رشد اجتناب ناپذیر حمل و نقل هوایی جهان, باوجود بحران های فراگیر

اصولاً بین ترافیک هوایی مسافر, اقتصاد و درآمد رابطه ای وجود دارد اگر اقتصاد پویا باشد درآمدها بیشتر می شود و ترافیک هوایی نیز رونق بیشتری می گیرد

اصولاً بین ترافیک هوایی مسافر، اقتصاد و درآمد رابطه‌ای وجود دارد. اگر اقتصاد پویا باشد درآمدها بیشتر می شود و ترافیک هوایی نیز رونق بیشتری می گیرد. اگر هزینه مسافرت هوایی نیز کاهش یابد رشد ترافیک مسافرت هوایی بیشتر خواهد شد. بنابراین، رشد تولید ناخالص داخلی و کاهش هزینه های مسافرت هوایی منجر به رشد ترافیک هوایی می‌شود. هنگامی که تعداد مسافران افزایش می یابد، خطوط هوایی برای ایجاد ظرفیت لازم (‌صندلی/‌کیلومتر در اختیار) ‌یا باید تعداد پروازها را زیاد کنند و یا باید ظرفیت هواپیماها را تا حد امکان افزایش دهند. لذا باید روند رشد ظرفیت هواپیما در مقایسه با رشد صندلی /‌کیلومتر در اختیار هر منطقه و مسافت پروازی مربوطه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. از این رو، شرکت‌های هواپیمایی پیوسته بازار مسافر و حمل و نقل هوایی را مورد بررسی دقیق قرار می‌دهند.

● تقاضا برای افزایش هواپیماهای مسافربری

خـطـوط هـوایـی تـجـاری و بـخـش خصوصی درخواست کننده هواپیما، معمولا نیازمندی خود را برای یک نوع هواپیمای جدید با توجه به پارامترهای مختلفی از قبیل مسیرهای پروازی، مسافت، ظرفیت حمل بار، تعداد صندلی و چیدمان داخلی هواپیما مشخص می‌کنند و از سازندگان موتور و هواپیما دعوت می کنند که پیشنهاد خود ر ا ارائه دهند. در نهایت پیشنهادی پذیرفته می شود که بتواند از همه نیازمند ی های اعلام شده، بازار را با حداقل هزینه و مناسب ترین شرایط مالی تأمین کند. شرکت ها نیز سعی در کاهش هزینه ها و افزایش سرعت ساخت و تحویل‌دهی انواع هواپیماها به مشتری را دارند.

به طور کلی شرکت بوئینگ تقسیم بندی انواع هواپیماهای منطقه ای و فرامنطقه ای را به شرح زیر بیان داشته است:

- ‌هواپیماهای ملخی توربوپراپ، در مسیر های کمتر از ۱۰۰۰‌کیلومتر.

- ‌هواپیماهای جت منطقه‌ای، در مسیر های کمتر از ۲۰۰۰‌کیلومتر .

- ‌هواپیماهای جت تک بدنه ای (‌یا بدنه باریک بدون هواپیماهای جت منطقه ای) ‌در مسیرهای زیر ۴۵۰۰‌کیلومتر.

- ‌هواپیماهای پهن پیکر، در مسیر های بالاتر از ۴۵۰۰‌کیلومتر.

از طرف دیگر تقسیم بندی هواپیما از نظر مسافت مسیر تردد عبارت است از:

‌ـ مسیر منطقه ای، مسیرهای کمتر از ۱۰۰۰‌کیلومتر

‌ـ مسیر کوتاه، مسیرهای از ۱۰۰۰‌تا ۲۰۰۰‌کیلومتر

‌ـ مسیر متوسط، مسیرهای از ۲۰۰۰‌تا ۴۵۰۰‌کیلومتر

‌ـ مسیر دور، مسیرهای بالاتر از ۴۵۰۰‌کیلومتر

از طرفی متوسط طول عمر هواپیماهای جت مسافربری با در نظر گرفتن امکان تبدیل آنها به هواپیماهای باربری طی سال های گذشته بین ۲۰‌تا ۲۹‌سال بوده است.

لذا اگر متو سط عمر هواپیماهای جت مسافربری حدود ۲۸‌سال فرض شوند، با توجه به اینکه درصد بالایی از هواپیماهای فعال ناوگان هوایی فعلی در دهه‌های ۱۹۷۰‌ساخته شده‌اند، هواپیماهای حاضر مطابق روند فعلی می توانند عمر مفید خود را تا ۵‌سال دیگر افزایش دهند. اما به هر حال، تا ۲۰‌سال آینده باید قطعا از رده خارج شوند؛ لذا تقاضای سالیانه‌ای برای هواپیماهای جدید مطرح خواهد بود. برآوردها نشان می‌دهند که از سال ۱۹۹۶‌عمده ‌سازندگان هواپیماهای جت (‌بوئینگ و ایرباس) ‌سالانه سفارش ساخت بیش از ۱۰۰۰‌فروند هواپیما را داشته اند. ‌به طور کلی یکی از مهم ترین فعالیت های شرکت‌های سازنده هواپیما در جهان (‌نظیر ایرباس و بوئینگ) ‌ارائه محصول متناسب با نیازهای مشتری است. پیش بینی شرکت ایرباس بر این است که طی ۱۵‌سال آینده ۴۰‌ درصد از ناوگان فعال فعلی دنیا عمر خدمتی آنها به اتمام می‌رسد و از خدمات‌رسانی کنار گذاشته خواهند شد. عواملی نظیر سن بالا، میزان آلودگی صوتی بالا و بهره دهی کم هواپیما باعث از رده خارج شدن هواپیماها خواهند شد. لذا یکی از تدابیر اتخاذ شده، تبدیل هواپیماهای مسافربری به ترابری جهت حمل بار است.

