دلیل و درمان دندان قروچه

ساییدن دندان ها چرا و به چه علت

به عادت ساییدن دندان‌ها روی هم که معمولا غیرارادی در طول روز یا شب و در حالی که شخص در حال خوردن یا جویدن غذا نیست انجام می‌شود، دندان‌قروچه می‌گویند. اما چه عواملی در ایجاد دندان‌قروچه موثر است و تشخیص و درمانش چیست؟

دندان‌قروچه ۲ علت اصلی دارد؛ اول، جفت?نشدن درست دندان‌ها و تماس‌های زودرس بین دندان‌های فک بالا و پایین و دوم، فشارهای روانی و استرس‌ها. دندان‌ها شکل و ترکیب خاصی دارند و سطح دندان‌های آسیای کوچک و بزرگ مسطح نیست و دارای برجستگی‌ها و فرورفتگی‌هایی است. هنگام جویدن، دندان‌های بالا و پایین مرتب و با تناسب خاصی روی هم قرار می‌گیرند؛ به طوری که در یک تماس صحیح، برجستگی‌های دندان‌ها که به آنها «کامپ» می‌گویند، داخل سطوح فرورفته دندان مقابل قرار می‌گیرد و تمام دندان‌های موجود در دهان به صورت متعادل فشارها را متحمل می‌شوند. اگر اختلال و بی‌نظمی در ردیف دندان‌ها وجود داشته باشد یا ایجاد شود، ممکن است شخص غیرارادی با تغییر مسیر بسته‌شدن دهان و جفت کردن دندان‌ها، آنها را به هم بساید و به این کار عادت کند. برخی فشارهای روانی و استرس‌ها نیز ممکن است در ایجاد و ادامه دندان‌قروچه موثر باشند. البته نه به این معنی که استرس در همه افراد باعث دندان‌قروچه می‌شود یا هر کسی که مبتلا به دندان‌قروچه است، حتما دچار استرس است.

● علایم دندان‌قروچه

دندان‌قروچه اگرچه در حالت بیداری هم ممکن‌است وجود داشته باشد اما بیشتر در حالت خواب انجام می‌شود و اطرافیان و خانواده شخص از صدای سایش دندان‌ها متوجه آن می‌شوند. در صورت تداوم و شدت دندان‌قروچه، پس از بیدار شدن عضلات صورت فرد مبتلا خسته و در مواردی در لمس دردناک است.

● اثر دندان‌قروچه بر دندان‌ها

در کسانی که طولانی‌مدت دچار این عارضه هستند، علایم زیر دیده می‌شود: انقباض عضلات جونده، افزایش حجم و کمی دردناک بودن آن در لمس، سایش سطح جونده دندان‌ها و لبه برنده دندان‌های قدامی، صاف شدن سطح دندان‌های کرسی و کاهش ارتفاع دندان‌های قدامی در موارد شدید و طولانی‌مدت، ساییده شدن تمام دندان‌های قدامی و کوتاه شدن محسوس طول تاج دندان‌ها، حساسیت به سرما و گرما به علت سایش سطح دندان‌ها و فشارهای ناشی از جویدن‌های عادتی دندان‌ها و در موارد شدید تاثیر بر سلامت پالپ دندان که ممکن است درنهایت به نکروز یا مرگ پالپ دندان بینجامد، بروز بیماری‌های لثه در اثر دندان‌قروچه و فشارهای ناشی از این عادت و در صورت وجود بیماری‌های لثه، سرعت گرفتن پیشرفت بیماری و شدت آن (تخریب بافت‌های نگهدارنده دندان‌ و به‌خصوص استخوان اطراف دندان‌ها تسریع و تشدید می‌شود). شاید بپرسید راه تشخیص دندان‌قروچه چیست و آثار مخرب این عادت چگونه بررسی و ارزیابی می‌شود؟ پاسخ این است که معمولا اطرافیان و خانواده متوجه ساییده شدن دندان‌های شخص در حالت خواب می‌شوند. گاهی هم خستگی و دردناک?بودن عضلات جونده و درد در ناحیه مفصل گیجگاهی-فکی و در موارد پیشرفته، سایش سطح دندان‌ها شخص را متوجه این مشکل می‌کند.

