دوستان دیروز دشمنان امروز

این روزها, هیچ کس آرزو نمی کند به جای رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه باشد, چراکه وی به فردی تبدیل شده است که بحران سوریه دامنش را گرفته است و اقدامات اقتصادی که طی یک دهه انجام داده در معرض نابودی قرار دارد

این روزها، هیچ کس آرزو نمی کند به جای رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه باشد، چراکه وی به فردی تبدیل شده است که بحران سوریه دامنش را گرفته است و اقدامات اقتصادی که طی یک دهه انجام داده در معرض نابودی قرار دارد.

اردوغان اکنون به سیاستمداری تبدیل شده است که جنگ و دشمن را به همسایگان خود تحمیل می کند. اردوغان اکنون نه با عراق رابطه خوبی دارد و نه اینکه در سیاست داخلی کشورش موفقیت چندانی داشته است.

علاوه بر این، اقدامات وی توانسته است مخالفانش را بیش از گذشته متحد کند و نابسامانی و ناملایمات اقتصادی را برای وی به ارمغان بیاورد.

هوشمندی سوری ها، اردوغان را گرفتار بحرانی بسیار خطرناک کرده است؛ حملات حزب کارگران کردستان در جنوب شرق ترکیه افزایش یافته و مرزهای ترکیه و سوریه به علت بمباران متقابل متشنج شده است و مخالفان ترک به رهبری حزب خلق با قدرت تمام به صحنه بازگشته اند و از بحران سوریه برای ضربه زدن به حزب عدالت و توسعه استفاده می کنند.

«بشار اسد» رئیس جمهور سوریه که پس از دوستی با اردوغان، اکنون به دشمن سرسخت او تبدیل شده است، اردوغان را در دام «واکنش» گرفتار کند؛ واکنشی که توقیف هواپیمای مسافربری سوریه در یکی از فرودگاه های آنکارا به بهانه حمل تجهیزات نظامی ممنوعه جدیدترین نمونه آن است.

به عقیده صاحب نظران فرود اجباری هواپیمای سوری توسط ترکیه، نه به خاطر وجود محموله غیرقانونی در این هواپیمای مسافربری، بلکه برای انتقام از رژیم سوریه صورت گرفت، تا پاسخی به اقدامات تحریک آمیز سوریه، از جمله منهدم کردن یک فروند هواپیمای شناسائی ترکیه برفراز دریای مدیترانه در مه ۲۰۱۲ و بمباران یکی از مناطق مرزی ترکیه باشد اما مسئله قابل توجه در این میان آن است که یک زن و چهار کودکی که در بمباران این منطقه مرزی کشته شدند، سوری بوده اند.

دولت ترکیه هم اکنون گرفتار دو بحران است؛ نخست درگیری با سوریه که بحرانی قدیمی است و دوم، درگیری با روسیه؛ که در اعتراض به توقیف هواپیمای سوریه، سفر این ماه ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری خود به آنکارا را لغو کرد و از ترکیه خواست که توضیحات لازم را درباره فرود آوردن هواپیمای سوریه و به خطر انداختن جان ۱۷سرنشین روسی آن ارائه دهد.

اردوغان، ترکیه را روی «بشکه باروت» قرار داده است و دیگر نمی تواند خود را از بالای کوه به پایین بکشد، زیرا وی نیمی از مسیر «حمایت از گروه های مسلح فعال در سوریه» را پیمو ده و با طرف های عربی و غربی ائتلاف کرده است. هم پیمانان غربی ترکیه از اردوغان می خواهند که به نمایندگی از آنها وارد جنگ شود، درحالی که خودشان از دور فقط نظاره گر آن هستند.

اردوغان در مقابله با سوریه تنها مانده است؛ دیگر نه از نشست های موسوم به دوستان سوریه خبری هست و نه متحدی چون آمریکا برای ایجاد منطقه امن یا پرواز ممنوع آمادگی دارد و مهم تر از همه این که آمریکا با ارسال موشک های پیشرفته ضدزره و ضدهواپیما برای مقابله با نیروی هوائی سوریه نیز مخالفت می کند.

معارضان سوری خود با یکدیگر اختلاف دارند و همه تلاش ها برای متحد کردن مخالفان با شکست مواجه شده است.

آمریکا از خشونت طلبان صلح، بیشتر از رژیم سوریه می ترسد، زیرا تلفات زیادی در افغانستان، عراق، سومالی و لیبی به دست این گروه های مدعی اسلامگرایی متحمل شده است و شاید این گروه ها در آینده نزدیک وارد اروپا نیز بشوند، چنان که اکنون جنگجویان زیادی در شمال غرب قاره آفریقا و جنوب صحرای بزرگ این قاره مستقر هستند.

