بیماری پایان بد

● درباره مجموعه داستان «سه شنبه قرقی»
مجموعه داستان «سه شنبه قرقی» اولین مجموعه داستان «فرزام شیرزادی» است. داستان های این مجموعه اکثراً در دهه ۷۰ نوشته شده اند که نویسنده اش جوان …

درباره مجموعه داستان «سه شنبه قرقی»

مجموعه داستان «سه شنبه قرقی» اولین مجموعه داستان «فرزام شیرزادی» است. داستان های این مجموعه اکثراً در دهه ۷۰ نوشته شده اند که نویسنده اش جوان تر بوده است و کم تجربه تر. بیراه نیست اگر خامدستی که بعضاً در داستان های این مجموعه وجود دارد را محصول کم تجربگی نویسنده اش بدانیم. «فرزام شیرزادی» با توجه به داستان هایی که در مجموعه داستانش، اولین مجموعه داستانش، ارائه داده است نشان داده است نگاه خوبی به دنیای اطرافش دارد. هرچند نگاهش -دست کم در آن دهه که این داستان ها را نوشته- هنوز این نگاه منحصر به فرد نیست اما داستان هایش اجتماعی و قلمش طناز است و جز در یکی دو مورد طرح های خوبی برای نقل داستانش برگزیده است. به عنوان مثال طرح اولیه داستان کوتاه «سه شنبه قرقی» که عنوان کتاب هم هست، عالی است. داستان شروع خوبی دارد اما در انتهای داستان -که مثل اکثر داستان های کوتاه این روزها دو سه صفحه بیشتر نیست- آنچنان به دام کلیشه می افتد و سردرگم می شود که آن طرح خوب هم دیگر به چشم خواننده نمی آید. داستان «گوساله دخترباز» هم می توانست داستان خوبی باشد. «گوساله دخترباز» قصه جوانک دانشجویی است که می شورد علیه شرایط و تفکر حاکم بر خانواده پدری اش. او به دلیل عشق به دختری با خانواده اش اختلاف پیدا کرده و این اختلاف موجب سفر پسرک می شود به شمال برای دیدن معشوق. اما به سیاق موضوعاتی از این دست نویسنده به راحتی به دام کلیشه می افتد و کلیشه بلای جان داستان می شود؛ کلیشه یی که داستانی مثل «وارونه» را هم برای خواننده قابل پیش بینی می کند. دست کم ۱۰ ، ۲۰ داستان با این مضمون به ذهن خواننده حرفه یی می آید که پردازش بسیار بهتری از این داستان خاص دارند. «وارونه» داستان خیانت است. فرار پسرک با دختر داستان «گوساله دخترباز» و جر و منجر پسرک با پدرش که بازاری است و مهر صدالبته ناجور پولدار بودن و طبق معمول بی سواد بودن را هم بر پیشانی دارد، بیش از اندازه شبیه فیلم های ملال آور و نه چندان باکیفیت این چند سال اخیر سینمای عامه پسند ما است. داستانی که می توانست عمق بیشتری پیدا کند و شروع محشری هم دارد، بد ادامه پیدا می کند و بد تمام می شود. اگر شروع داستان و طرح های خوب حسن کار «فرزام شیرزادی» هستند، این بد تمام شدن بیماری داستان هایش هستند، شاید به این دلیل که نویسنده دنیای اطرافش را خوب می بیند اما خوب کند و کاوش نمی کند یا واکنش های شخصیت هایش را محصول یکی دو موضوع پیش پاافتاده- هر چند بزرگ- در زندگی شخصیت هایش می داند.داستان «گوساله دخترباز» این طور شروع می شود؛ «گواهینامه ام را پاره کردم. کارت دانشجویی ام را پاره کردم. کارت پایان خدمت ندارم، اگر داشتم آن را هم پاره می کردم...»

شاید اگر نویسنده شورش راوی را بازتر می کرد و به جر و منجرهای ملال آور او با پدر و مادرش که از نظر راوی سر تا پا بدی و پولدوستی و جهل و ... هستند نمی پرداخت، شاید اگر دنبال دلایل بهتری برای این شورش، به غیر از عشق می گشت، داستان خیلی بهتر از آب درمی آمد. چه کسی می داند شاید این عشق -که معلوم هم نیست چرا به این عمیقی است- تلنگری بوده است برای آغاز شورش اما دلیل واقعی چیز دیگری است و جای دیگر. به هر حال در این گونه موارد موضوع به همین سادگی ها هم نیست. داستان «سه شنبه قرقی» داستان بی پولی است. داستان جوانی است که از کسی طلبکار است

- چرایش معلوم نیست- و وقتی بخشی از طلبش را از «حاج آقا جمالی» دندان گرد می گیرد، با وجود اینکه کمیت زندگی اش پاک لنگ می زند و حتی پول ندارد باک بنزین موتورش را پر کند، تمام پولش را می دهد به پیرمردی که قفسی جلوش هست پر از گنجشک، آنقدر که جای سوزن انداختن در آن قفس کذایی نیست. پیرمرد نگاه خیره جوان را که به گنجشک هایش می بیند، بهش می گوید؛ «می خوای جوان؟ بخور تا گردن کلفت بشی. هر کدوم هزار تومن.» پسرک هم با شندرغاز پولی که از «حاج آقا جمالی» گرفته گنجشک ها را می خرد و آزاد می کند. این پایان بندی بیش از اندازه کلیشه یی و شعاری و توذوق زن است. متاسفانه تلاش نویسنده برای دادن پیام و پیغام به داستان هایش ضربه زده است. اصلاً داستان همان قدر جای پیام دادن است که جای فلسفه بافی و جای سیاست . این پیغام دادن و گفتن از خباثت های اهالی قدرت و پول و... در داستان «حکایتی دیگر» دیگر به اوج می رسد. «حکایتی دیگر» مجموعه کاملی است از کلیشه ها که نوع نقل داستانش هم چندان مدرن نیست و کمتر شبیه داستان کوتاه است و همان طور که از اسمش برمی آید، «حکایت» است. «سه شنبه قرقی» را به تازگی «نشر افق» منتشر کرده است.

علی چنگیزی