راهکارهای پیش گیری و درمان سکته مغزی

سکته مغزی, آسیب حاد عصبی است که از اختلال در خون رسانی به قسمتی از بافت مغز به وجود می آید این آسیب زمانی ایجاد می شود که جریان خون در مغز مختل و وجود لخته خونی موجب مسدود شدن رگی مغز شود و یا یکی از عروق تغذیه کننده یک قسمت از بافت مغز پاره شود

سکته مغزی، آسیب حاد عصبی است که از اختلال در خون رسانی به قسمتی از بافت مغز به وجود می آید. این آسیب زمانی ایجاد می شود که جریان خون در مغز مختل و وجود لخته خونی موجب مسدود شدن رگی مغز شود و یا یکی از عروق تغذیه کننده یک قسمت از بافت مغز پاره شود. سکته مغزی سومین علت مرگ و میر در جهان است و با افزایش سن شیوع آن نیز افزایش می یابد. مردان بیشتر از زنان در معرض خطر بروز سکته مغزی قرار دارند. هم چنین احتمال بروز سکته مغزی در افرادی که بیماری قلبی دارند بیشتر است. برای آشنایی بیشتر با این بیماری، راه های پیش گیری و درمان آن پای صحبت دکتر مازیار شجاعی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و متخصص داخلی مغز و اعصاب نشستیم.

وی در تعریف سکته مغزی اظهار داشت: سکته مغزی به ۲ نوع عمده تقسیم بندی می شود: بروز سکته مغزی یا به علت قطع شدن خون رسانی به یک ناحیه از مغز اتفاق می افتد و یا به علت پاره شدن یک رگ که نقطه خاصی از مغز را خون رسانی می کند به وقوع می پیوندد. این حادثه معمولا به صورت ناگهانی اتفاق می افتد و علائم آن به صورت ضعف یک طرفه بدن، اختلال تکلم، دو بینی، سرگیجه، اختلالات تعادلی و حسی در یک قسمت از بدن است. سکته مغزی معمولا در سنین ۵۰ سالگی به بالا اتفاق می افتد اما سابقه ابتلا به برخی بیماری های ژنتیکی و یا کلسترول بالا نیز ممکن است موجب بروز سکته مغزی در سنین پایین بشود.

علاوه بر این ۲ نوع سکته که مربوط به شریان هاست و بر اثر مسدود شدن و یا پاره شدن رگ های مغزی روی می دهد نوع دیگر سکته مغزی نیز در اثر مسدود شدن وریدهایی اتفاق می افتد که خون را از مغز خارج می کند. هنگامی که این وریدها مسدود می شود خون پشت آن ها جمع می شود و همین عامل باعث سکته مغزی می شود. بروز این نوع سکته ها بیشتر در افرادی است که داروهای تغلیظ خون مصرف می کنند. زنانی که از قرص های جلوگیری استفاده می کنند، افرادی که روزه داری های طولانی مدت دارند و آب بدنشان کم می شود و هم چنین افرادی که مبتلا به بعضی از بیماری های ژنتیکی هستند و عوامل انعقادی خون آن ها کم است، در معرض خطر این نوع سکته قرار دارند. بیمارانی که دچار سکته وریدی می شوند تا حدودی عوارض بیماری در آن ها برطرف می شود اما بیمارانی که دچار سکته شریانی شوند ممکن است علائم بیماری در آن ها باقی بماند. انواع دیگری هم از سکته مغزی وجود دارد که به طور نادر اتفاق می افتد.

دکتر شجاعی در ادامه می افزاید: اگر فرد هوشیار باشد کاملا متوجه می شود که چه اتفاقی در بدنش می افتد اما اگر سکته مغزی با کاهش سطح هوشیاری همراه باشد فرد دیگر متوجه حالات و وضعیت خودش نمی شود. اگر سکته مغزی در شریان های کوچک مغز روی دهد با وجودی که ممکن است علائم آن شدید به نظر برسد اما عوارض جدی برای بیمار به دنبال ندارد ولی اگر شریان های بزرگ را درگیر کند باعث ورم مغزی می شود و ورم مغزی هم فشار مغز را بالا می برد و عوارض ثانویه ای برای بیمار ایجاد می کند.

