خواب در چشم های باز ۱

چشمهایش بی نور بود چهار زانو روی پل هوایی نشست خیره به جایی كه نمی دانستم كجاست زمزمه می كرد, شعری را كه واژه ای نداشت و به ناله بیشتر می ماند

انگشت های دست چپ روی سیمهای نازك تاری كه دیده نمی شد از پرده ای به پرده دیگر تند می خزید. می آمد و می رفت.چشمها خمار و سرخ بودند. گاهی بسته می شدند، گاهی هم او برای كسی كه نبود، سر تكان می داد و می خندید.آن دست دیگر زخمه ای را كه نداشت تند روی سیمهایی كه نبودند می زد و می خواند.

روبه رویش دو زانو نشستم. یكی آهسته از پشت سر گفت نزدیك نشو! نشئه است! به چشمهای نیمه بازش كه نگاه كردم ، نفهمیدم ، خواب بیداری می بیند یا در بیداری خواب دیده است.

با آن كه سالهاست تعداد معتادان در سراسر كشور ۲ میلیون نفر تخمین زده شده ، حتی اگر نخواهیم رشد ۱۵ درصدی آسیبهای اجتماعی را به معنی اضافه شدن چندین میلیون تازه وارد به این جمعیت بدانیم ، باز هم این آمار مربوط به معتادان دستگیر شده یا خود معرف است و آنها كه در ابتدای راهند و دستگیر نشده اند یا قصد ترك ندارند، از قلم افتاده اند. حال اگر فرض كنیم حداقل ۵ عضو از اعضای خانواده های این جمعیت ۲ میلیونی به نوعی با مساله اعتیاد درگیر می شوند، ۱۰ میلیون نفر از جمعیت ۶۰ یا ۷۰ میلیونی كشورمان به طور غیرمستقیم با معضل اعتیاد دست به گریبانند.

اغلب خانواده ها، طلاق یا زندان را، اولین راه ممكن در مواجه با فرد معتاد می دانند; اما با توجه به این كه در كشورمان از هر ۱۰ ازدواج یكی و در تهران از هر ۵ ازدواج یكی منجر به طلاق می شود، انتخاب گزینه طلاق در اولیه مرحله جامعه را به سوی انفجار تعداد بیوه زنان ، افزایش زنان سرپرست خانوار و كودكانی كه از نعمت پدر محرومند و گسستگی بنیان خانواده سوق می دهد.زندان هم در گام اول ، انتخاب چندان درستی نیست ، اگر بدانیم كه ۶۷ درصد زندانیان به نوعی به مساله اعتیاد مربوط می شوند و با وجود تلاش شبانه روزی ماموران ، مجرمان در زندان به شیوه های نادرست تری به انجام جرم می پردازند، زندان هم در ابتدای كار نامعقول به نظر می آید.بسیاری از آنها كه به زندان فرستاده می شوند، با آلودگی به اچ.آی.وی ، از انواع هپاتیت یا سایر بیماری ها برمی گردند.

معتادی می گوید: «گاهی ۲۰ نفری می نشستیم ، تریاك جوشیده را می ریختیم ، توی قطره چكان چشمی ، سرش سوزن سرنگ می زدیم ، به نوبت تزریق می كردیم.آنها با كشیدن نوك سوزن به سیمان دستشویی ها، آن را برای تزریق های بعدی تیز می كردند. گاهی هم تزریق را با مغز خودكار انجام می داده اند. وقتی از او در مورد امكان آلودگی به اچ.آی.وی سوال می كنم ، عصبانی می شود كه : «همه با مرام بودند!»

از كجا بدانم؟

خانواده اولین و مهمترین نهادی است كه از اعتیاد آسیب می بیند. این نهاد و معتاد بر هم تاثیر متقابل دارند و در جلوگیری از اعتیاد و یا بهبودی آن خانواده اصلی ترین نقش را بازی می كند. تشخیص بموقع از شروع گرفتاری یكی از اعضا در دام اعتیاد، ترغیب او به بازگشت و حمایت ها و راهكارهایی كه پس از ترك باید اندیشیده شوند، همگی از وظایف خانواده اند; اما بسیاری از خانواده های كشورمان و بخصوص زوجهای جوان از ابتدایی ترین نشانه های اعتیاد و مصرف مواد ناآگاهند. نگین ، همسر بیست و چند ساله یك معتاد است. او می گوید: مردمك چشمهایش كه گشاد می شدند، با من مهربان تر می شد. آنقدر مهربان می شد كه از او می ترسیدم. دایم عرق می كرد.می گفت به خاطر خستگی است. من هم باور می كردم. از كجا باید می دانستم؟بسیاری از خانواده ها زمانی به مراكز مشاوره و ترك اعتیاد مراجعه می كنند كه نسبتا دیر شده است.كارشناسان علت این مراجعه دیر هنگام را نا آشنایی بسیاری از خانواده ها با انواع مخدرها و تاثیرات پس از مصرف بر فرد می دانند. یعنی بسیاری از مردم اصلا نمی دانند علت رفتار ناآشنای طرف مقابلشان استفاده از نوعی مخدر است.

