا موسیقی خاص خود را دارد، با بویی از نم و آهک. به «غار سراب» خوش آمدید. اینجا ۵۶ کیلومتر از شهرکرد فاصله دارد. البته تا رسیدن به دهانه غار کمی نیز باید مسیر را پیاده پیمود. اگرچه تنها بیش از ۶۰۰ متر آن قابل بازدید است، اما رویا تو را تا به ناکجاآباد خواهد برد. بازدید ادامه غار به دلیل وجود موانع طبیعی امکانپذیر نیست. این غار دو دهانه دارد از یکی از این دهانه‌ها آبی گوارا و زلال بیرون می‌آید. نزدیک‌ترین روستا به این غار هم امید آباد نام دارد.

غار یخی چما هم در ۲۵ کیلومتری چلگرد است، قندیل‌های یخی آن بی‌نهایت زیباست، اگر به این نقطه رفتید می‌توانید شاهد قندیل‌های یخ و توده‌های عظیم برف که به صورت دائمی و در تمام فصول سال وجود دارند باشید.

● مهمان آزاده چالشتر شوید

راستی شما که نمی‌خواهید دیدن قدیمی‌ترین بنای استان را از دست بدهید، «خانه آزاده چالشتر» اسمش برای ما کمی عجیب است. آن‌طور که می‌گویند این بنا به دلیل سکونت حاج مهدی خان‌آزاده چالشتری، به این نام شهره یافته است. شما می‌توانید با کمی تامل و البته با استفاده از یک راهنما شاهد ۳ دوره تاریخی در این معماری باشید. از دوره زندیه تا دوره معاصر. تزئینات گچبری، نقاشی‌های دیواری و هنرهای روی چوب در بنا خود نمایی می‌کنند. بنای مذکور در سال ۱۳۵۷ در میان آثار ملی ایران جا خوش کرده است. راستی تاریخ این خانه به سال ۱۲۰۶ هجری قمری برمی‌گردد.

● سنگی استوار با هیبت شیر

وقتی این اسم را می‌شنوید مطمئنم به یاد فیلم «شیرسنگی» می‌افتید. یاد بزرگمردی «علی یار» با بازی علی نصیریان. مانند شیر ایستاد و سر فرود نیاورد بر آستان اجنبی. این فیلم حکایت تاریخ این سرزمین است. بختیاری‌ها رسم داشتند برای پاسداشت جنگاوران و دلاوران خود بر روی قبر آنان مجسمه‌ای تراشیده از سنگ و به شکل شیر یا نقوشی از اسب و شمشیر قرار دهند. این نقوش هر کدام معنا و مفهوم خاص خود را دارد.

شیر سنگی بر روی قبور دلاوران و جوانان بختیاری یادآور تاریخ پرحادثه و فراز و نشیب گذشته این ایل است. شیر سنگی یادگار دوران مادها است. در تاریخ ساخت این مجسمه اختلاف است ولی از نحوه حجاری مجسمه و کشف تابوت اشکانیان از آن محل به نظر می‌رسد که به اشکانیان مربوط باشد، قدیمی‌ترین شیر سنگی موجود در استان مربوط به دوره صفوی است.

● خرید، خرید، خرید

حالا که دلی سیر از گردش در طبیعت و سیاحت در ابنیه درآورده‌اید، باید راهی بازار شد و هنر این قوم را در نقوش فرش و گلیم و سایر صنایع دستی جست. یکی از زیباترین هنرهای دستی، فرش چالشتر است با طرح‌هایی از قبیل خشتی، لچک، ترنج، سرو و کاج، گل مینا، بی‌بی‌باف، کف‌ساده، بته‌ای و... اگر می‌خواهید در خرید خود صرفه‌جویی کنید، گلیم، جاجیم، سرانداز پیشنهاد بعدی است. البته عشایر و روستاییان استان، دستبافته‌های دیگری هم دارند که کاملا برای سوغات مناسب هستند. چیزهایی مثل نمکدان، خور، خورجین، حرج، لی، موج، شیردنگ، بند، وریس، لت، چوغا و... البته هنر بختیاری‌ها تنها به این دست‌بافته‌ها محدود نمی‌شود، معرق‌کاری، قلمکاری، قلمزنی، خاتم‌کاری، منبت‌کاری و گیوه‌دوزی نیز از جمله صنایع دستی استان است.

● کبابی به نام بختیاری

خواستیم کباب بختیاری را به عنوان غذای سنتی شهرکرد به شما پیشنهاد دهیم، دیدیم این کباب حالا جایگاه ملی پیدا کرده است! اما می‌توانید حلیم برنجی و گوش گندم، گوش نخود لوبیا را آزمایش کنید. غذا‌های سنتی و محلی قوم بختیاری، غذاهایی ساده و خوشمزه است. قوم بختیاری به دلیل ایل‌نشینی و کوچ، بیشتر از غذاهایی با مواد گوشتی و دامی و با زمان کم‌طبخ استفاده می‌کردند. غذاهایی مانند: کباب په به جیر، آوریز، آش برنج، آش بلگ و آردوله بوسور، البته اگر یافتید نوش جان کنید، فعلا پیشنهاد ما همان کباب بختیاری است. بختیار باشید.

سامان عابری