۹۶ نکته ای که باید درباره داروهای موضعی بدانید

از قطره ها و پمادهای موضعی تا پچ و اسپری

اشکال دارویی، قالب‌هایی هستند که به‌وسیله آنها، مولکول‌های دارویی، به بدن منتقل می‌شوند. در هر شکل دارویی، علاوه بر ماده موثر دارو، یک یا چند ماده بدون اثر دارویی هم وجود دارد که برای اصلاح طعم، بو و رنگ افزوده می‌شوند...

اثربخشی یک دارو، به شکل و راه مصرف آن بستگی دارد و معمولا داروها به شکلی تهیه می‌شوند که ضمن راحتی مصرف، اثربخشی قابل‌قبولی داشته باشند و متناسب با شرایط بیماران باشند تا بیمار همکاری لازم را هنگام مصرف داشته باشد.

۸ نکته درباره استفاده از پچ‌ پوستی

پچ به‌صورت چسب روی پوست قرار می‌گیرد. درباره استفاده از این شکل دارویی، توجه به نکات زیر سودمند است:

۱) محل استفاده پچ‌ روی بروشور ذکر شده است. از داروساز نیز می‌توان در این مورد پرسید.

۲) پچ را نباید روی پوست خراشیده قرار داد.

۳) پچ را روی چین بدن یا جایی که روی آن لباس تنگ می‌پوشید، قرار ندهید.

۴) هنگام استفاده، باید دست‌ها و محل چسباندن، خشک و تمیز باشد.

۵) هنگام خروج پچ از بسته‌بندی، دستتان به سمتی که دارو دارد، برخورد نکند.

۶) پچ را روی پوست قرار دهید، فشار محکمی وارد کنید و لبه‌های آن را مالش دهید تا بچسبد.

۷) طبق دستور، بعد از مدت لازم پچ را از پوست بکنید.

۸) اگر پچ زودتر از موعد از پوست جدا شد و قابلیت چسبیدن را از دست داد، دیگر قابل‌استفاده نیست.

۶ نکته درباره انواع داروهای موضعی

رایج‌ترین انواع داروهای موضعی و تعریف هریک، به قرار زیر است:

۱) پماد: به‌دلیل چرب‌بودن باعث می‌شود رطوبت پوست از بین نرود. به راحتی با آب شسته نمی‌شود و برای زخم‌هایی که ترشح دارند، مناسب نیست.

۲) کرم: چربی زیادی ندارد و به خوبی به پوست نفوذ می‌کند.

۳) خمیر: به‌دلیل اینکه حجم ماده جامد آن زیاد است، سفت‌تر از پماد است.

۴) لوسیون: محلولی حاوی ماده دارویی است.

۵) پچ: به‌صورت چسب روی پوست قرار می‌گیرد.

۶) ژل و فوم (کف): این اشکال دارویی، قوامی بین لوسیون و خمیر دارند.

۸ نکته درباره استفاده از داروهای مقعدی (رکتال)

داروهای مقعدی (رکتال) شامل تنقیه و شیاف هستند. تنقیه جزو اشکال دارویی است که از راه مخرج، وارد روده بزرگ می‌شود و اغلب برای رفع یبوست به کار می‌روند. وقتی فرد قادر به مصرف قرص یا شربت نیست (مثلا تهوع دارد)، شیاف به‌کار می‌رود که معمولا برای ایجاد اثر در موضع از آن استفاده می‌شود و دارای آثار موضعی و عمومی است. بعضی شیاف‌ها به‌عنوان مسهل و بعضی، به‌عنوان ضددرد و تب به کار می‌روند. اگر از شیاف به‌عنوان مسهل استفاده نمی‌شود، بهتر است استفاده از آن بعد از دفع مدفوع باشد تا جذب کامل صورت بگیرد. درباره استفاده از این داروها باید به این نکات توجه کرد:

۱) دست‌ها را بشویید.

۲) شیاف را از بسته خارج کنید.

۳) اگر شیاف خیلی نرم باشد، ابتدا آن را در یخچال یا آب سرد (در حالی که هنوز داخل بسته‌بندی است) سفت کنید.

۴) شیاف را به کمک آب سرد مرطوب کنید و لبه‌های تیز احتمالی روی آن را با نرم کردن در دست از بین ببرید.

۵) به پهلو دراز بکشید و زانوها را باز کنید.

۶) شیاف را به آرامی از انتهای گرد آن درون مقعد فرو ببرید.

۷) چند دقیقه درازکشیده بمانید.

۸) دست‌ها را بشویید.

۹ نکته درباره استفاده از قطره چشمی

قطره رایج‌ترین نوع داروی چشمی است. در مصرف قطره‌های چشمی، پرهیز از آلوده شدن ظرف آن بسیار مهم است. هنگام استفاده، دست‌ها باید کاملا شسته و تمیز باشند و قطر‌ه‌چکان با چشم یا اطراف آن تماس پیدا نکند؛ پس یادتان باشد که:

۱) دستان خود را بشویید و مراقب باشید دستان شما با نوک قطره‌چکان تماس پیدا نکند.

