مردان بدون اسکار

نگاهی به کارنامه اسکاری «مارتین اسکورسیزی» و «کریستوفر نولان»

هرساله در آغاز مراسم اسکار و پس از اعلام نامزدهای برترین‌های سال، تعداد بسیاری از منتقدان از بی مهری‌هایی می‌گویند که در حق فیلم‌ها یا سینماگران صورت گرفته است، بحث‌هایی از این دست که چرا فلان فیلم در فلان رشته نامزد نشد و یا این که چرا فلان فیلم‌ساز همواره مورد بی‌مهری اعضای آکادمی علوم و هنرهای سینمایی قرار می‌گیرد. اما باید پذیرفت که نگاه متعصبانه به یک فیلم یا یک فیلم‌ساز در هیچ کجای جهان جایی ندارد و همواره بالای دست هر فیلم خوب، فیلم خوب دیگری وجود دارد که بعضی از آن‌ها به مذاق یک گروه از اعضای هیئت انتخاب خوش می‌آید و دیگری نمی‌آید. چنان‌که می‌بینیم چه تفاوت‌های روشنی میان نتایج جشنواره‌های مختلف جهان وجود دارد. با این حال گاهی پیش می‌آید که مخاطبان سینما از نادیده گرفته شدن برخی آثار و افراد چنان شوکه می‌شوند که چاره‌ای جز استفاده از کلمه «بی‌مهری» برای توجیه آن باقی نمی‌ماند.

● مرد جایزه‌های گرفته ‌نشده

به‌عنوان بهترین نمونه می‌توان به کارگردان نام‌آشنای سینمای جهان «مارتین اسکورسیزی» اشاره کرده، فیلم‌سازی که تا پیش از دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی‌اش در سال ۲۰۰۷ که برای فیلم «جدا افتاده» (که انصافا بهترین فیلم او نبود) به وی اعطا شد، در فاصله بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۵ به‌خاطر فیلم‌های «گاو خشمگین»، «آخرین وسوسه مسیح»، «دوستان خوب»، «عصر معصومیت»، «دار و دسته‌های نیویورکی» و «هوانورد» نامزد دریافت جایزه اسکار شده بود و دریافت این جایزه آن‌قدر برای وی به تأخیر افتاده بود که پس از دریافت آن در سال ۲۰۰۷، بعضی‌های نوشتند که اعضای آکادمی اسکار دیگر رویشان نشده که این جایزه را به او ندهند.

من و خیلی‌های دیگر هم پس از تماشای فیلم «شاترآیلند» به‌عنوان آخرین ساخته اسکورسیزی، حدس می‌زدیم که به احتمال زیاد، این فیلم استادانه که به‌قول بعضی، مجموعه‌ای از تمام هنر فیلم‌سازی اسکورسیزی بود، حداقل در بخش بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر مرد، بهترین جلوه‌های ویژه تصویری و بهترین تدوین، نامزد دریافت جایزه بشود. ولی چنان که مشاهده شد، فیلم «شاتر آیلند» به‌طور کلی در جوایز اسکار امسال نادیده گرفته شد.

البته خیلی‌ها دلیل این نادیده گرفته شدن را به محاسبه اشتباه کمپانی «پارامونت» در مورد زمان انتشار فیلم مربوط دانستند؛ درواقع «شاتر آیلند» که محصول سال ۲۰۰۹ میلادی بود می‌توانست در رقابت‌های اسکار سال ۲۰۱۰، درحالی شرکت بکند که نام و خاطره آن در ذهن تماشاگران زنده و تازه بود، ولی پارامونت به‌خاطر این‌که برای تبلیغ فیلم پول کافی در بساط نداشت، نمایش فیلم را به چهار ماه بعد یعنی ماه فوریه ۲۰۱۰ موکول کرد و این باعث شد که فیلم اسکورسیزی به‌طور کلی از یاد و خاطره تماشاگران پاک بشود و به این ترتیب «شاتر آیلند» برخلاف تمامی همکاری‌‌های پیشین اسکورسیزی و دی‌‌کاپریو مانند «دار و دسته‌های نیویورکی»، «هوانورد» و «جدا افتاده» نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم نشد.

