خاک سرخ, سال خشک

سه سال پیش وقتی از خانه های خود بیرون آمدیم, لایه ای از خاک سرخ بر روی ماشین ها و وسایل داخل حیاط نشسته بود, اتفاق عجیبی که هیچ گونه توجیهی به ذهن نمی آورد غیر از حرف پیرمردی که می گفت ۰۳۹; خاک سرخ نشانه ای از خشکسالی است

سه سال پیش وقتی از خانه های خود بیرون آمدیم، لایه ای از خاک سرخ بر روی ماشین ها و وسایل داخل حیاط نشسته بود، اتفاق عجیبی که هیچ گونه توجیهی به ذهن نمی آورد غیر از حرف پیرمردی که می گفت: " خاک سرخ نشانه ای از خشکسالی است".

گرچه شاید در ظاهر این حرف شبیه داستان هایی بود که پیرمرد ها می گویند بود اما خیلی زود نشان داد که خشکسالی بسیار جدی تر از آنچیزی که به نظر می رسید خود را نشان داد و نه تنها گذرا نبود بلکه هنوز هم به قوت خود باقی است.

گرچه تنها علت خشک بودن بستررودخانه زاینده رود را نمی توان نبود آب در پشت سد زاینده رود دانست اما نمی توان کتمان کرد که خشکسالی و بی آبی زاینده رود و اصفهان را فرا گرفته است.

عدم مدیریت صحیح آب در سال های ورود به خشکسالی باعث شد تا در نزدیکترین سال پایه به این اتفاق ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب از سد زاینده رود برداشت شود و پس از آن مسئولین آب در اصفهان نماهایی از خشکسالی را مشاهده کنند آن هم در استانی که در زمان نرمال ترین میزان بارش باز هم با کمبود آب مواجه است.

برداشت ۱ میلیارد و ۳۰۰ در سال آبی ۸۶-۸۷ که با کاهش ۳۵ درصدی برداشت آب نسبت به یک سال عادی روبرو شده بود بازهم به شرکت آب منطقه ای اجازه نداد تا الگوی توزیع آب خود را تغییر دهند.

محمدعلی طرفه، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان در این رابطه می گوید: در سال گذشته به وسیله محاسبه حجم سد و میزان ورودی به سد سیستم توزیعی را تنظیم و به وزارت نیرو تحویل دادیم البته به دلیل کاهش میزان باران نسبت به حد نرمال از پاییز ۸۶ خروجی ها را کنترل کرده و تلاش کردیم تا تنها آب شرب، صنعت و نوبت اول کشت غله شرق اصفهان را تحویل دهیم.

گرچه مدیر عامل آب منطقه ای اصفهان با ارائه امار و ارقام دقیق نشان می دهد که حتی کوچکترین میزان آبی بدون محاسبه مصرف نشده است و تاکید می کند که "هیچ قطره آبی بدون مصوبه وزارت نیرو و ستاد بحران از سد خارج نشده است" و می گوید: در حال حاضر بر اساس آخرین اطلاعات آماری حجم سد زاینده رود ۵۴۶ میلیون متر مکعب آب است که در هر ثانیه نزدیک به ۴۷ متر مکعب آب از سد خارج می‌شود و از میزان آب خروجی حدود هفت متر مکعب آن در بالادست زاینده رود (چهارمحال بختیاری) برداشت می شود که این میزان قبل از مصارف شرب و صنعت است.

اما صادقی، استاندار چهار محال و بختیاری در مصاحبه هشتم شهریور ماه خود اعلام کرده است که "مشخص نیست آب وارد شده به اصفهان در کجا مصرف می شود " و با بیان اینکه هم اکنون ۳۳متر مکعب در ثانیه آب از استان چهار محال و بختیاری خارج و به سمت اصفهان در حال جریان است، گفت: حال باید خود مسئولان و مردم استان اصفهان بررسی کنند که این آب در کجا مصرف می شود و البته در حال حاضر با کمبود شدید بارندگی در این استان بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد آب کشاورزی و شرب از بافتهای کم عمق و ضعیف تامین می شود و این استان از آبهای سطحی برای تامین آب استفاده نمی کند.

● اعتراضات مسئولین اصفهان نشانه موفقیت ما درعرصه آب است

حمیدرضا فروزنده، فرماندار کوهرنگ جو سازی های رسانه ای و آشفتگی و اعتراضات مسئولین اصفهان را در مورد آب نشان دهنده موفقیت مدیران چهار محال و بختیاری در عرصه آب می داند و می گوید: آشفتگی موجود در بحث آب به مدیریت استانها قبل از دولت نهم مربوط می شود که از چهار محال و بختیاری هیچگونه حمایتی نکردند و در حال حاضر جوسازی ها و سر و صدای مسئولان اصفهان به علت موفقیت مدیران این استان در عرصه های مختلف به ویژه آب بوده است.

وی همچنین از مطبوعات استان خود انتقاد کرده و می گوید استان اصفهان با جوسازی های اصحاب رسانه و مسئولان توانسته افکار مردم را به سوی موضوع مورد بحث که در حال حاضر بحث آب است، بکشاند و متاسفانه رسانه های چهار محال وبختیاری نقش کمرنگی در هم سو بودن و دفاع از قابلیت های استان داشته اند.