۲) به سمت بالا نگاه کنید.

۳) پلک زیرین را به سمت پایین بکشید تا حفره‌ای بین پلک و چشم ایجاد شود.

۴) قطره‌چکان را به این حفره نزدیک کنید اما نوک آن نباید با چشم تماس پیدا کند.

۵) دارو را به مقدار لازم در حفره چشم بچکانید و پلک زیرین را رها کنید.

۶) چشم‌ها را به مدت ۲ دقیقه ببندید اما خیلی فشار ندهید.

۷) مایع اضافه را با دستمال کاغذی از دور چشم پاک کنید.

۸) اگر بیش از یک قطره تجویز شده است، ۱۰-۵ دقیقه بین استفاده از دو نوع قطره‌ فاصله بیندازید.

۹) گاه سوزشی در چشم حس می‌شود که نباید بیش از چند دقیقه طول بکشد. اگر طولانی شد، با پزشک مشورت کنید.

۷ نکته درباره استفاده از قطره‌‌های گوشی

این قطره‌ها برای درمان یا پیشگیری از عفونت گوش به کار می‌روند. بعضی انواع بدون نسخه هم برای شناگران استفاده می‌شود که حاوی الکل و اسیداستیک است و برای خشک کردن حفره گوش و جلوگیری از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها به‌کار می‌رود. درباره استفاده از این قطره‌ها باید به این نکات توجه کرد:

۱) قطره را با نگه‌داشتن در دست‌ها چند دقیقه گرم کنید. برای این کار از آب گرم استفاده نکنید چون دمای آن قابل‌کنترل نیست.

۲) سر را به پهلو خم کنید یا به پهلو دراز بکشید.

۳) لاله گوش را به آرامی بکشید تا مجرای گوش نمایان شود. (در بزرگسالان قسمت فوقانی لاله گوش را به عقب و در بچه‌ها قسمت پایینی لاله گوش را به سمت عقب ببرید.)

۴) قطره را به میزان لازم در گوش بریزید.

۵) چند دقیقه صبر کنید و همین کار را برای گوش‌ دیگر انجام دهید.

۶) اگر سازندگان قطره توصیه کرده باشند، می‌توانید از پنبه برای بستن حفره گوش، بعد از ریختن قطره استفاده کنید.

۷) قطره گوشی نباید بیش از چند دقیقه سوزش ایجاد کند. در غیر این صورت به پزشک مراجعه کنید.

۸ نکته درباره استفاده از قطره بینی

قطره، قلم و اسپری جزو مهم‌ترین اشکال داروهایی هستند که به‌طور موضعی در بینی‌ها استفاده می‌شوند. درباره استفاده از قطره‌های بینی باید به این نکات توجه کرد:

۱) داخل بینی را با فین‌کردن تمیز کنید.

۲) روی زمین بنشینید و سر را به عقب خم کنید یا روی زمین دراز بکشید و بالشی زیر شانه‌ها بگذارید.

۳) قطره‌چکان را ۱ سانتی‌متر درون حفره بینی فرو کنید.

۴) میزان تجویزشده را بچکانید.

۵) بلافاصله سر را به جلو خم کنید. سر بین زانوها قرار گیرد.

۶) صاف بنشینید. در این حالت قطره به حلق جریان می‌یابد.

۷) همین روش را برای حفره دیگر بینی تکرار کنید.

۸) قطره‌چکان را با آب جوشیده بشویید.

۴ نکته درباره استفاده از پمادهای چشمی

استفاده از پمادهای چشمی نیز همانند قطره‌های چشمی است:

۱) پلک‌ زیرین را به پایین بکشید و پماد را درون حفره میان پلک و کره چشم قرار دهید.

۲) پمادهای چشمی نیز مانند قطره‌های چشمی باید حداکثر یک ماه بعد از باز شدن در آنها، دور ریخته شوند.

۳) هرگز از قطره یا پماد چشمی دیگران استفاده نکنید چون احتمال آلودگی‌ آنها هنگام مصرف بسیار بالاست.

۴) مصرف پمادها و قطره‌های چشمی برای بیش از ۳ روز توصیه نمی‌شود. اگر ناراحتی چشم شما هنوز ادامه دارد، به پزشک مراجعه کنید.

۱۰ نکته درباره استفاده از داروهای تنفسی

این اشکال شامل آئروسول‌های تنفسی با دوزهای تنظیم‌شده (MDI) و پودرهای خشک استنشاقی(DPI) است.

آئروسل‌ها‌ در واقع اسپری‌های دارای محلول هستند و در مخلوطی از گاز تحت‌فشار نگهداری می‌شوند. دارو با دوز مشخص در هر پاف، به شکل قطره‌هایی با قطر مشخص آزاد می‌شود. از این شکل دارویی اغلب برای درمان آسم استفاده می‌شود. درباره استفاده از این داروها باید این نکته‌ها را بدانید:

۱) با سرفه کردن، خلط‌مانده در ریه‌ها را خارج کنید.

۲) آئروسل را قبل از استفاده تکان دهید.

