سنگ صبور

به بهانه تقدیر از هما روستا در جشنواره فجر

طبق سنت پسندیده جشنواره فیلم فجر، امسال هم قرار است از تعدادی از هنرمندان و دست‌اندرکاران پیشکسوت سینمای ایران تقدیر شود و در بخش بازیگری قرعه به نام خانم هما روستا از بازیگران ارزنده سینما، تئاتر و تلویزیون افتاده است. هما روستا تحصیلات آکادمیک خود را در مقطع فوق لیسانس از دانشکده هنرهای دراماتیک بخارست در کشور رومانی دریافت کرد و در سال ۱۳۴۹ به ایران بازگشت.

در تنها حضورش در سینمای پیش از انقلاب در فیلم دیوار شیشه‌یی به کارگردانی مرحوم ساموئل خاچیکیان بازی کرد و عمده فعالیتش را روی تئاتر متمرکز کرد. شاید به دلیل کثرت فعالیت ایشان در تئاتر و تعداد کم آثار سینمایی که در آنها نقش‌آفرینی کرده، باید ایشان را بیشتر بازیگر تئاتر قلمداد کرد تا بازیگر سینما اما حضور قدرتمند در چند فیلم شاخص این امکان را می‌دهد تا هما روستا را بتوان در زمره بازیگران بسیار خوب سینما هم قرار داد. از میان ۱۳ فیلمی که هما روستا در آنها نقش‌آفرینی کرده که به نسبت سال‌های حضورش در سینما به لحاظ کمی تعداد زیادی محسوب نمی‌شود، سه فیلم از بقیه شاخص ترند. پرنده کوچک خوشبختی ساخته خانم پوران درخشنده و از کرخه تا راین ساخته ابراهیم حاتمی کیا که هردو علاوه بر اینکه از بهترین آثار سازندگان‌شان هستند، از ملودرام‌های خوب سینمای پس از انقلاب به شمار می‌روند.

جدای از این دو فیلم هما روستا در فیلم درخشان بهرام بیضایی یعنی مسافران هم نقش‌آفرینی کرده که با وجود حضوری کوتاه تاثیرگذار جلوه می‌کند. در پرنده کوچک خوشبختی در نقش معلمی متعهد و دلسوز ظاهر شد و چون یک مادر به یاری دانش‌آموزی شتافت که به دلیل دیدن صحنه غرق شدن مادر واقعی‌اش قدرت تکلمش را از دست داده بود. روستا نقشش را چنان قدرتمند ایفا کرد که نامزد دریافت لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول زن از ششمین جشنواره فیلم فجر شود. در سال ۱۳۷۰ روستا جلوی دوربین بهرام بیضایی قرار گرفت و کوتاه‌ترین نقش کارنامه سینمایی‌اش را ایفا کرد اما تک‌گویی فاصله‌گذارانه او در ابتدای فیلم رو به دوربین؛ آنجا که خبر از مرگ محتوم خود و همراهانش می‌دهد تا پایان فیلم، طوری بر فیلم سایه می‌افکند که به سادگی نتوان از این نقش‌آفرینی عبور کرد.

اما بهترین و ماندگارترین حضور روستا در بازیگری در همکاری با ابراهیم حاتمی کیا و با فیلم تاثیرگذار و ماندگار از کرخه تا راین رقم خورد. روستا در نقش خواهری مهربان و فداکار توانست یکی از بهترین بازی‌های کارنامه بازیگری‌اش را ارائه دهد. صدای اندوهناکی که گویی از اعماق وجودش بر وجود غمی بزرگ گواهی می‌دهد به همراه چشمان نگرانی که وضعیت برادر رو به مرگ را دنبال می‌کند از عناصر مهم بازی زیبای روستا در از کرخه تا راین هستند. حتی زمانی که می‌خندد و زمانی که از بینایی برادرش خوشحال است، باز هم همین اندوه درونی و تلخ را در جای جای حضورش می‌توان حس کرد. جایی که بعد از شنیدن خبر بیماری مهلک برادرش رو به پنجره ایستاده و برادرش را نگاه می‌کند از فراموش نشدنی‌ترین نگاه‌های تاریخ سینمای ایران است. بازی در این فیلم روستا را نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از یازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی جشنواره فیلم فجر کرد که به همراه تمام وسوسه‌های زمین و پرنده کوچک خوشبختی تعداد نامزدی‌های او برای دریافت جایزه را به عدد سه رساند.

هما روستا هیچ‌گاه اجازه نداد که شهرت همسرش مرحوم حمید سمندریان که از بزرگ‌ترین هنرمندان و آموزگاران هنرهای دراماتیک در تاریخ هنر ایران بود، بر فعالیت‌هایش سایه بیفکند. او با کار در حوزه‌های گوناگون هنرهای دراماتیک همچون بازیگری، کارگردانی و ترجمه نمایشنامه اعتبار و آبرویی برای خود جمع کرده که شایسته احترام است. همین اعتبار است که باعث شده در ۱۰ سال گذشته با رد کردن پیشنهادهای گوناگون حضورش کمرنگ و کمرنگ‌تر شود و به جای تکرار حضورش در آثاری چون ترانه مادری، به همین کارنامه جمع و جور اما آبرومند اکتفا کند.

بهمن شیرمحمد