آقای گیوتین و مرگ انسانی

پیش از آن که گیوتین جای خویش را در میان سایر شیوه ها در ستاندن جان محکومان به مرگ باز کند, دار زدن یا سوزاندن رایج ترین شیوه موجود بود

گیوتین؛ نامی که امروز برای ما و یکایک آنهایی که حتی آشنایی اندکی با آن دارند، دهشتناک ترین شیوه اعدام است اما روزگاری انسانی ترین آنها بوده است. پیش از آن که گیوتین جای خویش را در میان سایر شیوه ها در ستاندن جان محکومان به مرگ باز کند، دار زدن یا سوزاندن رایج ترین شیوه موجود بود.

اما آن چه سبب شد سرنوشت بسیاری از محکومان به مرگ پس از انقلاب کبیر فرانسه به تیغه کج گیوتین سپرده شود، ایده مرگ انسانی و سریع و یکسان برای همه بود که با تفکر انقلابی انقلابیون فرانسه هماهنگی داشت تا مشخص شود که تفاوتی میان انسان ها نیست.

در آن زمان گردن زنی انسانی ترین شیوه اعدام به شمار می رفت که بیشتر برای اعدام اشراف زادگان کاربرد داشت. نخستین بار دکتر ژوزف اینیاس گیوتین چنین پیشنهادی را ارائه کرد و به همین خاطر نام او روی این دستگاه باقی ماند.

نخستین دستگاه شبیه گیوتین، پانصد سال پیش از آن به نام هالیفکس گیبت در سال ۱۲۸۶ در شهری در یورکشر ساخته شد و استفاده از آن تا سال ۱۶۵۰ هم ادامه داشت. سپس مردی اسکاتلندی به نام جیمز داگلاس ارل اهل مورتون این دستگاه را دید و در سال ۱۵۵۶ در ادینبرا سفارش ساخت آن را داد که بعداً به نام «دوشیزه» معروف شد و استفاده از آن تا سال ۱۷۱۰ ادامه پیدا کرد.

اولین دستگاه گیوتین برای انقلابیون فرانسوی را مهندسی آلمانی به نام توبیاس اشمیت ساخت و آن را با اجساد بیماران بیمارستان بیسرته در تاریخ ۱۷ آوریل سال ۱۷۹۲ امتحان کرد. اولین محکومی که با این دستگاه اعدام شد نیکلا ژاک پلتیه بود که به جرم سرقت توام با خشونت دستگیر شده بود و در ۲۵ آوریل ۱۷۹۲ در پلاس دوگرو اعدامش اجرا شد. همانطور که انتظار می رفت دستگاه درست کار کرد و سر محکوم با یک ضربه قطع شد.

به زودی گیوتین در تعداد زیاد ساخته و به تمام شهرداری های فرانسه فرستاده شد و حتی مدل هایی از آن به عنوان اسباب بازی بچه ها و گوشواره برای زن ها ساخته شد و به بازار آمد. حکومت ترور در دهم آگوست آغاز شد و بلافاصله تجارت گیوتین هم بالا گرفت. در دوره ۱۳ ماهه میان مه ۱۷۹۳ و ژوئن ۱۷۹۴ بیش از ۱۲۲۵ نفر در پاریس اعدام شدند.

محکومان عادی در پلاس دوگرو و محکومان سیاسی در پلاس دوکاروسل گردن زده می شدند. تمام اشراف فرانسه طی انقلاب این کشور به وسیله گیوتین اعدام شدند. در ۲۱ ژانویه ۱۷۹۳ برای اعدام لویی شانزدهم یعنی معروف ترین قربانی گیوتین دستگاهی مخصوص را برای اولین بار در پلاس دولارولوسیون کار گذاشتند.

زنان معروفی چون ماری آنتوانت و شارلوت کورده هم در این محل اعدام شدند. در ۲۸ ژوئیه همین سال روبسپیر و ۲۱ تن از پیروانش نیز در همین مکان و به وسیله گیوتین اعدام شدند. از این پس فرانسه تنها کشوری نبود که از گیوتین برای اعدام محکومان خود استفاده می کرد. بسیاری از کشورها به دلیل سرعت و انسانی بودن این شیوه اعدام را بهتر از دیگر شیوه های اعدام تشخیص دادند و به استفاده از این دستگاه روی آوردند. از جمله این کشورها می توان به بلژیک، چند ایالت از آلمان، یونان، سوئیس، سوئد و ویتنام اشاره کرد که تا اواسط قرن بیستم استفاده از گیوتین را کنار نگذاشتند.

اما در خیلی از این اعدام ها سرهای بریده مورد ضرب و شتم قرار می گرفتند یا با سوزن و میخ آزار و اذیت می شدند (که بسیاری از کشف ها در مورد زنده ماندن سر از اینجا آغاز شد) یا سربریده به میان جمعیت پرتاب می شد. زیاده روی به جایی رسیده بود که در بسیاری موارد سرها را برای خود برمی داشتند یا انبوه مردم با هجوم به سر پرتاب شده تلاش می کردند تا آن را به عنوان کالای زینتی به خانه برده یا به کلکسیون خود بیفزایند. این رفتارها عملاً وجهه گیوتین را خراب کرد. به عبارت دیگر گیوتین به خاطر سوء استفاده از مجازات مرگ، منفور شد، در حالی که همیشه، در بین انواع روش های موجود، محبوب ترین شیوه بود.

محمد نجفی