هیکل در یک نگاه

استاد محمد حسنین هیکل, روزنامه نگار, مورخ, داستان نویس و سیاستمدار مشهور مصری است که از چند دهه پیش تاکنون در عرصه رسانه های عربی می درخشد

استاد محمد حسنین هیکل، روزنامه‌نگار، مورخ، داستان‌نویس و سیاستمدار مشهور مصری است که از چند دهه پیش تاکنون در عرصه رسانه‌های عربی می‌درخشد.

او سال ۱۹۲۳ در روستای باسوس از توابع استان القلیوبیه به دنیا آمد و اکنون در نود سالگی همچنان فعال و با نشاط است. مراحل تحصیلی خود را در مصر گذراند و در بیست سالگی به عنوان یک روزنامه نگار کار خود را در بخش حوادث روزنامه ایجیبشین گازیت شروع کرد. بعد ها به سردبیری همین روزنامه رسید و مامور شد تا حوادث جنگ دوم جهانی را پوشش دهد.

سال ۱۹۴۵ به مجله آخرساعه رفت و با اساتید روزنامه نگاری مصر آشنا شد. این روزنامه سرانجام تحت عنوان اخبار الیوم فعالیت خود را پی گرفت و هیکل نیز بین سال های ۴۶ تا ۵۰ میلادی در این روزنامه مشغول کار بود. در همین دوران بود که او به عنوان خبرنگار از خاورمیانه به بالکان و از آنجا به آفریقا و شرق دور سفر می کرد. در کنار کار خبرنگاری بود که هیکل به راهروهای سیاست کشیده شد تا از اسرار و رموز آن آگاه شود.

سال ۱۹۵۶ بود که مدیریت الاهرام و سردبیری آن به او پیشنهاد شد. ابتدا هیکل این پیشنهاد را رد کرد، اما در مرحله بعد پذیرفت و از آن پس به مدت ۱۷ سال سردبیر الاهرام معروف ترین و بزرگ ترین روزنامه دولتی مصر بود. در دوران سردبیری او بود که الاهرام به روزنامه ای مهم و معتبر بین المللی تبدیل شد و به یکی از ده روزنامه نخست دنیا ارتقا یافت.

هیکل در طول کار روزنامه نگاری توانست روابط بین المللی خود را توسعه دهد و به همین دلیل بود که از پایتختی به پایتخت دیگری سفر می کرد و با مقامات بلندپایه کشورها از اسرائیل گرفته تا آمریکا و چین گفت وگوهای مستقیم داشت.

وی در دوران فعالیت خود مرکز تحقیقات استراتژیک الاهرام را تاسیس کرد که درکنار روزنامه همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد. همچنین یک مرکز مطالعات روزنامه نگاری و نیز یک مرکز اسناد تاریخ معاصر مصر به این مجموعه افزوده شد. هیکل خود در الاهرام ستونی داشت که عنوان آن بصراحه بود و در آنجا دیدگاه هایش را پیرامون حوادث روز در کشورش یا خارج از آن منعکس می کرد.

هیکل رابطه دوستانه و نزدیکی با جمال عبدالناصر قهرمان ملی مردم مصر و کشورهای عرب داشت و به همین دلیل سال ۱۹۷۰ از سوی ناصر به عنوان وزیر ارشاد ملی تعیین شد و از آنجا که هیکل دوست داشت همچنان به کار روزنامه نگاری خود ادامه دهد در پشت حکم وزارتش قید شده بود که او همچنان سردبیر الاهرام خواهد ماند. این ماموریت هیکل همزمان شد با جنگ اکتبر که سال ۱۹۷۳ درگرفت و به دلیل اختلافی که با انورسادات، رئیس جمهور وقت مصر پیدا کرد از مقام وزارت عذرخواست و فقط به کار رسانه ای خود ادامه داد. نوشته های او سادات را برآشفت و سرانجام سال ۱۹۸۱ او بازداشت و به زندان افتاد و از سردبیری الاهرام نیز کناره گرفت.

هیکل بعداز ترک الاهرام تلاش کرد در سطح بین المللی به کار خود ادامه دهد. از این رو بود که مقالاتش را در مجلات و روزنامه های معروفی مثل ساندی تایمز و تایمز به چاپ می رساند. هیکل علاوه بر کار روزنامه نگاری به عنوان مورخ، کتابی را در شرح زندگانی پیامبر اسلام نوشت.

از او تاکنون ده ها کتاب در موضوعات سیاسی و تاریخی به چاپ رسیده است که یکی از آنها « بازگشت آیت الله» درباره بازگشت امام خمینی و پیروزی انقلاب اسلامی ایران است. او همچنین در آستانه انقلاب مدت یک ماه را در ایران بود و به همین مناسبت کتاب «ایران بر فراز آتشفشان» را نوشت. گفته می شود او بیشتر از ۲۸ کتاب به چاپ رسانده که معروف ترین آنها مجموعه چهار جلدی جنگ سی ساله و گفت وگوهای سری بین اعراب و اسرائیل در سه جلد است. برخی کتاب های هیکل به زبان انگلیسی نوشته و بعد از سوی نویسندگان مصری به عربی ترجمه شده است.

درباره دیدگاه های سیاسی هیکل بویژه در سال های اخیر، اما و اگر های زیادی مطرح است و برخی او را به تکرار خاطرات بدون داشتن تحلیلی علمی متهم می کنند، اما از آنجا که او گنجینه اسرار و صندوقچه حافظه تاریخ معاصر کشورهای عربی بویژه مصر به شمار می رود همه جا صحبت هایش طرفداران خاص خودش را دارد؛ زیرا در هر یک از آنها، او گوشه ای از تاریخ معاصر کشورش یا دیگر کشورهای جهان را مرور می کند که برای نسل های بعدی شنیدن یا خواندنش خالی از لطف نیست.

محمدعلی عسگری