● برداشت غیر مجاز، صحت دارد؟

در حالی که مسئولین آب در اصفهان معتقدند که چهارمحال بختیاری با پمپاژ بدون مجوز آب، میزان بیش از حد نیاز خود از آب را برداشت می کنند، سعادت الله عباسی، رئیس جهاد کشاورزی استان چهار محال و بختیاری می گوید: میزان آب خروجی از زاینده رود بالادست به زاینده رود پایین دست تنها به پل سی پل و پل خواجو ی اصفهان منحصر نمی شود بلکه بیشتر این آب در مزارع برنج کاری استان اصفهان مصرف می شود.

وی در گفتگو با خبرگزاری مهر با بیان اینکه نبود آب در زیر پل سی و سه پل حاکی از خشک شدن زاینده رود نیست، اظهار داشت: حجم برداشتی زیاد آب در استان اصفهان از این رودخانه و صرف آن در باغات صیفی جات و برنج کاری موجب کاهش شدید آب و خشک شدن این رودخانه در مرکز شهر اصفهان شده است.

عباسی بیان کرد: ۹۵ درصد آب زاینده رود توسط استان اصفهان استفاده می شود و تنها پنج درصد آب توسط چهار محال و بختیاری از آب زاینده رود برداشت می شود که تمام برداشتهای آب از زاینده رود در استان چهارمحال و بختیاری با مجوز و تخصیص وزارت نیرو و با کار کارشناسی انجام شده است.

عباسی با بیان اینکه در سفر اول هیئت دولت به استان چهار محال و بختیاری ۱۷۴ هزار هکتار زمین برای تخصیص آب پیشنهاد شده بود، تصریح کرد: در مصوبه کمسیون ۲۰ هزار هکتار زمین مطالعات تکمیلی انجام شد و وزارت جهاد و نیرو برای اختصاص آب با ۱۷ هزار هکتار زمین موافقت کردند و این نشان از این دارد که تمام برداشتهای آب از زاینده رود توسط استان چهارمحال و بختباری قانونی انجام شده است.

وی در جواب اظهارات مسئولان اصفهان مبنی بر اینکه در بالادست زاینده رود جلوی آب را بسته اند، بیان داشت: ما قدرت این را نداریم که جلوی آب را بگیریم و این گفته هیچگونه منطقی ندارد.

یک کارشناس مسائل آب با اشاره به اینکه پمپاژ آب زاینده رود به ارتفاعات در چهارمحال و بختیاری توجیه اقتصادی ندارد، می گوید: کلیه برداشتهای آب در این استان بر اساس مجوز و مصوبه وزارت نیرو است و پمپاژ آب به ارتفاعات این استان نیز مجوز وزارت نیرو را دارد، البته ممکن است این پمپاژ توجیه اقتصادی نداشته باشند ولی جز مصوبات وزارت نیرو است.

روح الله باقری ادامه داد: این مصوبه همانند بسیاری دیگر از کارها است که شاید هیچ توجیه اقتصادی نداشته باشد اما در هر صورت تصویب می‌شود و مشکل این است که در واقع همواره به دنبال مرتفع نمودن مشکلات به صورت مقطعی هستیم.

وی تصریح کرد: ‌اکنون برخی می‌خواهند با ابزار هزاره سوم، اهداف هزاره اول را دنبال کنند و مشکل اینجاست که هنوز مناطق خود را شناسایی نکرده ایم.

باقری ادامه داد:‌ به عنوان یک کارشناس مسائل آب به چنین پمپاژهایی در چهارمحال و بختیاری اعتقاد ندارم، اما مردم در آنجا فشار می‌آورند و نمایندگان آنان نیز در مجلس به تبع همین فشارها به دنبال اخذ مجوز می‌رود و این استان نیز اعتقادی به برداشت غیر قانونی ندارد، اما مردم در آنجا هم در مضیقه و مشکل هستند.

همچنین مجید خشوعی یکی از اعضای کانون خبرگان کشاورزی شهرستان اصفهان در این خصوص می گوید: ‌نمایندگان مردم اصفهان حتی حاضرند برای ایجاد اشتغال در بالادست زاینده رود نیز وارد عمل شوند و نباید اینگونه نگریست که بالادست زاینده رود را با حق آبه دو هزار ساله کشاورزان آباد کنیم و در پایین دست، حق آبه داران را بیکار کنیم.

این عضو خبرگان کشاورزان شهرستان اصفهان همچنین تصریح کرد:‌ به دلیل پمپاژ آب به ارتفاعات دیگر حق آبه کشاورزان اصفهانی نمی رسد و بسیاری از درختان در شرق اصفهان خشکیده این در حالی است که در چهار محال و در طول ۳۵ کلیومتر پایین دست سد هیچ درخت خشکی وجود ندارد.

خشوعی ادامه داد: ‌ایجاد شهرک چادگان(زاینده رود) بر اساس قانون قبلی بوده و اما پس از آن در سال ۱۳۶۴ قانونی به تصویب رسیده که دیگر هیچ طرحی در حوزه آب شرب احداث نشود و این یک امر قانونی است.

فاطمه حاتمی

روزنامه اصفهان امروز