این روزها كمتر خانواده ای می داند شیشه یا كریستال چیست. حتی با آن كه بیشترین مواد مخدر استفاده شده توسط دانش آموزان حشیش و هروئین گزارش شده ، باز هم كسی از نشانه های مصرف این مواد آگاه نیست.یكی از دانشجوهای سال آخر رشته الكترونیك می گفت وقتی به مهمانی رفتم شب بود، ولی خیلی ها عینك دودی زده بودند. فكر كردم لابد یك جور مد جدید است.دكتر حسین اسدبیگی روان شناس و كارشناس آسیبهای اجتماعی سازمان بهزیستی كشور می گوید: بهتر است خصوصیات اخلاقی معتاد را به دو بخش تقسیم كنیم ; اول این كه فرد دقیقا پس از مصرف چه واكنش هایی نشان می دهد و دوم رفتار معتاد در اغلب اوقات است.افرادی كه تریاك ، هروئین ، حشیش و ماری جوآنا مصرف می كنند، دقیقا پس از مصرف خلقشان باز می شود و خنده رو هستند. این خنده رویی پس از مصرف حشیش به قهقهه زدن مبدل می شود. چشمها سرخند و اشتها پس از مصرف حشیش زیاد می شود.اگر كوكائین مصرف كرده باشند، فعالیت بیش از حد نیز دارند. او می گوید گاه در جلسات گروه درمانی خانواده های معتادان ، همسرانی را می بینم كه نسبت به بسیاری از علایم واضح بی تفاوت بوده اند.برای مثال مردی را می شناختم كه پس از مصرف حشیش برای از بین بردن سرخی چشمهایش از قطره نفازولین استفاده می كرد. همسر او بارها قطره چشمی را توی جیب شوهرش دیده بود، اما حتی یك بار از خود سوال نكرد برای چشمهای سالم و سلامت نفازولین به چه كار می آید.

از طرفی حتی اگر قطره چشمی را هم پیدا نمی كرد، برق و درخشندگی غیرطبیعی چشمهای شوهرش كه به علت استفاده از این قطره بود باید او را به شك می انداخت.این روان شناس می افزاید: معتادان پس از مصرف سرخوش می شوند. خوب و تند و اغلب بی محتوا حرف می زنند. فرد معتاد احساس می كند فكری باز و روشن دارد.بدن یا بینی شروع به خارش می كند. در استفاده از تریاك ، سرخی چشمها معمولا مربوط به اوایل مصرف است. با تعجب می بینید فردی كه تا به حال حوصله انجام هیچ كاری را نداشت ، كارهای بیشتری را با ذوق و شوق انجام می دهد.

در حالتی كه فرد، كریستال ، قرص LSD و غیره مصرف می كند، اشتها زیاد می شود و خواب كم. شخص به توهم دچار می شود و می تواند ساعتها بی وقفه فعالیت های سخت بدنی انجام دهد.

حدود یك سال است كه شیشه جایگزین قرصهای اكستازی شده. مصرف این ماده نیز با هجوم ناگهانی انرژی به بدن و ضربان تند و غیرطبیعی قلب همراه است.البته فرد در دفعات اول دچار وحشتزدگی می شود و گاه مصرف سبب تهوع و نوعی تغییر نگرش نسبت به همه چیز می شود. از آنجا كه قرصهای اكستازی به صورت دست ساز و همراه با مواد ناخالص در تهران تولید می شوند، علاوه بر عوارض خود قرص ، عوارض مواد ناخالص و ناشناخته افزوده شده را نیز باید در نظر گرفت.در دختران تشنجهای شدید پس از استفاده از قرص نیز گزارش شده است. گشاد شدن مردمك چشمها در استفاده از برخی مخدرها همیشگی است ; بخصوص انواع قرصها، سبب این حالت می شوند كه به همین دلیل در اكس پارتی ها گاه از عینك آفتابی استفاده می كنند.چون حتی نور یك لامپ معمولی هم بشدت چشمشان را می سوزاند. مصرف كنندگان شیشه و كریستال پس از مصرف به پرحرفی های بی دلیل دچار می شود و گاه توانایی خواب و استراحت را تا ۴۸ ساعت از دست می دهند; یعنی می توانند تا ۴۸ ساعت بی هدف ، این طرف و آن طرف بدوند!اما بدترین عارضه استفاده از مخدرها، سلب كامل قوه اختیار و آگاهی است و شخص توانایی انتخاب بین خوب و بد را از دست می دهد.اسدبیگی می گوید: در قسمت دوم باید حالات همیشگی معتاد را بررسی كنیم. لاغری ، كبودی لبها، دورگه شدن صدا و گودرفتگی پای چشمها، نشانه های استفاده از مواد مخدر در درازمدت هستند.البته سه ویژگی اول گاه پس از ترك نیز تا مدتها باقی می مانند. معتادان پس از مدتی توانایی تمركز را از دست می دهند، تفكر مختل می شود، میل جنسی از بین می رود و سرخوردگی های روحی در فرد به وجود می آید.بسیاری از جوانها مواد مصرف می كنند تا به خیال خودشان فوق العاده و غیرعادی شوند، اما پس از مدتی ، مصرف مواد صرفا برای این است كه خودشان را شبیه آدمهای عادی نگه دارند.كسانی كه از قرص استفاده می كنند، دچار كابوس های شبانه ، بی نظمی در خواب ، تشنج پس از مصرف یا قفل شدن فك می شوند و معمولا عصبی و پرخاشگرند. لرزیدن ، عدم تمایل به استراحت ، بی تابی ، میل و وابستگی شدید به مصرف مجدد، كاهش یا افزایش اشتها و تغییرات بینایی همگی از نشانه های استفاده از انواع گوناگون مخدرهاست.مصرف كنندگان در درازمدت شغلشان را ترك می كنند، حاضر به پذیرش مسوولیت نیستند، بی خیال می شوند، سر قولشان نمی مانند و اغلب افسرده ، عصبی ، خشن و انزواطلبند.

یكی از ماموران نیروی انتظامی می گوید: ترس از قانون ، پرخاشگری و تهاجم نسبت به سایرین ، افت شدید و ناگهانی درسی ، معاشرت با افراد ناشناس و پنهان كاری ، همگی هشدارهایی به خانواده ها برای احتیاط بیشتر نسبت به نوجوانانشان است.