۳) آئروسل را به شکلی که در بروشور آمده (معمولا وارونه) نگه‌دارید.

۴) لب‌ها را محکم در اطراف قطعه دهانی قرار دهید.

۵) سر را آرام به عقب خم کنید.

۶) آهسته عمل بازدم را انجام دهید و ریه‌ها را تا حدامکان از هوا خارج کنید.

۷) نفس عمیق بکشید و آئروسل را فعال کنید. زبان را تا حدامکان پایین نگه‌دارید.

۸) نفس خود را ۱۰ ثانیه حبس کنید.

۹) بازدم را از راه بینی انجام دهید.

۱۰) دهان را با آب گرم بشویید.

۱۱ نکته درباره استفاده از اسپری بینی

اسپری‌ها جزو داروهایی هستند که به‌طور موضعی در بینی‌ها استفاده می‌شوند. درباره استفاده از اسپری‌های بینی باید به این نکات توجه کرد:

۱) داخل بینی را با فین کردن تمیز کنید.

۲) سر را به جلو خم کنید و روی زمین بنشینید.

۳) اسپری را تکان دهید.

۴) نوک اسپری را وارد بینی کنید.

۵) حفره دیگر بینی و دهان خود را ببندید.

۶) اسپری را فشار دهید و آهسته عمل دم را انجام دهید.

۷) نوک اسپری را از بینی خارج و سر را به جلو خم کنید و بین زانوها قرار دهید.

۸) چند لحظه بنشینید. اسپری به حلق جریان پیدا خواهدکرد.

۹) از راه دهان نفس بکشید.

۱۰) مراحل فوق را برای حفره دیگر بینی تکرار کنید.

۱۱) نوک اسپری را با آب جوشیده بشویید.

۴ نکته درباره تزریق

داروهای تزریقی، محلول‌هایی استریل و حاوی یا چند ماده دارویی هستند که از طریق وریدی، عضلانی یا زیرجلدی به بدن تزریق می‌شوند.

۱) نوع تزریق به دارو و شرایط درمان بستگی دارد.

۲) اثر تزریق زیرپوستی آهسته‌تر از بقیه انواع تزریق است اما با ماساژ محل، سرعت جذب دارو افزایش می‌‌‌یابد.

۳) تزریق عضلانی اغلب در عضله سرین یا بازو انجام می‌شود. جذب دارو در این روش سریع‌تر از زیرپوستی است چون رگ زیادی در محل وجود دارد.

۴) در تزریق وریدی دارو مستقیم وارد خون می‌شود در نتیجه بسیار سریع اثر می‌کند. تزریق در این روش نباید خیلی سریع باشد چون می‌تواند خطرناک باشد.

۷ نکته درباره استفاده از قرص واژینال با اپلیکاتور

برای استفاده از قرص واژینال با اپلیکاتور به توصیه‌های زیر توجه کنید:

۱) دست‌های خود را بشویید.

۲) قرص را از بسته‌بندی خارج کنید و آن را در انتهای باز اپلیکاتور قرار دهید.

۳) به پشت دراز بکشید و زانوها را کمی بالا آورید و از هم باز کنید.

۴) اپلیکاتور را به آرامی از سمتی که قرص در آن قرار دارد در واژن قرار دهید اما فشار وارد نکنید.

۵) پیستون اپلیکاتور را فشار دهید تا قرص آزاد شود. سپس اپلیکاتور را خارج کنید.

۶) اگر اپلیکاتور یکبار مصرف نیست، همه قسمت‌های آن را با آب جوشیده گرم و صابون بشویید و خشک کنید.

۷) دستان خود را بشویید.

۹ نکته درباره استفاده از کرم، پماد و ژل واژینال

داروهای واژینال، شامل دوش‌ها، شیاف، کرم‌، پماد، ژل و قرص‌های واژینال هستند. دوش در واقع حجمی از مایع است که برای شستشوی واژن یا رساندن دارو به آن به کار می‌رود. دوش می‌تواند به‌صورت آب، مخلوط آب و سرکه یا مواد شیمیایی ضدعفونی‌کننده باشد. برای استفاده از این داروها به این نکات توجه کنید:

۱) دستان خود را بشویید.

۲) در تیوب را باز کنید و اپلیکاتور را روی تیوب بچرخانید.

۳) تیوب را فشار دهید تا داروی موردنیاز درون اپلیکاتور قرار بگیرد.

۴) اپلیکاتور را از تیوب جدا کنید.

۵) مقدار کمی از کرم را بیرون اپلیکاتور بمالید.

۶) به پشت دراز بکشید. زانوها را کمی بالا آورید و باز کنید.

۷) اپلیکاتور را آرام تا حدامکان درون واژن ببرید اما فشار ندهید.

۸) پیستون اپلیکاتور را با دست دیگر به داخل فشار دهید تا محتویات آن درون واژن خالی شود.

۹) اپلیکاتور را از واژن خارج کنید و اگر یکبار مصرف نیست، آن را با آب جوشیده بشو

دکتر آیدا روشن‌ضمیر