● تشخیص و درمان دندان‌قروچه

تشخیص دندان‌قروچه و بررسی دلایل ایجادکننده آن به وسیله دندان‌پزشک انجام می‌شود. دندان‌پزشک ضمن گرفتن تاریخچه پزشکی و دندان‌پزشکی از بیمار، معاینه داخل دهانی و خارج دهانی (عضلات سر و صورت، مفصل گیجگاهی-فکی)، گرفتن رادیوگرافی و ارزیابی وضعیت ریشه‌ها و بافت‌های نگهدارنده، مشکل را بررسی می‌کند و توصیه‌های لازم را خواهد کرد. اگر دندان‌پزشک متوجه تماس‌های زودرس و نامطلوب دندان‌ها شود، این مشکل را اصلاح خواهد کرد. اصلاح روابط دندان‌ها باید با دقت و پس از تشخیص قطعی و به وسیله دندان‌پزشک متبحر انجام شود. تشخیص دندان‌قروچه کار مشکلی نیست اما درمان آن دید و آگاهی وسیع و جامع می‌خواهد که معمولا به وسیله یک گروه تخصصی دندان‌پزشکی قابل انجام است، به‌خصوص زمانی که دندان‌قروچه باعث درگیری بافت‌های نگهدارنده و آسیب و تخریب نسوج دندانی و پالپ شده باشد. در این صورت ضرورت دارد متخصصان دندان‌پزشکی مرتبط مانند پروتزهای دندانی، پریودانتیکس، ارتودنسی، اندودانتیکس و جراحی فک و صورت مراجعه شود. در مراحل اولیه ممکن است با یک تراش ساده و اصلاح جفت شدن دندان‌ها برای حل مشکل اقدام کند یا در صورت ضرورت، با قالب‌گیری از دندان‌ها و مطالعه و بررسی‌ و جفت شدن آنها نایت‌گارد بسازد. نایت‌گارد محافظی است که هنگام استراحت و خواب داخل دهان بین دندان‌های بالا و پایین قرار می‌گیرد و مانع تماس و سایش دندان‌ها می‌شود. این متخصص می‌تواند با جایگزینی دندان‌های از دست رفته به حل مشکل کمک کند.

● آیا دندان‌قروچه می‌تواند باعث سستی دندان‌ها شود؟

عامل اصلی بیماری‌های لثه میکروب‌ها هستند و عوامل دیگری مثل فشارهای نامناسب به علت تماس زودرس یا دندان‌قروچه می‌توانند پیشرفت بیماری را شدید کنند بنابراین در موارد مزمن و طولانی‌مدت که شخص به بیماری پریودنتال و دندان‌قروچه مبتلا باشد، احتمال لق شدن یا از دست رفتن دندان‌ها وجود دارد به همین دلیل به محض ابتلا لازم است به دندان‌پزشک یا متخصص جراحی لثه مراجعه شود تا پس از تشخیص درمان‌ انجام شود.

● دندان‌قروچه ریشه‌های روانی دارد؟

همان‌طور که در ابتدای مطلب نیز عنوان شد، استرس یکی از علل بروز دندان‌قروچه است و بدیهی است در بسیاری از موارد افراد با کمک و راهنمایی روان‌پزشک یا روان‌شناس می‌توانند از استرس رها شوند. برای تشخیص قطعی و بررسی عوامل دندانی لازم است فرد مبتلا ابتدا به دندان‌پزشک مراجعه کند و در صورت صلاحدید، برای بررسی و مشاوره به روان‌پزشک ارجاع داده شود.

دکتر محمدجعفر اقبال

متخصص درمان ریشه دندان و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی