جمعه بازار بازارچه ای سنتی

در هیاهوی کلان شهر تهران

برپایی بازارچه های هفتگی از سوی شهرداری ها که به صورتی غیررسمی، هر روز هفته در یک مکان مشخص یا محله معین برپا می گردند می تواند ضمن فراهم نمودن مکانی مناسب برای عرضه انواع مایحتاج عمومی اقشارمتوسط وپایین جامعه شهری، در موضوع خوداشتغالی آسان افراد به ویژه جوانان نیز نقش برجسته ای داشته باشند. این بازارچه ها به لحاظ برخورداری از استقبال بسیار بالای مردم و آثار مستقیمی که در کاهش تورم و افزایش قدرت خرید اکثر شهروندان دارند در موارد متعددی- بویژه در آستانه خریدهای نوروزی- بیش از گذشته نیازمند توجه جدی مسئولان شهری و شهرداری ها هستند.

عرضه انواع مواد غذایی، بهداشتی، پوشاک، لوازم التحریر، کفش، وسائل خرازی، کالاهای فرهنگی مانند کتاب و لوح های فشرده و انواع و اقسام تنقلات و لوازم سرگرمی در این بازارچه ها فضایی را ترسیم نموده که به قول قدیمی ها با حضور در این بازارچه ها باید گفت: اینجا مکانی است که از جان آدمی زاد تا شیر مرغ در آن یافت می شود.

طوری که تنها تنوع گسترده کالاهای عرضه شده و وجود اجناس ریز و درشت در این بازارچه ها، توانسته در مقایسه با سایر بازارها و فروشگاه های مرسوم در کلان شهری مانند تهران ویژگی های خاص و نسبتاً متفاوتی به این بازارچه ها بدهد.

علاوه بر تنوع اجناس عرضه مستقیم کالا و حذف واسطه ها و دلالان، امکان اجاره تقریبا ارزان غرفه برای بسیاری از افراد به عنوان غرفه دار بدون طی یک سیکل اداری، سهولت دسترسی، قیمت نسبتاً منصفانه اجناس، وجود فضای رقابتی تنگاتنگ و... از جمله مواردی هستند که امکان حضور کم نظیر جمعیت را در این بازارها فراهم نموده و همچنان تا ساعاتی از شب خالی از مشتری نمی باشند.

در این میان مشاهده آمار بالای پارک خودروها در کوچه ها و اماکن اطراف این بازارها، کمبود جای پارک و وجود ترافیک های نسبتا قفل شده در برخی خیابانها و مسیرهای منتهی به این اماکن در کلان شهری مانند تهران که خود از وجود فروشگاههای زنجیره ای بزرگ، مغازه های فراوان و بازارهای متنوع و حتی خرید اینترنتی هم بی بهره نیست، هر چند امکان دست یابی به این بازارها را قدری مشکل نموده اما استقبال بالای مردم از این اماکن را کاهش نداده است. لذا حضور متراکم مردم مناطق مختلف تهران در این بازارچه ها و اظهارات آنها مبنی بر گسترش و رونق بازارهای هفتگی حکایت از آمار بالای متقاضیان خرید و حضور در این بازارچه ها حتی در میان پایتخت نشین ها دارد.

به سراغ جمعه بازار تهرانپارس می رویم. ترافیک نسبتا شدید در مسیرهای ورودی و خروجی این بازار عبور و مرور ماشین ها را با مشکل مواجه کرده است و تردد بالای مردم بصورت پیاده نشان از شلوغی این جمعه بازار دارد. در این میان حضور متراکم انواع دست فروش ها از فواصل چند صدمتری محل برپائی جمعه بازار و تلاش مضاعف آنها برای جذب مشتری، نشان از غنیمت شمردن فرصت پیش آمده برای این عده دارد. به محض ورود در مسیر منتهی به بازارچه هر کس به نوعی به زبان بسیار ساده و شیوه خاص خود سعی در جذب مشتری و فروش جنس مورد نظر خود دارد. همچنین در طول مسیر شاهد حضور بعضی از فروشندگان خانگی هستیم که به علت نداشتن مغازه از این بازارها برای عرضه محصولاتشان استفاده می کنند.

پروین مداح زاده، خانه دار که از ترافیک منطقه به ستوه آمده است درباره بهای اجناس عرضه شده می گوید: اجناسی که در اینجا عرضه می شوند به نسبت کیفیتشان از قیمت مناسبی برخوردار است.

او معتقد است: بازارچه باید در یک فضای باز و زیر چادرهای واحدی برپا شود تا هر غرفه داری مجبور نشود با توجه به امکاناتش از وسایل متفاوت برای حصار کردن غرفه هایش استفاده کند.

خانم مداح زاده همچنین اظهار می دارد که برای جلوگیری از برخی سوءاستفاده ها بهتر است که نظارت دائمی بر روی کیفیت و کمیت کالاهای عرضه شده صورت گیرد.

یک دانشجو که برای اولین بار به این بازارچه آمده است، درباره قیمت اجناس موجود در بازارچه می گوید: هر چند قیمت ها زیاد با جاهای دیگر فرقی ندارد اما مکان لحاظ شده برای ایجاد بازارچه مناسب است. وی در ادامه از غرفه داران می خواهد بیشتر از اجناسی که به روز است استفاده کنند. به هر حال باید به سلیقه جوانان هم در این بازارچه توجه شود زیرا اکثر خریداران را قشر جوان تشکیل می دهند.

کامران حجتی ضمن رضایت از فراهم آمدن مکان هایی از این دست که امکان عرضه آسان اجناس و ایجاد خوداشتغالی را برای اکثر آحاد مردم فراهم می نماید خواستار نظارت بهداشتی و انتظامی بر اجناس قابل عرضه در این بازارچه شد و در ادامه می افزاید: غرفه ها باید براساس نوع جنس و شماره(پلاک) چیده شوند و در این بازارچه شرایطی فراهم گردد که امکان ارائه اجناس تولید داخل بیش از سایر اجناس خارجی که معمولا چینی هم هستند وجود داشته باشد.

خانم چوبینه که خود را خانه دار معرفی می کند، برای اولین بار است که به این بازارچه می آید، هرچند با محل برپائی بازارچه موافق است و از تنوع و قیمت اجناس رضایت نسبی دارد اما در خصوص افزایش کیفیت بازارچه و رفع نواقص موجود می گوید: نبود نورپردازی صحیح، چینش نامرتب غرفه ها و گسترش بازارچه باید مورد بازنگری غرفه داران قرار بگیرد تا مشتری به راحتی بتواند جنس مورد نظرش را انتخاب نماید.

به سراغ غرفه دارها می رویم، بعضی از آنها به علت حضور بالای مشتری فرصت پاسخگویی به سؤالات را ندارند و یا ترجیح می دادند بیشتر به مشتری ها توجه کنند، اما در این میان غرفه دارانی هم هستند که همزمان حاضر به همکاری می شوند. یکی از این غرفه داران جوان ۲۵ ساله ای بنام حسین عباسی است که درباره سابقه حضور خود در این بازارچه می گوید: قبلا برادرم در این بازارچه فعالیت می کرد اما ۲ سال است که بجای برادرم در این بازارچه در غرفه خرازی مشغول کاسبی هستم.

وی در پاسخ به این سؤال که از میان کیفیت و قیمت کدام یک برای مشتری ها اولویت دارد اظهار می دارد: برای مشتری غرفه ما قیمت بر کیفیت اجناس اولویت دارد. وی که از مکان بازارچه، مسیر حمل و نقل اجناس و برپائی این نوع بازارچه ها راضی به نظر می رسد با نشان دادن کارتی که از سوی مسئول برگزاری بازارچه به او داده شده می گوید: با پرداخت مبلغی به عنوان اجاره غرفه تنها به ما امکان برپائی غرفه را می دهند و سایر امکانات مورد نظر را باید خودمان تأمین کنیم و در برابر مشکلاتی مانند بارش برف و باران، روشنایی و... هر کس باید خودش چاره ای بیندیشد.

الهام زمانی که سرگرم انتخاب اجناس مورد نیازش است درمورد مزایای بازارچه می گوید: قیمت ها خوب است، کیفیت اجناس هم بد نیست و مکان بازارچه هم نسبتا مناسب است. اما تردد موتورسوارها برای ما در مسیرهای ورودی و خروجی ایجاد مشکل می نماید.

وی که از نظافت محیط بازارچه ناراضی است در مورد دست فروش های بیرون بازارچه می گوید: به هر حال آنها هم می خواهند کاسبی کنند. چه اشکال دارد که آنها هم با مقداری نظارت از فضای ایجاد شده درست استفاده کنند.

مرتضی سیفی، که با حضور دست فروش ها هم ظاهرا مخالف نیست می گوید: استقبال مردم از این بازارچه ها خوب است اما در مقابل تعداد غرفه ها اندک است و تا بخواهد جا بیفتد جمع می شود.

اما جای هر چه در این بازارچه خالی باشد جای اجناس چینی مثل همه جای دیگر خالی نیست و در اکثر غرفه ها از هر نوع و با هر سلیقه ای می توان اجناس چینی را در سایزها و رنگ های مختلف مشاهده کرد.

محمد بیات، غرفه دار بوتیک لباس که غرفه اش مقداری از مشتری ها خلوت شده از فرصت پیش آمده استفاده می کند و با حوصله بیشتری به سؤالات ما پاسخ می دهد.

وی می گوید: هم جنس چینی داریم هم جنس ایرانی اما جنس چینی از قیمت ارزان تر و کیفیت پایین تر در مقایسه با ایرانی برخوردار است.

وی که از ۲۷ سال سن و ۸ سال سابقه برخوردار است در ادامه می افزاید: از اول هفته تا آخر هفته متناسب با هر روز هفته یک بازارچه برپا می شود که در همه آنها حضور دارم. او معتقد است در غرفه او مشتری ها بیشتر به کیفیت بها می دهند تا قیمت.

