نفت ایران و امنیت انرژی در جهان

واژه امنیت انرژی یک واژه غربی است که این روزها تب آن به شرق از جمله ایران، هند، چین و ژاپن کشیده شده است. این مفهوم به عرضه مداوم و مطمئن با قیمت های معقول در حامل های انرژی بازمی …

واژه امنیت انرژی یک واژه غربی است که این روزها تب آن به شرق از جمله ایران، هند، چین و ژاپن کشیده شده است. این مفهوم به عرضه مداوم و مطمئن با قیمت های معقول در حامل های انرژی بازمی گردد. کسانی که از این واژه استفاده می کنند، به دنبال آن هستند که تهدیدات ژئوپولتیکی، اقتصادی، تکنیکی، زیست محیطی و روانی ناظر بر بازارهای انرژی را کم کنند. اما مراد از کاربرد این واژه توسط سیاستمداران ناظر بر این موضوع است که اولاً دسترسی آسان و بدون احتمال خطر به منابع نفت و گاز جهانی وجود داشته باشد. ثانیاً این منابع به صورت منطقی دارای تنوع و گوناگونی از لحاظ منطقه جغرافیایی منابع و همچنین مسیرهای انتقال باشند و ثالثاً جریان نفت و گاز عموماً از نقاطی تامین شوند که احتمال ثبات و عدم تغییر در حکومت های آنان درازمدت و طولانی باشد. بنابراین مصرف کنندگان نفت و گاز امنیت انرژی را از دیدگاه خود مطرح می سازند و طبیعی است که تولید کنندگان نیز به دنبال تعریف خاص خود از این مفهوم باشند.

امنیت انرژی برای تولیدکنندگان در آن است که به یک بازار مداوم و همراه رشد منطقی در آینده دسترسی داشته باشند زیرا اکثر تولیدکنندگان نفت از گروه اقتصادهای تک محصولی هستند که به فروش نفت عمیقاً وابسته اند و هرگونه احتمال کم شدن تقاضا یا توجه کشورهای توسعه یافته به انرژی های جایگزین یا ترجیح آنان در تامین نفت و گاز از کشورهای غیراوپک به معنای ایجاد مانع در توسعه اجتماعی و رشد اقتصادی این کشورهاست. مساله تقاضا برای نفت در آینده نه چندان دور، یکی از مهم ترین مسائل مطرح در سیاستگذاری های انرژی در سطح جهانی است. در ۳۰ سال آینده پیش بینی می شود سرانه مصرف انرژی در کشورهای پرجمعیتی مانند هند و چین، اگر به مقدار فعلی سرانه انرژی مردم کره جنوبی برسد، آنگاه به تنهایی این سه کشور متقاضی ۱۲۰ میلیون بشکه نفت در روز خواهند بود در حالی که مصرف جهان در انتهای سال ۲۰۰۶ ، ۸۴ میلیون بشکه در روز بود. علاوه بر بالا رفتن تقاضا برای انرژی در قاره آسیا در سال های آینده، به نظر می رسد استفاده از نفت خام همچنان تسلط خود را بر سبد حامل انرژی ها حفظ خواهد کرد.

این سهم در سال ۲۰۲۰ به ۴۰ درصد خواهد رسید و سهم گاز نیز در حالی که سریع ترین رشد را در سال های آینده خواهد داشت، از ۶/۲۳ درصد در حال حاضر به ۲۶ درصد در سال ۲۰۲۰ خواهد رسید. اگر ذخایر ثابت شده نفت و گاز کشورهای تولیدکننده را با یکدیگر مقایسه کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که ایران از لحاظ مجموع ذخایر ثابت شده نفت و گاز پس از روسیه در مقام دوم در سطح جهانی است. واقعیت رفتار ایران در سطح جهانی منعکس کننده موقعیت ایران در برخورداری از این منابع نیست. این موقعیت بی نظیر در منابع انرژی به کشور این امکان را می دهد که با ارائه راهبردهای مناسب در چارچوب امنیت انرژی، امنیت ملی کشور را به حداکثر رساند.

عباس ملکی