نخستین نمایشگاه پوستر در ایران

پوستر, اندیشه مصور مسائل و موضوعات سیاسی, هنری, فرهنگی, اجتماعی و تبلیغاتی است که به مناسبت های مختلف منتشر می شود و می تواند نقش اطلاع رسانی ارزشمندی داشته باشد پوستر, یکی از مصادیق سند بشمار می رود چرا که در مناسبت های مختلف, اطلاعات خاص آن مناسبت را به صورت تصاویر طراحی شده ثبت و به زبان هنری معرفی می کند

پیشینه تاریخی پوستر در کشور ما، به یک قرن و نیم پیش باز می گردد. طراحان ایرانی، مضامین مذهبی و اخلاقی را روی صفحاتی در ابعاد بزرگ طراحی می کردند. این نقشینه ها، به صورت اصل (original)بوده است، ولی بعدها با ظهور چاپ سنگی آنها را چاپ و تکثیر می کردند.

●نخستین طراحان پوستر

کار پوستر در سال ۱۳۰۷ ش، به وسیله دو برادر ارمنی به نام «موشخ و ناپلئون سروری» در زمینه های تهیه و طراحی تصویر، نشانه، اعلان، آگهی تبلیغاتی و تابلو سازی و کلیشه و مهر در تهران آغاز شد. همچنین در سال ۱۳۰۸ مهاجری سوئدی به نام «فردریک تالبرگ» به تهران آمد و به کار تهیه و طراحی پوستر به خصوص در زمینه های تبلیغاتی پرداخت و بعد از شهریور ۲۰، پوستر کم کم در بخش هایی از جامعه، جای خود را باز کرد و حتی در «دانشکده هنرهای زیبا» درسی به نام «کمپوزیسیون» تزیینی» - که موضوع آن طراحی پوستر بوده است – دایر شد.

در سال های پس از دهه ۳۰، تولید سه گونه پوستر در ایران مورد توجه قرار گرفت: ۱- پوستر سیاسی که عمدتا با تاثیرپذیری از پوستر های سیاسی جنگ جهانی دوم به ویژه پوستر های روسی، طراحی و چاپ شد.

۲- پوسترهای سینمایی که اغلب به صورت اعلان های بزرگ در قطع ۳ در ۸ متر با رنگ روغن روی پارچه چاپ و منتشر شد.

۳- پوستر های تجارتی که به خواست و سلیقه سفارش دهندگان و متناسب با افکار عمومی و روحیات مردمی طراحی می شد و کم و بیش از پوستر های تجاری اروپا تاثیر می گرفت.

از اواسط سال ۴۰ تا ۵۰، امکاناتی که بعضی از موسسات دولتی چون «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان»، «سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران» سپس «وزارت فرهنگ و هنر» در زمینه های فرهنگی و هنری در اختیار طراحان قرار دادند، باعث جلوه گری بیشتر نقش پوستر در زمینه های تجاری و سینمایی شد.

از مشهور ترین طراحان معاصر پوستر در ایران، می توان از مرتضی ممیز، قباد شیوا،صادق بریرانی، آیدین آغداشلو، فرشید مثقالی، ابراهیم حقیقی و... نام برد.

هدف از برگزاری نخستین نمایشگاه پوستر های تاریخی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بر اساس تبصره ذیل ماده یکم قانون تاسیس سازمان اسناد ملی ایران مصوب ۱۷/۲/۱۳۴۹ کلیه اوراق، مراسلات، دفاتر، پرونده ها، عکس ها، نقشه ها، کلیشه ها، نمودارها، نوارهای ضبط صوت و سایر اسنادی که در دستگاه های دولتی تهیه شده و یا به دستگاه دولت رسیده و به طور مداوم یا غیر مداوم در تصرف دولت بوده است و از لحاظ اداری و مالی، اقتصادی، قضایی، سیاسی، فرهنگی، علمی، فنی و تاریخی به تشخیص سازمان اسناد ملی ایران دارای ارزش نگهداری «دایمی» باشد، سند آرشیوی محسوب می شود.

از آنجا که پوستر نیز در کنار موارد مشابهی چون عکس، نقشه، نمودار و اسناد دیداری و شنیداری، گویای پیام و اطلاعات تاریخی – هنری است، معاونت اسناد ملی به جمع آوری، فهرست نویسی، حفظ و نگهداری و ارایه آنها به علاقه مندان به اشکال مختلف از جمله برگزاری نمایشگاه اقدام کرد. در این راستا، همکاری و مساعدت تمامی وزارتخانه ها، دستگاه ها و سازمان های دولتی را اکیدا ارج می نهد، باشد که از این رهگذر به ثبت و ضبط و بازخوانی رخدادها، کنش و واکنش های تاریخی، سیاسی، اجتماعی، هنری و غیر آنها در برهه های زمانی گوناگون تاریخ کشور، بپردازیم و از این منظر نیز خدمتی به انجام رسد.

تاریخچه پوستر در جهان پوستر یا آفیش یا پلاکارد، نام های انگلیسی، فرانسه و آلمانی نوعی «اعلان» است که معمولا بر دیوارها و جاهای مخصوصی در معابر نصب می شود. به عنوان نخستین و ابتدایی ترین گام در طراحی پوستر، به توان کنده کاری ها و حروف نگاری های یونانیان و رومی ها روی زمین و دیوارها، که با هدف تبلیغ ارایه می شد، نام برد.

---