ثبات یا انفجار جمعیت

جهان در سال ۲۰۵۰

وقتی منابع محدود است، غذا محدود است، آب محدود است و جا برای پناه گرفتن محدود است تعداد افراد اهمیت پیدا می‌کند، بر این اساس است که سیاست‌های افزایش و البته کاهش جمعیت تدوین می‌شود. در هر حال هم روند غیرمنطقی کاهشی و هم روند غیرمنطقی افزایشی پیامدهای ناگواری به دنبال دارد که دولت‌ها را وادار می‌کند با سیاست‌های کنترل یا تشویقی جمعیت‌ها را مدیریت کنند.

جمعیت جهان در حال حاضر بیش از ۸/۶ میلیارد نفر است و هر ساله ۸۳ میلیون نفر به این تعداد افزوده می‌شود. در خلال نیمه دوم سده گذشته، جمعیت جهان بیش از دوبرابر شد. در فاصله سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۰ جمعیت جهان از سه میلیارد نفر به ۸/۶ میلیارد نفر رسید. به عبارت دیگر رشد جمعیت جهان در ۵۰ سال گذشته به اندازه همه دو میلیون سالی بوده که از پیدایش انسان در زمین گذشته است. در حال حاضر نرخ رشد جمعیت جهانی برابر ۲/۱ در سال است که این به آن معناست که این جمعیت در ۵۸ سال آینده باز هم دوبرابر خواهد شد. اما میلیارد رقمی بزرگ‌تر از آن چیزی است که می‌توان تصور کرد. برای درک این بزرگی کافی است مثالی بزنیم.

تصور کنید فردی یک میلیون دلار جریمه شود. اگر او برای صاف کردن این جریمه هر روز ۱۰۰ دلار هزینه کند، ۴/۲۷ سال طول می‌کشد تا این جریمه پرداخت شود. در مورد میلیارد هم میلیون را هزاربرابر کنید و چیزی در ابعاد تایتانیک را در ذهن‌تان مجسم کنید. هر فرد اثر یگانه‌ای بر محیط زیست جهانی دارد. تعدادی از افراد البته کمتر از دیگران ردپا بر طبیعت می‌گذارند اما در هر حال انسانی در جهان وجود ندارد که هیچ تاثیری بر طبیعت نداشته باشد. به عبارت دیگر هر انسانی برای زنده ماندن به منابع نیاز دارد و بسیاری از انسان‌ها بیش از آنچه نیاز دارند، از منابع طبیعی استفاده می‌کنند. حالا در جایی که این نیازها و استفاده‌های انسانی در رقم ۸/۶ میلیارد ضرب شود، رقم وحشتناکی می‌شود که البته هر روز و هر سال بر میزان آن افزوده می‌شود.

در نتیجه با این اوصاف زمین باید راهی برای متعادل کردن شرایط بیابد. این اقدام می‌تواند برای مثال شیوع یک بیماری باشد که به مرگ هزاران نفر منجر می‌شود یا حتی چیزی که آن را تغییرات اقلیمی می‌نامند و به از بین رفتن آب و غذا و در نتیجه از بین رفتن انسان‌ها منجر می‌شود نیز از واکنش‌های طبیعی زمین برای حفظ تعادل است. جدا از تاثیرات مخرب رشد جمعیت در جهان، با این روند یک تراژدی انسانی در این فرآیند نیز قریب‌الوقوع است. کمی توجه در جمعیت جهان در ۴۰ سال آینده نشان می‌دهد رشد معنادار جمعیت جهان در مناطقی رخ خواهد داد که به لحاظ منابع طبیعی و رفاه در پایین‌ترین سطح قرار دارند. ۹۵ درصد رشد جمعیت دنیا در کشورهایی رخ می‌دهد که در حال حاضر به لحاظ مبارزه با فقر و بی‌سوادی شرایط خوبی ندارند و به علاوه در میان جنگ و ناآرامی هستند. در حقیقت، کشورهای در حال توسعه سالانه به طور متوسط به یک تریلیون دلار برای مهیا کردن شرایط لازم برای مثال در ساخت مدرسه نیازمندند. این البته دست‌یافتنی نیست و تنها گذر زمان به زیاد شدن جمعیتی منتهی می‌شود که کماکان در فقر و بدبختی هستند.

نتایج تحقیقی که توسط بخش جمعیتی سازمان ملل متحد انجام شده است، نشان می‌دهد جمعیت زمین در دهه‌های آینده کاهش خواهد یافت تا اینکه در حوالی سال ۲۰۵۰ به ثبات برسد. اما رسیدن به این خواسته کار و فعالیت سخت را طلب می‌کند. اگر جمعیت در فاصله هشت تا ۹ میلیارد نفر تثبیت شود، سناریوی دیگری نوشته می‌شود و آن افزایش جمعیت جهانی در حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد خواهد بود. این میزان از افزایش در تمامی سطوح انسانی مشاهده خواهد شد. افزایش جمعیت تنها بحران جهانی نخواهد بود اما یکی از بلایایی است که در سال‌های آینده در انتظار ما خواهد بود. انفجار جمعیت ما را در ریسک محیط زیستی و اجتماعی قرار خواهد داد.

● افزایش قارچ‌گونه جمعیت در مناطق فقیر

جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ تا حدود ۴۰ درصد افزایش می‌یابد و به ۱/۹ میلیارد نفر می‌رسد. این افزایش اما بیش از همه در کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد. جمعیت کشورهای فقیر و در حال توسعه تا سال ۲۰۵۰ با تورم شدیدی مواجه خواهد شد و از ۳/۵ میلیارد نفر به ۸/۷ میلیارد نفر خواهد رسید و جمعیت کشورهای توسعه‌یافته در همان رقم ۲/۱ میلیارد دلار ثابت خواهد ماند. افزایش شدید جمعیت در کشورهایی رخ می‌دهد که دولت‌های آنها از تامین غذا و سرپناه برای مردم عاجز هستند. هند، پاکستان، نیجریه، کنگو، بنگلادش، اوگاندا، ایالات متحده امریکا، اتیوپی و چین نزدیک به نیمی از افزایش جهانی جمعیت را به خود اختصاص داده‌اند. پیش‌بینی می‌شود در کشورهای افغانستان، بورکینافاسو، برونئی، چاد، کنگو و جمهوری کنگو، تیمور شرقی، گینه بیسائو، لیبریا، مالی، نیجر و اوگاندا ظرف چند سال آینده جمعیت سه برابر شود.

در خلال سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵، میزان باروری در حدود پنج کودک به ازای هر زن در ۳۵ کشور از ۱۴۸ کشور در حال توسعه بود. در این میان سرعت کاهش این میزان در صحرای آفریقا و جنوب آسیا کندتر از سایر نقاط بود. با این حال و با وجودی که تصور می‌شود با این روند جمعیت این مناطق به شدت افزایش یابد، مواردی به نفع کاهش جمعیت عمل می‌کنند. یکی از این موارد ایدز یا بیماری‌های همه‌گیر دیگری مانند وباست که البته این روزها کمتر دیده می‌شود. همه‌گیر شدن ابتلا به ایدز در چندین نقطه از دنیا منجر به مرگ و میر شدید و بالطبع کاهش نرخ رشد جمعیت شده است. امید به زندگی در جنوب آفریقا از ۶۲ سال در سال ۱۹۹۵ به ۴۸ سال در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ افت کرده است. با این حال، وضع می‌تواند از این هم بدتر شود. برآورد می‌شود امید به زندگی در این منطقه ظرف یک دهه آینده به ۴۳ سال برسد.

نگار حسینی

منبع: Populationmedia.org