به سراغ مسئول بازارچه می رویم. احمدعلی باقری می گوید: با ۱۵ سال سابقه به عنوان پیمانکار طبق قراردادی که بطور سالیانه با شهرداری تنظیم می شود به عنوان مسئول جمعه بازار مشغول فعالیت هستم.

وی درباره نحوه واگذاری غرفه ها اظهار می دارد: از ساعت ۵/۷ صبح تا ۸ شب برای اجاره یک غرفه دو متر در دو متر مبلغ ۴۰۰۰ تومان از هر غرفه دار به عنوان اجاره گرفته می شود. وقتی از ایشان در مورد بزرگی و کوچکی برخی غرفه ها یا تفاوت مبالغ اجاره که در سطح بازارچه مشاهده کردیم سؤال می شود. باقری در پاسخ می گوید: بزرگی و کوچکی غرفه ها را باید در نیاز غرفه داران جستجو کرد. برخی غرفه داران با توجه به حجم اجناس به بیش از یک غرفه نیاز دارند که در این صورت به هر یک از آنان بیش از یک غرفه اجاره داده می شود که قاعدتا غرفه آنها بزرگتر بنظر می رسد. در این میان نوع جنس و قیمت ارائه آن به مشتری در مقدار اجاره غرفه هم تاثیری ندارد و این مقدار برای هر غرفه دار با هر نوع جنسی که ارائه می دهد یکسان است.باقری درخصوص تعداد غرفه ها نیز می افزاید: در این بازارچه ۷۰۰ غرفه وجود دارد که هر غرفه به طور استاندارد فضای مربعی شکلی را به طول و عرض ۲ متر به خود اختصاص داده است.

وی در ادامه می گوید: برای گرفتن غرفه نیازی به هماهنگی قبلی نیست. بلکه کافی است صبح روز جمعه ساعت ۵/۷ صبح حضور داشته باشی و تا جائی که مقدور است به افراد متقاضی فضا برای غرفه واگذار می گردد. وی در خصوص حضور دست فروش ها که در مسیر ورودی بازارچه حضور فشرده ای دارند اظهار می دارد: افرادی که در خریدهایشان مقداری حساب کتاب را لحاظ می کنند معمولا سعی می کنند از غرفه های درون بازارچه خرید کنند.

مسئول جمعه بازار تهرانپارس در خصوص کمبود فضای پارک و پارکینگ های موجود اظهار می دارد: ما هر چقدر هم فضا به پارکینگ اختصاص بدهیم باز هم جا برای پارک ماشین کم است چون استقبال جمعیت زیاد است.

اما در مورد پارکینگ های موجود در این بازارچه به طور کلی دو پارکینگ رایگان داریم یک پارکینگ ما که متعلق به مردم است و دیگری متعلق به غرفه داران که باز هم پارکینگ غرفه داران به دو دسته تقسیم می شود غرفه دارانی که تا انتهای زمان بازارچه خیال جابجایی ندارند و از همان ابتدای روز ماشین خود را در یک مکان ثابت پارک می کنند و غرفه دارانی که احتمال می دهند در طول روز جابجا شوند که برای این دو دسته نیز دو پارکینگ لحاظ شده است.

وی با اشاره به سابقه ۳ ساله این بازارچه در مورد سایر بازارهای هفتگی منطقه شرق تهران می گوید: در منطقه شرق تهران ما علاوه بر جمعه بازار که امروز برقرار است در روزهای دوشنبه و چهارشنبه نیز شاهد برگزاری بازارچه هستیم. یعنی دوشنبه بازار و چهارشنبه بازار.

طبق اظهارات او، حضور پلیس در این بازارچه ها به لحاظ تراکم بالای جمعیت، افزایش تردد موتورسواران و خودروها ، آمار بالای دست فروش ها با تنوع جنس بالا و بعضاً غیراستاندارد و... یک ضرورت محسوب می گردد که خوشبختانه به این موضوع از سوی نیروی انتظامی توجه شده است. در حین صحبت با مسئول جمعه بازار، سرهنگ بهمن ایرانپناه مسئول برقراری نظم و امنیت جمعه بازار که از سوی کلانتری ۱۴۴ جوادیه تهرانپارس به اتفاق سایر همکارانش حضور داشت به جمع ما می پیوندند. وی که از وضع بازارچه به لحاظ همکاری مردم با پلیس و نبود برخی جرائم اجتماعی مانند سرقت راضی به نظر می رسید در خصوص زمان حضور پلیس و تعداد همکاران خود می گوید: از ابتدای آغاز بکار فعالیت بازارچه یعنی ۵/۷ صبح تا ساعت پایان کار بازارچه به اتفاق ۱۷ الی ۱۸ نفر از همکارانمان در خدمت مردم هستیم و در صورت مشاهده هرگونه مزاحمت یا خلافی شدیداً با آن برخورد می کنیم.

البته نبود اتاقک اطلاع رسانی در محوطه بازار برای آگاه نمودن مردم از حضور برخی افراد ناباب و یا جستجو برای افراد گمشده یکی از ضروریات مهم این بازار است که امیدواریم مسئولان سریعاً در رفع آن بکوشند.

اکبر صفری