دولت اردوغان با وادار کردن هواپیمای مسافربری سوریه به فرود، باعث خشنودی بشاراسد شد. چه بسا دمشق مساله وجود محموله غیرقانونی در هواپیمای مسافربری سوریه را عمدا مطرح کرد تا اردوغان را در دام خود گرفتار کند و میان آنکارا و مسکو دشمنی ایجاد نماید، آن هم در شرایطی که دولت اردوغان ۱۰ روز پیش، توافقنامه ای تجاری به ارزش چند میلیارد دلار با مسکو امضا کرده بود.

تنش مرزی ترکیه و سوریه، ربوده شدن هواپیمای مسافربری سوریه و منهدم کردن هواپیماها، بیش از آن که به نفع ترکیه باشد، به سود سوریه خواهد بود، و اگرجنگی تمام عیار آغاز شود، دمشق نفع بیشتری خواهد برد زیرا این جنگ باعث بروز فاجعه اقتصادی بزرگی برای ترکیه خواهد بود و دستاوردها و ثبات این کشور از بین خواهد رفت و طرح تبلیغاتی «به صفر رساندن مشکلات با همسایگان» که برای احمد داوداوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه به یک «علامت تجاری ثبت شده» تبدیل گشته بود، اعتبار خود را از دست خواهد داد.

اردوغان در زندگی سیاسی خود مرتکب اشتباه بزرگ شد؛ نخست این که تصور می کرد درگیری های سوریه بیش از چند هفته یا چند ماه طول نخواهد کشید و نظام سوریه به سرعت سرنگون خواهد شد؛ و اشتباه دوم این که گمان می کرد ائتلاف اعراب و غرب که به پیشنهاد ترکیه تشکیل می شد، می تواند رژیم سوریه را مانند لیبی و عراق سرنگون کند.

اما تنش مرزی و هوائی ترکیه و سوریه ادامه خواهد داشت و احتمالا به اوج خواهد رسید و شاید ترکیه ، آتش جنگ را برافروزند.

چنان که تاریخ نشان داد رژیم سوریه در صورت وقوع جنگ داخلی شدید (شبیه جنگ ۱۵ ساله لبنان)، چیزی برای از دست دادن نخواهد داشت، ولی اردوغان چیزهای بسیاری را از دست خواهد داد. نصیحت تاریخی به اردوغان این است که خوددار باشد، زیرا حتی اگر در جنگ با سوریه پیروز هم بشود، باز هم بازنده اصلی این جنگ خواهد بود، چرا که آغاز کردن جنگ و حتی پیروزی در آن آسان است، ولی مشکل واقعی پس از جنگ بروز می کند. اگر اردوغان در مورد حقایق تاریخی تردید دارد، می تواند از متحدان آمریکائی خود بپرسد، چرا که آنها این حقیقت را عملا تجربه کرده اند.

● مجوز پارلمان و تشدید اختلافات داخلی

مجوز پارلمان ترکیه برای عملیات برون مرزی نظامی از جمله در سوریه ، به سوژه تازه ای برای ایجاد دو دستگی و تشدید اختلافات در این کشور تبدیل شده است.

مخالفان این موضوع را به مثابه مجوزی برای گرفتار شدن در بحران سوریه و اعزام شهروندان ترک به کام مرگ ارزیابی می کنند، در حالی که موافقان آن ادعا می کنند که این مجوزی برای جنگ نیست ، بلکه به مثابه ابزاری برای پیشگیری از جنگ است.

در این میان مخالفان دولت و به خصوص رسانه های گروهی، انتقادات و حملات گسترده ای را بر ضد مجوز پارلمان آغاز کردند به طوری که توانسته اند تاحد زیادی دولت اردوغان را به چالش بکشانند. در این زمینه بررسی برخی از مطبوعات ترکیه خالی از لطف نیست. روزنامه جمهوریت در هنگام موافقت پارلمان ترکیه با تیتر درشت تاریخ نخواهد بخشید و مردم ترکیه نه گفتند از صدور این مجوز به شدت انتقاد کرد.

روزنامه آقشام در تیتر درشت خود نوشت: «جنگ علیه مجوز پارلمان». عنوان صفحه نخست روزنامه «برکون» نیز این بود «ابزار (دولت) مجوز خود را گرفت». روزنامه «آیدینلیک» از عنوان «مجوز جنایت»، روزنامه «ایورینسل» از عنوان «نه به جنگ»، روزنامه «گونش» از عنوان «آیا عازم جنگی جهانی هستیم؟» و روزنامه «ملی گازت» از عنوان «پایان دیپلماسی» برای نشان دادن مخالفت افکار عمومی استفاده کردند.

در این میان روزنامه-های هوادار دولت همگی به اتفاق، این مجوز را نوعی بازدارندگی و دعوتی برای بازگشت به تعقل دانستند.

