پرونده هسته ای در سالی كه گذشت

بررسی رویكرد اروپا, چین و روسیه در گروه ۱ ۵

از همان ابتدای تشكیل گروه پنج‌ كشور عضو دائم شورای امنیت به علاوه آلمان، روسیه و چین مخالفت خود را در برابر پیش‌نویس‌های تند قطعنامه‌های‌ ارایه شده از سوی فرانسه و انگلیس در شورای امنیت سازمان ملل كه از حمایت آمریكا نیز برخوردار بود، نشان دادند.

چین دائما بر مخالفت خود با اعمال فشارهای غیرضروری بر ایران اصرار ورزیده و روسیه نیز طرح‌هایی را برای تضعیف قطعنامه‌های پیشنهادی غرب ارائه ‌داد.

چنین روندی تا ماه دسامبر ۲۰۰۶ ادامه داشت تا در آخرین روزهای این سال قطعنامه‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران در شورای امنیت سازمان ملل تصویب گردید و در آن تهران را ملزم به تعلیق غنی‌سازی اورانیوم كرد.

جرج بوش، رئیس جمهوری آمریكا پیش از نشست هشت كشور صنعتی جهان در ۱۵ جولای ۲۰۰۶ گفته بود در تلاش برای همراه كردن برخی شركای آمریكا در برابر ایران و كره شمالی است تا آنكه از منافع اقتصادی خود گذشته و موضع سخت‌تری اتخاذ كنند.

وی به كشور خاصی اشاره نكرد اما هنگامی كه از وی درباره مخالفت روسیه و چین برای اعمال تحریم علیه ایران سوال شد، گفت: «برخی كشورها نسبت به دیگران درباره تحریم‌ها آسانتر عمل می‌كنند و بخشی از این مسئله كه ما در برخی كشورها با آن مواجه هستیم، مربوط به منافع اقتصادی است كه آنها دارند و گاهی اوقات هدایت افراد به مسیر درست، زمان می‌برد.»

برخی تحلیلگران معتقدند رویكرد تدریجی تمایل روسیه به غرب به این دلیل صورت پذیرفت كه این كشور از یك سو به منافع اقتصادی خود با آمریكا توجه داشته و از سوی دیگر خواستار حفظ منافع اقتصادی خود در ایران و همچنین ناچیز جلوه دادن امتیازهای اقتصادی واشنگتن و گرفتن امتیازهای دیگر بود.

كارشناسان می‌گویند با توجه به این مسئله و پیشنهاد آمریكا مبنی بر تبدیل روسیه به بزرگترین مركز انبار ضایعات هسته‌ای جهان كه می‌تواند سالانه میلیاردها دلار عاید این كشور كند، می‌توان شاهد تمایل بیشتر مسكو به سوی آمریكا و اروپا درباره مسئله هسته‌ای ایران در ازای حمایت از پیوستن روسیه به سازمان تجارت جهانی بود كه تاكنون مورد مخالفت قرار می‌گرفت.

نمونه این مسئله را می‌توان در اظهارات اخیر مقامات روس مبنی بر تاخیر در راه‌اندازی نیروگاه هسته‌ای بوشهر و ارائه سوخت اتمی به ایران به بهانه تاخیر تهران در پرداخت هزینه این نیروگاه مشاهده كرد.

مدیر برنامه روسیه و آسیای موسسه امنیت جهانی واشنگتن معتقد است پیشرفت در روند حل مشكل هسته ای كره شمالی، امكان ایجاد ائتلاف روسیه و آمریكا در خصوص مسئله هسته ای ایران را فراهم ساخته و واشنگتن ممكن است در ازای دادن امتیازاتی، حمایت مسكو از مواضعش در قبال ایران را بدست آورد.

«نیكولای زلوبین»، مدیر برنامه روسیه و آسیای موسسه امنیت جهانی واشنگتن در این باره گفت پیشرفت در روند حل و فصل مشكل هسته ای كره شمالی، نشان دهنده امكان ایجاد ائتلافی بین روسیه و ایالات متحده آمریكا در خصوص حل مسئله هسته‌ای ایران است.

به گفته وی، در حال حاضر در وزارت امور خارجه و نیز شورای امنیت ملی آمریكا راههای بكارگیری از مدل كره شمالی برای حل مسئله هسته ای ایران مورد بررسی قرار دارد.

زلوبین معتقد است، درعین حال واشنگتن متوجه این نكته است كه برای كارآمدی این مدل در خصوص ایران، نیاز به حمایت روسیه از آن نیز وجود دارد.

واشنگتن اكنون در حال فشار بر روسیه با توسل به مسائلی مانند حقوق بشر و ایجاد سپر دفاع موشكی در اروپا است.

كارشناسان آشنا با پرونده هسته‌ای ایران همچنین گفتند اگر واشنگتن بتواند روسیه را متقاعد به اتخاذ موضع سرسختانه علیه ایران كند، چین در تلاش‌ها برای متوقف كردن برنامه هسته‌ای تهران مانع ایجاد نخواهد كرد.

در همین راستا، رابرت زولیك، معاون وزیر خارجه آمریكا اعلام كرد چین نیز مانند آمریكا خواستار جلوگیری ایران از تبدیل شدن به یك قدرت هسته‌ای است اما نگران است كه دسترسی به نفت ایران را از دست بدهد كما اینكه در بخش نفت ایران سرمایه گذاری هنگفتی كرده و موضع كنونی چین كه در قبال مسئله ایران اتخاذ كرده به خاطر روسیه است.

اتحادیه اروپا نیز كه به قول مقامات اروپایی رویكردی میانه در قبال مسئله هسته‌ای ایران در پیش گرفته، از یك سو از تحریم‌های آمریكا حمایت كرده و از سوی دیگر مخالفتش را با هرگونه اعمال زور در این پرونده و تحریك ایران اعلام می‌كند.

وزیر خارجه فرانسه با اشاره به این رویكرد گفت: «نقش فرانسه ایجاد تعادل بین آمریكاییها و انگلیسی‌ها كه خواستار تحریم‌های بیشتر (علیه ایران) هستند و روس‌ها و چینی‌ها است كه این سطح تحریم‌ها را نمی‌خواهند.»

در این میان انگلیس بیشتر رویكردی تندروانه و طرفدار آمریكا، فرانسه رویكردی میانه و آلمان تقریبا موضعی خنثی اتخاذ كرده است.

یك مقام وزارت خارجه انگلیس چندی پیش به هفته‌نامه آبزرور چاپ این كشور گفت لندن خواستار تصویب تندترین قطعنامه ممكن علیه ایران به منظور كسب حمایت نه تنها آمریكا و اتحادیه اروپا بلكه روسیه و چین است.

آنگلا مركل، صدراعظم آلمان كه كشورش هم‌اكنون تا ۶ ماه ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا و همچنین ریاست یك ساله بر گروه هشت كشور صنعتی دنیا (جی ۸) را بر عهده دارد، خاطر نشان كرد: «گزینه نظامی علیه ایران مطرح نیست و باب مذاكره با ایران هنوز باز است.»

این در حالی است كه محمد البرادعی، مدیر كل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود كه تقدیم شورای امنیت سازمان ملل و شورای حكام این آژانس شده اعتراف كرد نشانه‌ای از انحراف در مواد هسته‌ای اعلام شده از سوی ایران مشاهده نشده است.

وی همچنین از ادامه فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی سوخت در ایران خبر داد.

مدیر كل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از ارائه گزارش خود درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت هنوز ایران و جامعه جهانی فرصت مذاكره دارند.