پاییز و برگ‌ریزان

چرا برگ‌ها در پاییز تغییر رنگ می‌دهند؟ در فصول گرم این کلروفیل است که کاروتنوئیدها را با رنگ سبز خاص خود مغلوب می‌کند. اما زمانی که عملکرد کلروفیل مختل شد، کاروتنوئیدها مجال …

چرا برگ‌ها در پاییز تغییر رنگ می‌دهند؟ در فصول گرم این کلروفیل است که کاروتنوئیدها را با رنگ سبز خاص خود مغلوب می‌کند. اما زمانی که عملکرد کلروفیل مختل شد، کاروتنوئیدها مجال پیدا می‌کنند که اثرات خود را بر برگ درختان نشان دهند. این تغییر برای اکثر درختان برگ‌ریز این امکان را فراهم می‌آورد که مواد غذایی نظیر نیتروژن و فسفر را پیش از خزان کامل دوباره بدست بیاورند. اما برخی از گونه‌های گیاهی هستند که در پاییز رنگدانه‌های قرمز آنتوسیانین تولید می‌کنند، دانشمندان هنوز بخوبی علت این امر را نمی‌دانند.

برخی معتقدند این ترکیبات می‌توانند باعث جلوگیری از یخ‌زدگی یا حتی دور کردن حشرات شوند. عده‌ای از دانشمندان نیز رنگدانه‌های قرمز را کرم ضدآفتاب درختان برگ‌ریز معرفی کرده‌اند. در مورد تاثیر آنتوسیانین‌ها هنوز زود است که بتوان نظری ارائه داد اما در هر صورت مشخص شده که علت تغییر رنگ درختان در پاییز واکنش‌های نوری است. این واکنش‌ها کاملا به طول روز و شب بستگی دارند.

علت ریزش برگ‌ها

پروسه‌ای که طی آن مواد غذایی و آب رفته‌رفته از برگ‌ها خارج می‌شوند، در ریزش برگ‌ها تاثیر بسزایی دارد. در این شرایط است که بیشتر مواد غذایی به ریشه منتقل می‌شوند و تنها چیزی که در برگ‌ها باقی می‌ماند، دیواره سلولی و پروتوپلاسم است. در قسمت دم‌برگ یا جایی که برگ به شاخه متصل می‌شود، دو نوع سلول وجود دارد نخست بافت‌های اصلی که خیلی نرم هستند. اگر مرزی را بین شاخه و برگ مجسم کنید، سلول‌های گروه نخست در طرف برگ قرار دارند. گروه دوم بخش‌های چوب‌پنبه‌ای است که حالت مومی‌شکل داشته و غیرقابل نفوذ هستند. این سلول‌ها دقیقا در آن طرف مرز مجازی مذکور یعنی در بخش چوبی و نزدیک به شاخه‌ها قرار دارند. بخش چوب‌پنبه‌ای مسئولیت حفاظت از برگ را برعهده دارد. اما این آوندها هستند که برگ را به شاخه متصل نگه می‌دارند. زمانی که آب در آوندها جریان نداشته باشد، آوندها نیز کم‌کم کارکرد خود را از دست می‌دهند. با شکست آوندها یا پاره شدن آنها بوسیله باد یا باران برگ‌ها به زمین می‌افتند. به مرور جوانه‌ای در این قسمت‌ها به‌وجود می‌آید که سال آینده تبدیل به برگ خواهد شد.

بسیاری معتقدند که در شهرها به دلیل آبیاری‌های نامنظم و آلودگی معمولا درختان بسیار سریع‌تر از زمانی که باید، خزان می‌کنند. خزان زودتر از موقع برای درختان مهلک است اما به یاد داشته باشید که شهرها نیز قطعا در این زمان بیشتر به ریه‌های تنفسی وابسته هستند!

فرناز حیدری