«سادات ارگین» در مقاله ای در روزنامه «حریت» نوشت: مجوز پارلمان، بار دیگر کشمکش ها بر سر سیاست دولت ترکیه در قبال سوریه را تازه کرد. این مجوز نخواهد توانست مواضع افکار عمومی را تغییر دهد و این در حالی است که پنج نظر سنجی متوالی ثابت کرده است که مردم مخالف این سیاست هستند، حتی اگر مجوز دخالت نظامی از سوی سازمان ملل صادر شود.

نظرسنجی موسسه آمریکایی «مارشال» از مخالفت ۵۷درصدی پرسش شوندگان با سیاست ترکیه در قبال سوریه خبر داد. همچنین براساس نظرسنجی موسسه ترکیه ای «آندی- آر» ۶۷ درصد از پرسش شوندگان با این سیاست مخالفند.

موسسه نظرسنجی «گزیجی» نیز اعلام کرد که ۶۴ درصد از پرسش شوندگان ضد این سیاست هستند. این نظرسنجی ها ثابت کردند که دستکم ۲۹درصد از هواداران حزب عدالت و توسعه نیز مخالف سیاست های دولت در قبال سوریه هستند.

روزنامه «خبر ترک» نیز با انجام یک نظرسنجی از مخالفت

۵/۶۱شرکت کنندگان در نظرسنجی با سیاست دولت ترکیه در قبال سوریه خبر داد و افزود: ۸۰درصد از شرکت کنندگان در این نظرسنجی مخالف دخالت نظامی ترکیه در سوریه هستند.

دراین میان شرکت نظرسنجی «متروپل» نیز از مخالفت ۵۶ درصدی پرسش شوندگان با سیاست دولت ترکیه در قبال سوریه خبر داد. در این نظر سنجی ها نکته مهمی به چشم می خورد با این مضمون که هواداران سیاست دولت پیش از انتخابات جولای ۲۰۱۱، چهل و پنج درصد بودند و مخالفان دولت را ۴۰ درصد تشکیل می دادند اما پس از گذشت یک سال و نیم از آن تاریخ چنین تحول و تغییر گسترده ای در قبال سیاست های دولت صورت گرفته است.

در این میان حتی سیاست دولت ترکیه مبنی بر ایجاد اردوگاه هایی برای پذیرش پناه جویان سوری، با مخالفت ۵۲درصدی و تنها موافقت ۴۲ درصدی مواجه است. این مخالفت ها به گونه ای است که حتی در داخل حزب عدالت و توسعه نیز تنها ۵۰ درصد با ایجاد این اردوگاه ها موافقند و ۴۵درصد با چنین سیاستی مخالفند و در مجموع ۶۶ درصد از مردم سراسر ترکیه با پذیرش پناه جویان سوری در ترکیه مخالفند.

بیشتر این اعتراض ها به این دلیل است که این اردوگاه ها در واقع پوششی برای به کارگیری، آموزش و تجهیز عناصر مسلح برای اعزام به سوریه هستند.

«سادات ارگین» نویسنده مقاله روزنامه حریت خاطر نشان کرد که این آمار گویای واقعیتی تلخ است و ثابت می کند که تنها ۱۶درصد از مردم ترکیه با دخالت نظامی کشورشان در سوریه موافقند.

«یالچن دوگان» نویسنده ترکیه ای نیز معتقد است: «صرف نظر از سیاست خارجی دولت، باید گفت که آنکارا سیاست لبه پرتگاه را در پیش گرفته و توجهی به انتقادات نمی کند. در این میان مجوز پارلمان اقدامی شتابزده بود و حوزه فعالیت نیروهای ترکیه را از نظر جغرافیایی به مساحتی از دریای مدیترانه تا چین گسترش داد. این در حالی است که حداقل باید در صدور این مجوز، حوزه جغرافیایی فعالیت ارتش مشخص می شد، همان طور که در مجوز صادر شده در خصوص عراق اتفاق افتاد. دولت، به مجوز نیاز داشت اما هیچ کس نمی داند که با این مجوز چه خواهد کرد.»

«اصلی آیدین تاشباش» نویسنده ترکیه ای نیز در مقاله ای در روزنامه «ملیت» بر این باور است که «نیازی به تظاهرات در ترکیه بر ضد جنگ نیست، زیرا جنگ میان سوریه و ترکیه اتفاق نخواهد افتاد. همه قدرت ها از روسیه و چین گرفته تا غرب و ایران، چنین جنگی را نمی خواهند... هرگونه تلاش برای اشغال سوریه یا دخالت یکجانبه ترکیه در سوریه به مثابه خودکشی خواهد بود.

این نویسنده بر این باور است که ترکیه دست به ماجراجویی نخواهد زد و به تنهایی درگیر جنگ با سوریه نخواهد شد.

منبع: العالم