از طرفی، حمایت از گسترش صنایع تعمیر و نگهداری نیز باید بیشتر انجام شود. این شرکت پیش‌بینی کرده است که رشد ترافیک هوایی و بازسازی ناوگان هوایی نیازمند ساخت و تحویل ۱۵۶۳۲‌فروند هواپیمای جدید خواهد بود که از آنها ۶۷‌ درصد از نوع تک راهرو با ظرفیت مسافر بین ۱۰۰‌تا ۲۱۰‌صندلی خواهد بود. براساس این برآورد، تا سال ۲۰۲۲‌حدود ۶۰‌ درصد از هواپیماهای ناوگان هوایی مسافری دنیا به تنهایی در منطقه آسیا فعال خواهند بود.

‌هرچند برخی از بحران‌های جهانی نظیر حملات ۱۱‌سپتامبر در امریکا، جنگ افغانستان و همچنین شیوع برخی بیماری ها در گذشته باعث بروز صدماتی بر تقاضا برای مسافرت هوایی شده، اما علی رغم تدابیر خاص امنیتی و هزینه اعمال SARS نظیرکنترل های سخت، مسافرت های هوایی با سرعت و به مقدار زیادی این تغییر در تقاضا را دوباره به حالت قبلی بازگردانده است. بازار جهانی پیش بینی کرده بود که درآمد مسافر /‌کیلومتر آسیا به امریکا در سال ۲۰۰۴‌نسبت به ۲۰۰۳‌حدود ۲۳‌درصد و در سال ۲۰۰۵‌نسبت به ۲۰۰۴‌حدود ۱۸‌درصد افزایش یابد و این در حالی است که ترافیک هوایی آسیا -‌اروپا برای سا ل های ۲۰۰۴‌و ۲۰۰۵‌به ترتیب به میزان ۲۶‌درصد و ۲۰ درصد ‌افزایش یافته است. این برآورد روند رشد طبیعی را در بلندمدت پیش بینی کرده است.

حمل و نقل بار به مراتب کمتر از مسافر از بحران‌های ایجادشده صدمه دیده و خواهد دید زیرا حمل و نقل هوا یی بار به عنوان یکی از عوامل رشد صنعتی تبدیل شده است.

از طرفی تقاضا برای مسافرت هوایی به میزان زیادی تحت تأثیر سهل الوصول بودن آن (‌راحتی تهیه بلیت و قیمت مورد انتظار) ‌است. آمار نشان می دهد که در کشورهای در حال توسعه، میزان استفاده از مسافرت هوایی در حال افزایش است.

آمارها نشان می‌دهد که در آمریکا ۷۰۰۰ فروند هواپیمای کوچک یک موتوره، ۶۰۰۰‌فروند هواپیمای تجاری بزرگ، ۱۴۷۰۰۰‌هواپیمای شخصی، ۲۴۰۰۰۰‌ هواپیمای عمومی است. همچنین در این کشور ۵۰۰‌ فرودگاه تجاری در حد بین المللی و ۴۰۰‌محل که امکان فرود هواپیما در آن است، وجود دارد.

یکی از عوامل این رشد، آزادی اقتصادی خطوط هو ایی بوده است که ضمن ایجاد رقابت شدید باعث نوآوری در بازاریابی، افزایش کارایی و بالا رفتن کیفیت خدمات و بالابردن سطح فناوری شده است. کاهش هزینه های مسافرت و افزایش خدمات ارائه شده، باعث رفتار باثبات در جامعه هوانوردی آمریکا شده است که خود توسعه شبکه های خدمات‌رسانی را با افزایش تعداد پروازها رقم زده سرویس خدمات پروازی نیز افزایش یافته است.

از طرفی با استفاده از سامانهSpoke(ِ )Hubر حقیقت ماهیت صنایع حمل و نقل هوایی امریکا را میتوان به طور خلاصه چنین بیان نمود: ‌امریکا دارای ۱۴‌خط هوایی است که از این تعداد ۱۱‌خط هوایی مسافربری و ۳‌خط هوایی باربری هستند. همچنین امریکا دارای تعدادی خطوط هوایی کم هزینه هستند که به آن )Big Six(‌یا شش بزرگ می‌گویند. پس از عملیات ۱۱‌سپتامبر بحث مدیریت هزینه‌ها برای خطوط هوایی به دلیل کاهش مسافر اهمیت زیادی یافته است.

دستمزد کارکنان بیشترین بخش هزینه خطوط هوا یی را تشکیل می دهد و %۳۸‌ از کل هزینه برخی از ‌خطوط هوایی نیز مربوط به هزینه های عملیاتی است که هر دو پارامتر فوق مهم و کلیدی هستند. از بین شاغلان ۷۰‌درصد هزینه ها مربوط به فعالیت‌های زمینی)‌پرسنل زمینی، شامل مکانیک ها و تـکنسین‌های تعمیراتی، مسئولان نمایندگی های فروش بلیت و اپراتور ‌و ۳۰‌ درصد مربوط به خلبان ها و خدمه پروازی است. در حقیقت، تقاضا برای افزایش تعداد هواپیما ناشی از ‌نیاز مسافر و بار به جابه جایی با کیفیت مطلوب است.

‌قاسم بهفرشاد‌

امیر توکل