● جوان اول سینمای جهان

البته امسال بحث یک نفر دیگر خیلی داغ‌تر از اسکورسیزی پا به سن گذاشته بود، کارگردان جوانی که خیلی‌ها فیلم امسال او را یکی از برترین‌های تاریخ سینما و خودش را بزرگ‌ترین کارگردان روزهای آینده جهان سینما می‌دانند. همین اواخر بود که فیلم سینمایی «Inception» (در فارسی آن را به «سرآغاز» و «تلقین» ترجمه کردند) به اکران سینماهای جهان درآمد و در مدت بسیار کوتاهی، تبدیل به یکی از پرفروش‌ترین‌های سینماهای جهان شد و چندین هفته در فهرست ۱۰ فیلم پرفروش سال جا خوش کرد. این فیلم به سرعت از سوی منتقدان و تماشاگران مورد استقبال قرار گرفت و علاوه بر نقدهای مثبتی که برای آن نوشته شد، «سرآغاز» موفق به کسب امتیاز ۹ (از ۱۰ امتیاز) از سوی کاربران پایگاه اینترنتی «www.imdb.com» شد و در جایگاه هشتمین فیلم برتر تاریخ سینما از دید کاربران این سایت (که تعدادشان بسیار زیاد است) قرار گرفت.

فیلم‌نامه، کارگردانی و جلوه‌های ویژه تصویری این کار به حدی استادانه انجام گرفته بود که بسیاری از منتقدان و تماشاگران، این اثر «کریستوفر نولان» را یکی از بخت‌های جوایز اسکار سال ۲۰۱۱ به حساب می‌آوردند، تا این‌که ناگهان ورق برگشت و فیلم سینمایی «شبکه اجتماعی» ساخته «دیوید فینچر» که داستان شکل‌گیری سایت اینترنتی «فیس‌بوک» را تعریف می‌کرد در صدر تمام توجهات قرار گرفت و ساخته «کریستوفر نولان» را به‌معنای واقعی به کناره راند و اولین نشانه این نادیده گرفتن‌ها در نتایج جوایز «گلدن گلاب» امسال مشاهده شد، زمانی که سهم نولان و اثرش در گلدن گلاب امسال فقط به چهار نامزدی و دریافت نکردن حتی یک جایزه ختم شد چنان که فیلم «سرآغاز» در جوایز «بافتا» سال ۲۰۱۱ هم سهمی جز نامزدی نداشت و درجوایز موسیقی «گرمی» هم وضع به همین منوال بود و «هانس زیمر» سازنده موسیقی متن «سرآغاز» تنها با یک نامزدی به خانه بازگشت. در ادامه همین شکست‌ها و در عین ناباوری منتقدان، علی‌رغم نامزدی «سرآغاز» در ۸ رشته، عدم حضور نام «کریستوفر نولان» در جمع نامزدهای جایزه اسکار بهترین کارگردانی سال ۲۰۱۱ بیشتر به یک شگفتی شباهت داشت.

البته این همان اتفاقی بود که در مراسم اسکار سال ۲۰۰۹ میلادی برای «شوالیه سیاه» نولان افتاد، به طوری که در میان جوایز اسکار آن سال نه نامی از «شوالیه تاریکی» در میان نامزدهای جایزه اسکار بهترین فیلم سال به چشم می‌خورد و نه نامی از «کریستوفر نولان» به‌عنوان نامزد کسب جایزه اسکار بهترین کارگردانی و این درحالی بود که بسیاری از صاحب نظران، آن فیلم را برترین نسخه از داستان‌های «بتمن» می‌دانستند، اثری که در حال حاضر در جایگاه دهمین فیلم برتر تاریخ سینما از دیدگاه کاربران قرار گرفته است. با این تفاسیر، نولان باید خیلی هم خوشحال باشد که امسال فیلمش حداقل در فهرست نامزدهای بهترین فیلم سال حضور دارد. گفتنی است که او پیش از این در سال ۲۰۰۲ میلادی نیز با فیلم «یادآوری» به مراسم اسکار آمده بود، آمدنی که نتیجه آن کسب نامزدی «بهترین فیلم‌نامه ارژینال» و «بهترین تدوین» سال ۲۰۰۲ بود.

ناگهان ورق برگشت و فیلم «شبکه اجتماعی» ساخته «دیوید فینچر» که داستان شکل‌گیری سایت اینترنتی «فیس‌بوک» را تعریف می‌کرد در صدر تمام توجهات قرار گرفت

نویسنده: علی نیک‌فرجام