مراقبت های پس از درمان سرطان سینه

یکی از اصلی ترین مراقبت ها پس از عمل جراحی سینه توجه به آسیب های روانی بیمار است

یکی از تلخ‌ترین لحظاتی که برخی در زندگی خود تجربه می‌کنند، لحظه‌ای است که باخبر می‌شوند به سرطان مبتلا هستند، اما چنین خبری با وجود وحشت و بار تلخ روانی سنگینی که بر بیمار به‌جا می‌گذارد، برای بسیاری پس از طی دوره‌های درمانی که بموقع آغاز شده باشد به شیرینی یعنی کنترل و درمان تبدیل می‌شود.

اما درمان کامل و موثر یک بیمار سرطانی فقط به جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی خلاصه نمی‌شود، بلکه توجه به مراقبت‌های ویژه جسمی و روانی پس از درمان اولیه و خارج‌کردن تومور سرطانی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بخصوص اگر بیمار سرطانی یک خانم با حساسیت‌ها و آسیب‌پذیری‌های خاص روحی و جسمی، آن هم در مواجهه با سرطان پستان باشد.

البته به گفته دکتر علی مطلق، آنکولوژیست، یکی از اصلی‌ترین مراقبت‌ها در بیماران مبتلا به سرطان بویژه سرطان پستان، مراقبت‌های روانی است. اصولا زمانی می‌توان مراقبت از یک بیمار را جامع و کامل دانست که به چهار جنبه جسمی، روانی، معنوی و اجتماعی وی توجه شود. بر این اساس، مشاوره روانی بویژه در ابتدای تشخیص به بیمار کمک می‌کند کنار آمدن با بیماری آسان‌تر باشد.

● مراقب زخم ناشی از جراحی باشید

اگر دوره درمانی برای یک بیمار سرطانی را بخواهیم از انجام عمل جراحی تا رسیدن به مرحله کنترل و درمان کامل بیماری مرور کنیم باید به مراقبت‌های اولیه از نظر مراقبت از زخم و پانسمان اشاره کنیم که دکتر مطلق در گفت‌و‌گو با جام‌جم در این باره تاکید می‌کند: پس از جراحی لازم است بیمار به قرمزی یا درد غیر‌معمول در ناحیه جراحی توجه کند. همچنین داشتن ترشح چرکی یا خون‌آلود هم مهم است. مصرف مسکن برای بهبود درد اگر ممنوعیت دیگری وجود نداشته باشد، اشکالی ندارد. البته احتمال بروز عفونت پس از ماستکتومی (عمل جراحی برداشتن پستان) نیز وجود دارد که درد، قرمزی، ترشح چرکی و دردهای سوزشی از نشانه‌های آن است.

● غذاهای پروتئینی مصرف کنید

خوشبختانه محدودیت خاصی برای فعالیت جسمی بیمار مبتلا به سرطان پستان پس از جراحی وجود ندارد و اتفاقا فعالیت‌های معمول باید ادامه داشته باشد.

اما به گفته دکتر مطلق، رعایت نکاتی در رژیم غذایی این بیماران بسیار پراهمیت است. ازجمله آن‌که مصرف غذاهای پرپروتئین می‌تواند به ترمیم زخم بیماران کمک کند. از سوی دیگر، بیماران باید حتما قبل از انجام مراحل درمانی که می‌تواند شیمی‌درمانی یا پرتو‌درمانی باشد باید چیزی بخورند.

این آنکولوژیست با تاکید بر این‌که بیماران با صرف یک غذای سبک، عوارض شیمی‌درمانی و پرتو‌درمانی را بهتر تحمل می‌کنند، می‌افزاید: ممکن است بیماران طی شیمی‌درمانی خسته شوند. خستگی و کمبود انرژی امری متداول طی این روش درمانی است. بر این اساس، داشتن یک رژیم غذایی حاوی پروتئین یعنی انواع گوشت، شیر، تخم‌مرغ، حبوبات، عدس و دیگر حبوبات برای ارتقای سطح انرژی بیمار لازم است.

● مقابله با خستگی و کم‌اشتهایی

یکی از آسیب‌زننده‌ترین عوارض ناشی از درمان‌های سرطان، کاهش انرژی بیمار است که آنکولوژیست‌‌‌ها راهکارهایی را برای کاهش آن توصیه می‌کنند. بر این اساس بیماران سرطانی طی دوره درمان باید فعالیت‌هایی را که انرژی زیادی می‌برد، زمانی انجام دهند که بیشترین انرژی را دارند و میزان استراحت و فعالیت‌شان باید متعادل باشد. اگر عوارض جانبی درمان‌ها، غذاخوردن را برای بیمار دشوار می‌کند، خیلی به خود سخت نگیرند و سعی کنند غذاهایی سبک را در وعده‌های بیشتری مصرف کرده و کمتر غذاهای چرب یا سرخ‌کرده استفاده کنند، چون هضم آنها دشوارتر است. همچنین دست‌کم هشت لیوان آب و مایعات در طول روز استفاده کنند.

● رعایت رژیم غذایی پس از دوره درمانی

فراموش نکنید طی دوره درمان سختگیری چندانی برای کنترل وزن یک بیمار سرطانی وجود ندارد، اما پس از پایان درمان، توصیه‌های مهم همان‌هایی است که به افراد غیربیمار نیز گفته می‌شود؛ مانند خوردن روزانه پنج سهم از سبزی‌ها و میوه‌ها، استفاده از غلات کامل، محدود‌کردن مصرف قندهای ساده مانند قند، شکر، مربا، شیرینی، شکلات و نمک، محدود کردن مصرف گوشت‌های قرمز بخصوص گوشت‌های پرچرب و فرآوری شده و پرهیز از مصرف الکل.

● پوشیدن لباس راحت

به گفته دکتر مطلق، در بیماران مبتلا به سرطان پستان که فقط بخشی از عضو در طول درمان برداشته شده، نیازی به استفاده از پروتز نباشد، اما در مواردی که کل پستان برداشته شده باشد، با توجه به زمان لازم برای ترمیم زخم ناحیه، حداقل یک ماه زمان نیاز است. همچنین طی دوره رادیوتراپی، با توجه به حساسیت پوست ناحیه باید از پوشیدن لباس زیر و پروتز خودداری کرد و لباس‌های نخی پوشید.

● جلوگیری از ورم دست‌ها با ورزش هوازی

ورم دست‌ها و تحلیل‌رفتن توده عضلانی در نواحی جراحی‌شده از عوارض ناراحت‌کننده پس از درمان و جراحی سرطان پستان است. به همین علت، دکتر مطلق بر دو اقدام مهم برای بازتوانی پس از جراحی سرطان پستان تاکید می‌کند: ورزش‌های هوازی حتی از روز پس از جراحی نیز باید آغاز شود، زیرا زنانی که تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند، کاهش سریع توده عضلانی و جایگزینی آن با بافت چربی را تجربه می‌کنند که این موضوع به چاقی منتهی می‌شود.

این متخصص بر انجام ورزش‌های کششی به عنوان اقدام ضروری دوم تاکید می‌کند و می‌افزاید: بعد از جراحی پستان، خانم‌ها معمولا سفتی بدن، ضخیم‌شدن پوست و عضلات، نداشتن تعادل عضلانی و کاهش میزان دامنه حرکت در مفاصل، بخصوص در شانه سمتی که پستان برداشته شده است، تجربه می‌کنند. همچنین نداشتن فعالیت بعد از جراحی و ماندن در وضعیت‌های خاص موجب کوتاه شدن عضلات و تاندون‌ها می‌شود. ورزش‌های کششی این اثرات جانبی را به حداقل می‌رساند و انعطاف‌پذیری عضلات را دوباره بازمی‌گرداند. بهترین حرکت‌های کششی که در هفته اول بعد از جراحی کمک‌کننده است،دو حرکت ورزشی ساده است که در آن باید دست‌ها را به دیوار گذاشته و حرکاتی مانند بالا رفتن از دیوار با دست و از روبه‌رو همین حرکت را از پهلو انجام داد.

● بارداری؛ ۳ سال پس از درمان

شاید سوال بسیاری این باشد که اقدام برای بچه‌دارشدن در بیماران مبتلا به سرطان پستان که یائسه نشده‌اند از چه زمانی پس از درمان می‌تواند صورت بگیرد؟

دکتر مطلق در پاسخ می‌گوید: از آنجا که بیشتر موارد عود طی سه سال اول پس از درمان رخ می‌دهد و بارداری در شناسایی عود و درمان آن مشکل ایجاد می‌کند، بهتر است دست‌کم سه سال پس از پایان درمان اقدام به بارداری شود.

● ویزیت و معاینه منظم

متخصصان تاکید می‌کنند پس از پایان درمان سرطان پستان، صرف‌نظر از داشتن یا نداشتن علامتی که نشانه بیماری باشد، بیماران باید به طور منظم ویزیت و معاینه شوند. این معاینات باید طی دو سال اول هر سه ماه و طی سه سال بعدی هر شش ماه و سپس سالانه صورت بگیرد. همچنین طی این مدت اگر بیمار توده‌ای در ناحیه پستان پیدا کند یا دچار درد مشکوک در ناحیه استخوان‌ها شود، باید زودتر به پزشک معالجش مراجعه کند.

پونه شیرازی‌