انبوه اطلاعات و نیازهای آموزشی در عصر فناوری های نو

سرعت روز افزون افزایش اطلاعات و توان محدود انسان در یادگیری و نگهداری اطلاعات نیازهای جدیدی برای تغییر الگوهای آموزش بوجود می آورد كه در این مقاله به برخی از آنها پرداخته شده است

در دنیایی كه به سرعت در حال تغییر است زندگی می‌كنیم انسان از بدو آفرینش خود را با شرایط مختلف و تغییرات محیط و دوران وفق داده است و پس از این نیز چنین خواهد كرد.برای این انطباق نیازمند درك صحیح از محیط و تغییرات آن هستیم . آنچه در این گفتار به آن پرداخته خواهد شد نگاهی است به انسان ، توسعه دانش و گسترش رایانه‌ها و لزوم تغییر در روند یادگیری و آموزش با توجه به مسائل موجود.

دانش بشر از زمانی كه گروهی كوچك از انسانها در حدود ۶۵ هزار سال قبل قاره آفریقا را ترك كرد همواره در حال افزایش بوده است . این دانش در ابتدا بصورت سینه به سینه منتقل شده و سپس با اختراع نوشتار بصورت مكتوب ثبت شده است . اگر چه دانش بسیاری قبل از انتقال به دیگری با مرگ آخرین كسی كه آنرا میدانسته و یا با از بین رفتن تنها نسخه موجود از دست رفته است ولی با اختراع چاپ و اخیرا رایانه‌ها ، تكثیر مطالب مشكل نسخه واحد را در دنیای مدرن كمتر نموده است ولی موضوع از بین رفتن دانشهای سنتی كه ثبت نشده اند هنوز نیز اهمیت زیادی دارد كه باید در جای دیگر به آن پرداخته شود.میزان دو برابر شدن دانش بشری روندی تصاعدی است و پیش بینی میشود تا ۲۰ سال آینده هر ۷۰ روز دوبرابر شود.

به عنوان مثال برآورد شده فقط در سال ۲۰۰۲ , ۵۶۰۹۰۱۲ ترا بایت اطلاعات تولید شده است.

همچنین روشهای مكانیزه، تولید اطلاعات را تسهیل میكند.

بی‌توجهی به این موضوع مسائل بسیاری برای جامعه و افراد آن بوجود خواهد آورد.ولی اجازه بدهید ابتدا نگاهی به یادگیری در انسان بیندازیم.یادگیری در انسان فرایندی زمان‌بر است . این آرزو كه مانند رایانه‌ها در یك لحظه معلومات یا توان لازم برای انجام یك كار را یاد بگیریم فعلاً در حد فیلمهاو داستانهای علمی - تخیلی است.متاسفانه آنچه را كه به زحمت یاد میگیریم نیز از گزند فراموشی بدور نیست . بیش از ۸۵ درصد آنچه یاد گرفته‌ایم در مدت كوتاهی فراموش میشود.

ما برای نگهداری آموخته های خود نیاز به یـادآوری مداوم آنها از طریق مرور یا استفاده از آنها داریم . در غیر این صورت فراموش خواهند شد . روند فراموشی سیر خود را از تاخیر در بیادآوردن و شك در صحت مطلب تا فراموشی نسبی یا دایمی طی میكند بشكلی كه ممكن است حتی بیاد نیاوریم كه زمانی این مطلب را میدانستیم.

این مساله برای دانسته هایی كه برای ما مانند زبان مادری بدیهی محسوب میشود هم رخ میدهد. مثلا افرادی كه مدت طولانی به زبان مادری صحبت نكرده اند در تكلم با آن دچار مشكل میشوند.

گذر عمر و كهولت سن نیز به تدریج روند یادگیری را كند و مشكل را تشدید میكند.

این مسایل روند یادگیری انسان را به شدت محدود میكند.روند افزایش دانش و محدودیت یادگیری ؛ انسان را مجبور به متخصص شدن نموده است .بد نیست با مثالی از وضعیت پزشكی قدری موضوع را بازتر كنیم .در زمانی نه چندان دور عالمی كه در بسیاری از علوم دانا بود طبابت میكرد ، همزمان ریاضیدان ، فیلسوف ، فقیه و ادیب هم بود. به تدریج محدوده دانش به طبابت محدود شد و طبیب كسی بود كه فقط درمان بیماریها و جراحی و داروسازی تخصص وی بود.

سپس دارو سازی و طب داخلی و جراحی از هم جدا شدند و هر یك به كسی واگذار شد و پس از آن متخصصان پزشكی به مفهوم كنونی بوجود آمدند واكنون فوق تخصصهای مختلف در حال افزایش هستند با این وجود بسیاری از افراد دارای مدرك فوق تخصص ترجیج میدهند خود را به حوزه كوچكتری محدود كنند.اكنون انجام یك كار توسط یك نفر بسیار سخت است و نیاز به متخصصان گوناگون دارد.به اغراق میتوان گفت در آینده متخصصی خواهیم داشت كه درباره هیچ همه چیز را میداند.دلیل این مساله هوش یا حافظه كمتر متخصصان امروزی نیست ، بلكه افزایش تصاعدی دانش است.

روند تولید دانش بگونه‌ای است كه برخی یافته‌های جدید دانسته‌های قدیمی ما ( كه به زحمت فرا گرفته‌ایم ) را منسوخ یا بلا استفاده میكند و این مساله مشكل انسان را دوچندان میكند

بعنوان مثال طی چند سال دستورات یك زبان كامپیوتری را فرا گرفته اید.این زبان عوض میشود

یا با مدتی استفاده نحوه كار كردن با دستگاهی را یاد گرفته‌اید ، این دستگاه با دستگاه جدیدی جایگزین میشود.باید میزان زیادی از مطالب را دوباره یاد بگیرید!

حال از منظر دیگری به تغییرات آینده بنگریم

محدوده‌هایی از فعالیت كه زمانی در انحصار بشر بود ، اكنون در انحصار وی نیست

زمانی محاسبه فقط توسط انسان انجام میشد ، ماشین حساب به این انحصار پایان داد.

كامپیوترهای اولیه عملیات منطقی ساده را از انحصار انسان خارج نمودند . اكنون كامپیوتر رقیب قهرمانهای شطرنج است.تشخیص الگوها ی تصویری ، صوتی و ... با پیشرفتهای نرم افزاری و سخت افزاری و شبكه های عصبی مصنوعی محقق شده و در حال پیشرفت است.

بسیاری از كارهای تكراری اداری و صنعتی و حتی علمی كه توسط كارگران ، كارمندان ، و تكنیسینها صورت میگرفت توسط دستگاهها یا روباتها صورت میگیرد یا خواهد گرفت . مثلا كارهای بانكی ؛ تولید خودرو، یا انجام آزمایشات پزشكی.

با توجه به موضوعاتی كه ذكر شد حال سوال اساسی این است.ما و فرزندان ما برای انطباق با این دوران و شرایط آن باید چه توانایی‌هایی داشته باشیم ؟

نظام آموزشی ما باید ما را به چه توانایی هایی مجهز كند تا بتوانیم قدرت رقابت و یا حتی بقا را داشته باشیم؟

به حوزه‌های توانایی كامپیوترها اشاره شد، آنچه كامپیوترها تا مدتی به آن مجهز نخواهند شد، درك ، توان استنتاج و ابداع است.

برتری انسانها ( نسبت به هم و نسبت به ماشین) ناشی از محفوظات ذهنی روز به روز كمتر خواهد شد.

▪آنچه بطور مداوم اهمیت بیشتری پیدا خواهد كرد:

▪توان بدست آوردن اطلاعاتی كه لازم داریم

▪توان درك اطلاعات، تحلیل و استفاده از آن

▪توان ابداع

▪توان انجام كار گروهی

●بنابراین نظام آموزشی ما باید:

▪مهارتهای لازم جستجو و یافتن اطلاعات و ساماندهی به اطلاعات را بیاموزد

▪روشهای تفكر و تحلیل اطلاعات را بیاموزد و الگوهای حل مساله را كه در آینده توسط آنها فرد به حل مسائل خواهد پرداخت را آموزش دهد.

▪از مغز به عنوان انبار اطلاعات استفاده نشود

▪بر آموزش روشها و اطلاعات پایه كه برای ادراك و تحلیل لازم است تمركز بعمل آید

▪خلاقیت و ابداع ارزش تلقی شود و توسعه یابد

▪مهارتهای لازم برای كار گروهی آموخته و تمرین شود

با توجه به واقعیتهای موجود میتوان نیازهای دیگری را شناسایی نمود و راه حلهایی برای آن یافت.پیشرفت تكنولوژی روشهای جدیدی نیز برای حجم عظیم اطلاعات موجود جهان بوجود خواهد آورد، ولی آنچه مسلم است , بسیاری از روشهای سنتی كه سالها مورد استفاده بوده‌اند برای آینده كاربردی ندارند.

منبع: http://www.irannano.org

نویسنده :مهران دیلمقانیان