این عوارض شامل کاهش سطح هوشیاری و اختلالات مغزی در دیگر نواحی مغز است. علائم سکته خفیف با سکته شدید متفاوت است. در سکته خفیف معمولا اختلال حسی در یک طرف بدن اتفاق می افتد و همان قسمت فلج می شود و این بیماران اختلال تکلم جزئی نیز پیدا می کنند ولی دچار کاهش سطح هوشیاری نمی شوند اما بیمارانی که دچار سکته شدید مغزی می شوند علائم بیشتری دارند. این بیماران علاوه بر اختلال تکلم به اطرافیان نیز بی توجه می شوند و متوجه صحبت های دیگران نمی شوند.

ممکن است دست و پا و صورت آن ها به شدت دچار ضعف شود و سطح هوشیاری آن ها نیز کاهش یابد. این نورولوژیست مهم ترین عامل خطر بروز سکته مغزی را فشار خون برشمرد و افزود: چربی خون بالا و هم چنین استفاده از دخانیات از عوامل دیگر بروز سکته مغزی است. افرادی که سابقه فشار خون و چربی بالا دارند و سیگار هم می کشند اگر این عوامل خطرزا را کنترل نکنند روند انسداد شریان هایی که در آن ها لخته خون ایجاد می شود سریع تر خواهد بود. دکتر شجاعی بهترین راه پیش گیری از بروز سکته مغزی را برطرف کردن عوامل خطرزای مذکور اعلام کرد و گفت: اگر افرادی که فشار خون و چربی بالا دارند بیماری خود را کنترل کنند، سیگار نکشند، دچار استرس نشوند و از مصرف داروهای روان گردان و کوکائین پرهیز کنند بروز سکته مغزی را به تاخیر می اندازند.

وی در مورد درمان سکته مغزی نیز اظهار داشت: درمان سکته مغزی بستگی به نوع آن دارد، اما مهم ترین اقدام این است افرادی که دچار سکته مغزی شده اند فشار خونشان بالا می رود لذا باید با کنترل فشار خون، فشار مغز را پایین آورد و عوامل خطرزا را هم که باعث سکته مغزی شده اند، اصلاح کرد و هم چنین از بروز عوارض ثانویه هم جلوگیری کرد، زیرا این افراد چون نمی توانند از خود مراقبت کنند ممکن است دچار زخم بستر شوند و یا اشکالات تنفسی برای آن ها پیش بیاید. فیزیوتراپ هم می تواند به بهبود آن قسمت از بدن که دچار فلجی شده است کمک کند و قوام دست و پای ضعیف شده را حفظ کند.

یکی از خطراتی که در مبتلایان به سکته مغزی وجود دارد این است که عضلات کم کم سفت می شود و سفت شدن عضلات نیز مانع کارآیی مناسب و سیر بهبودی بیمار خواهد شد، در نتیجه فیزیوتراپ می تواند به بیمار کمک کند که به تدریج قدرت عضلات خود را تقویت کند. گفتار درمانی هم برای بیمارانی که قدرت تکلم خود را از دست داده اند در صورتی موثر است که این بیماران متوجه آموزش های داده شده باشند و در صورتی که بیمار متوجه صحبت های پیرامون خود نباشد گفتاردرمانی هیچ تاثیری در بهبود او ندارد.

وی با تاکید بر این که کسانی که دچار سکته مغزی شدید می شوند با اقدامات درمانی می توانند تا حدودی بهبود پیدا کنند گفت: در صورت بروز سکته مغزی، قسمت های دیگری از مغز به صورت جبرانی به بیمار کمک می کنند تا قسمت ضعیف شده به صورت تدریجی بهبود پیدا کند در نتیجه هیچ سکته مغزی نیست که اصلا خوب نشود، البته به شرط این که بیمار دچار عوارض دیگری نشود. مثلا ممکن است بیمار دچار سکته قلبی شود و سکته قلبی عامل مرگ وی باشد نه سکته مغزی. در نتیجه اگر عارضه ای برای این بیماران پیش نیاید عوارض سکته مغزی نه به صورت کامل بلکه تا حدودی و به آرامی بهبود پیدا می کند.