هشت سوال خونین هشت جواب خونین

اهدای خون, امر خداپسندانه ای است که همواره سوال های زیادی در مورد آن در ذهن مردم مطرح بوده و است

اهدای‌خون، امر خداپسندانه‌ای است که همواره سوال‌های زیادی در مورد آن در ذهن مردم مطرح بوده و است...

به همین منظور، تصمیم گرفتیم در این بخش به تعدادی از رایج‌ترین سوال‌های مرتبط با اهدای‌خون پاسخ دهیم تا مردم عزیزمان بتوانند با اطلاعاتی بیشتر و خیالی آسوده‌تر این عمل نوع‌دوستانه را انجام دهند و در مراکز اهدای‌خون کشورمان، با تعداد بیشتری از هموطنان بشر‌دوست خود روبرو شویم.

۱. آقای دکتر! چرا باید خون اهدا کنیم؟

مهم‌ترین فایده‌ اهدای‌خون، برای اهداکننده، لذت انجام یک حرکت خیرخواهانه، انسان‌دوستانه و خداپسندانه است. این لذت، نشاطی روانی و بالا رفتن اعتماد به نفس را برای آنها به ارمغان می‌آورد. ضمن اینکه وقتی پزشکان تشخیص می‌دهند فردی از نظر جسمی در سلامت کامل به سر می‌برد و می‌تواند خونش را برای کمک به سلامت و درمان بیماران نیازمند اهدا کند، حس شادی ناشی از پی بردن به تندرستی کامل می‌تواند در بهبود و ارتقای سلامت روانی او موثر باشد، گردش بهتر خون و تحریک مغز استخوان برای دوباره‌سازی و جایگزینی خونی که در جریان اهدا از بدن خارج شده هم می‌تواند به سلامت روند فعل و انفعالات فیزیولوژیک در بدن کمک‌ کند. این ۲ عامل مهم می‌توانند بهترین دلایل برای اهدای‌خون باشند.

۲. چه کسانی نمی‌توانند خونشان را اهدا کنند؟

فهرست افرادی که نمی‌توانند یا نباید خونشان را اهدا کنند، بسیار بلند بالاست. مسوولان سازمان اهدای‌خون با توجه به پاسخ‌های فرد به پرسش‌های پرسشنامه‌های مربوطه یا پاسخ‌های شفاهی او به سوال‌های مرتبط با اهدای‌خون، می‌توانند تشخیص بدهند آیا توانایی و امکان اهداکردن خونش را دارد یا نه. به همین دلیل توصیه می‌شود برای پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی، حتما به پرسش‌هایی که پیش از اهدای‌خون از شما پرسیده می‌شود، درست پاسخ دهید. مثلا افرادی که تا به حال خون نداده‌اند و سنشان بالای ۶۰ سال باشد، افراد اهداکننده خون بالای ۶۵ سال،‌ بیماران مبتلا به بیماری‌های ویروسی و عفونی حاد (مانند ایدز و هپاتیت)، افراد بسیار لاغر، بیماران مبتلا به کم‌خونی یا کسانی که در بدو ورود و با توجه به خون اندکی که از آنها گرفته می‌شود، میزان خونشان کمتر از حد استاندارد باشد، نمی‌توانند خون‌ اهدا کنند. می‌توان گفت علت‌های زیادی وجود دارد که برخی افراد موقت یا حتی دائمی از اهدای‌خون معاف شوند.

۳. بهتر است چه کسانی حتما خونشان را اهدا کنند؟

افرادی که یک بار خون خود را اهدا کرده‌اند و براساس آزمایش‌های غربالگری که روی خون آنها انجام گرفته، تشخیص داده شده خونشان از نظر وجود هر نوع بیماری قابل انتقالی سالم است و با اهدای‌خون دچار هیچ‌ مشکل فیزیولوژیکی نشده‌اند، بهتر است خون خود را مستمر اهدا کنند. نتایج تحقیقات نشان داده?اند امکان پوشیده ماندن عفونت در خون و انتقال آن عفونت به افراد در کسانی که دهنده مستمر خون هستند، (یعنی حداقل ۲ بار در سال خونشان را اهدا می‌کنند) کمتر از ۴ درصد است. بد نیست بدانید ۹۶ درصد عفونت‌های تشخیص داده‌شده در کیسه‌های خون، مربوط به افرادی بوده است که برای اولین بار اقدام به اهدای‌خون کرده‌اند بنابراین می‌توان اهداکنندگان مستمر خون را از سالم‌ترین افراد جامعه دانست.

۴. آیا کسانی که غلظت خون دارند، باید خونشان را اهدا کنند؟

غلظت خون تعریف پزشکی خاصی دارد که ممکن است با تعریف‌های عامه مردم تفاوت‌هایی داشته باشد. در علم پزشکی، اگر درصد هماتوکریت آقایان در آزمایش‌های مختلف بیشتر از ۵۶ درصد و در خانم‌ها بالاتر از ۵۲ درصد تشخیص داده شود، دچار غلظت خون شناخته نمی‌شوند. در اینگونه موارد، به دلیل اینکه درصد گویچه‌‌های خون فرد بیشتر از حد قابل قبول است،‌ جریان خون در رگ‌ها به کندی و سختی انجام می‌شود و این کندی حرکت، عوارضی را برای فرد در پی خواهدداشت. به همین دلیل پزشکان به افراد مبتلا به غلظت خون توصیه می‌کنند هر از گاهی خون بدهند. البته آنها باید بدانند که خونشان برای بیماران نیازمند قابل‌استفاده نیست و خون آنها فقط از بدنشان خارج و بعد دور ریخته می‌شود.

۵. حداقل فاصله زمانی بین هر بار اهدای‌خون چقدر باید باشد؟

۳ تا ۴ ماه، بهترین فاصله زمانی بین ۲ اهدای‌خون است. بهتر است افراد اهدا‌کننده، زودتر از این زمان به مراکز اهدای‌خون مراجعه نکنند چون در این صورت از آنها خون گرفته نخواهدشد. تمام افراد بعد از سنین نوجوانی، اگر بیماری یا مشکل خاصی نداشته باشند، می‌توانند خون اهدا کنند. سالمندان (بالای ۶۵ سال) و کودکان تنها گروه‌های سنی‌ای هستند که از اهدای‌خون معاف‌اند.

۶. آیا اهدای خون رشد داشته است؟

آمارهای خونگیری ۱۱ ماهه سال ۹۰ نشان می‌دهد خوشبختانه کشور در زمینه خونگیری، ۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۸۹، رشد داشته است و ادامه این روند در سال ۹۱ ما را در وضعیت بسیار مطلوبی قرار خواهد داد. انتظار می‌رود سال آینده ۲ میلیون و یک صد هزار واحد خون اهدا شود.

۷. زنان بیشتر خون می‌دهند یا مردان؟

خونگیری در مردان ۸/۵ درصد افزایش و آمار اهدای‌خون مستمر رشد مناسبی در حدود ۷/۳ درصد داشته است، اما خونگیری زنان در سال گذشته کاهشی معادل ۷/۲ درصد را نشان می‌دهد. چنین مساله‌ای حاکی از آن است که باید برای افزایش اهدای خون بانوان کارهای فرهنگی بیشتری انجام دهیم و اطلاع‌رسانی به گونه‌ای باشد که سبب تشویق و ترغیب زنان به اهدای خون شود.

۸. شرایط اهدای خون در ایران چگونه است؟

شرایط اهدای‌خون در تمامی کشور یکسان است. هنگام اهدای‌خون باید سن فرد بین ۱۷ تا ۶۵ سال با وزن ۵۰ کیلوگرم باشد. تعداد نبض بین ۵۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه، فشارخون بین ۹۰ تا ۱۸۰ میلی‌متر جیوه و حداقل هموگلوبین خون ۵/۱۲ گرم در دسی‌لیتر باشد. حداقل فاصله بین دو اهدا ۸ هفته کامل و بیشترین تعداد اهدای‌خون برای آقایان ۴ بار در سال وخانم‌ها ۳ بار در سال است. درجه حرارت بدن نباید بیشتر از ۵/۳۷ درجه سانتی‌گراد باشد. خوردن صبحانه هنگام اهدای‌خون ضروری است.

همچنین شخص نباید دچار ضعف یا خستگی مفرط باشد. اگر تمام نکات گفته شده رعایت شود، هنگام اهدای‌خون هیچ نگرانی‌ای وجود نخواهد داشت.

دکتر غلامرضا توگه

فوق تخصص بیماری‌های خونی، مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران