به بهانه انتشار آخرین ترجمه عبدالکریم رشیدیان نوشتار و تفاوت

«پراگماتیسم» (١٣٧٠) اولین ترجمه اوست. کتاب حاضر گزارشی است دست اول از زبان یکی از پایه گذاران مکتب پراگماتیسم که به اصالت عمل نیز شناخته می شود. مطالب این کتاب سخنرانی های ویلیام جیمز در سال های آغازین قرن بیستم است که «ضمن تشریح دیدگاه پراگماتیستی و تکیه بر ارزش های عملی می کوشد پراگماتیسم را به روشی برای حل برخی از بنیادی ترین مناقشات فلسفی درباره وحدت و کثرت، جوهر و عرض، معانی حقیقت، اومانیسم فلسفی و مذهب تبدیل کند». دومین ترجمه، «مونادولوژی و چند مقاله فلسفی دیگر» (١٣٧٢)، یکی از مهم ترین آثار لایب نیتس است که در آن اصول فلسفه او معرفی می شود. سومین ترجمه «اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری» (١٣٧٣) ماکس وبر است به همراه پ‍ریس‍ا م‍ن‍وچ‍ه‍ری کاشانی. کتاب حاضر بی شک یکی از مهم ترین آثار وبر در زمینه اقتصاد سیاسی و جامعه شناسی است و به رغم تمام نقدهایی که بدان وارد است هنوز یکی از کتاب های مهم در اندیشه اجتماعی به حساب می آید. ادعای کلی وبر در کتاب حاضر این است که نظام اقتصادی سرمایه داری عقلانی که در غرب ظهور کرد و بر بخش اعظم جهان چیرگی داشت تا اندازه ای ریشه در تحولات مذهبی اصلاح مسیحیت، آیین پروتستان، دارد. ادعای وبر تأکید بر تأثیر یک عامل مذهبی در تحولات تاریخی و در واقع نوعی مقابله با مفهوم ماتریالیستی مارکس بود. «پدیده شناسی» (١٣٧٥) ژان فرانسوا لیوتار کتاب بعدی است. در کتاب حاضر یکی از جنبش های پرنفوذ فلسفی معاصر بررسی می شود، جنبشی که قصد داشت فلسفه را از تنگناهای تقابل های سنتی، به ویژه تقابل عین و ذهن، خارج کند. لیوتار در کتاب حاضر با تعیین جایگاه پدیده شناسی در سیر اندیشه فلسفی غرب، دستاوردها و کاستی های آن را نشان می دهد. دو سال بعد «ن‍ق‍د ق‍وه ح‍ک‍م « (١٣٧٧) ایم‍ان‍وئ‍ل ک‍ان‍ت ترجمه و منتشر می شود. کتاب حاضر در سه گانه کانت، نقش میانجی دو اثر دیگر، یعنی نقد عقل محض و نقد عقل عملی را دارد و گذار از فلسفه نظری را به فلسفه اخلاق ممکن می کند. درک ساختار جامع فلسفه نقادی کانت بدون درک مباحث این کتاب میسر نیست. «ترس و لرز» (١٣٧٨) سورن کیرکگور آخرین ترجمه در این دوره و اولین ترجمه از آثار فیلسوف بزرگ دانمارکی به فارسی است. از اهمیت کتاب حاضر همین بس که کیرکگور آن را بهترین کتابش می دانست و برای جاودانه کردن نام خود کافی.

٢- در دهه هشتاد به نسبت دهه هفتاد از تعداد کارهای مترجم کم و بر حجم این آثار اضافه می شود. تمرکز او مشخصا بر هوسرل و هایدگر است. در این دوره «تأم‍لات دک‍ارتی: م‍ق‍دم‍ه ای ب‍ر پ‍دیده ش‍ن‍اسی» (١٣٨١) ادم‍ون‍د ه‍وس‍رل ترجمه می شود. در این کتاب تقریبا تمام مضامین و مفاهیم پدیده شناسی نظیر رسالت دکارتی فلسفه، اپوخه و تقلیل، اگوی استعلایی، پدیده شناسی به مثابه علمی اگولوژیک، ساختار قصدی آگاهی، اگوی دیگر و اشتراک بین الاذهانی، تقویم انواع عینیت ها از ماده و طبیعت تا نفس و روح و جهان فرهنگی به نحوی فشرده و در صورت بندی های نهایی شان بررسی می شوند. هوسرل کتاب حاضر را «اثر عمده زندگی خویش و طرحی بنیادی از فلسفه، روش و مسائل آن» می دانست. در همان سال کتاب «از مدرنیسم تا پست مدرنیسم» لارنس کهون با نظارت و ویرایش رشیدیان ترجمه و منتشر می شود. در این کتاب که یکی از مهم ترین مجموعه های جامع از متون کلاسیک و معاصر مربوط به مدرنیسم و پست مدرنیسم است، مترجمان برجسته ای چون حسین بشیریه و داریوش آشوری، حمید عضدانلو، افشین جهاندیده و دیگران حضور دارند. متفکرانی که آثارشان در این کتاب آمده نه مفسران و شارحان بلکه پدیدآورندگان اندیشه ها در عرصه خویش بوده اند: فیلسوفان و متفکرانی همچون دکارت، روسو، برک، هگل، نیچه، بودلر، فروید، مارکس، انگلس، وبر، سوسور، ویتگنشتاین، سارتر، آدورنو، هایدگر، دریدا، فوکو، دلوز، لیوتار، بودریار، هابرماس، مک اینتایر و دیگران.

رشیدیان در سال ١٣٨٤ اولین اثر تألیفی خود را منتشر می کند: «هوسرل در متن آثارش». در این کتاب اندیشه های هوسرل با تکیه مستقیم بر آثار او بازگویی و تحلیل می شود. فصل های گوناگون آن تقریبا تمام مضامین اصلی پدیده شناسی هوسرل را به تفصیل عرضه می کند. تلاش او در کتاب حاضر بر آن بوده تا در غیاب ترجمه آثار اصلی هوسرل و «عدم آشنایی تاسف بار دانشجویان دانشگاه ها به زبان های خارجی در حدی که مطالعه آثار کلاسیک فلسفی را برای آنان به خوبی ممکن سازد، خوانندگان را هرچه مستقیم تر با آثار فیلسوف آشنا» کند. (ص١٢)

«وجود و زمان» مارتین هایدگر یکی از مهم ترین آثار فلسفه غرب است که فضای فلسفی قرن بیستم را تحت تأثیر قرار داده و الهام بخش بسیاری از برجسته ترین متفکران پساساختارگرا همچون میشل فوکو و ژاک دریدا بوده است. از کتاب حاضر سه ترجمه به فارسی وجود دارد: نخست ترجمه محمود نوالی که بخشی از کتاب و سپس سیاوش جمادی که کل کتاب را ترجمه کرد. «هستی و زمان» (١٣٨٩) با ترجمه رشیدیان سومین ترجمه از مهم ترین اثر فیلسوف بزرگ آلمانی به فارسی است.

٣- در دهه ٩٠، رشیدیان تا سال گذشته دو کتاب منتشر کرده است: «فرهنگ پسامدرن» (١٣٩٤) و «نوشتار و تفاوت» (١٣٩٥). «فرهنگ پسامدرن» نخستین فرهنگ نامه پست مدرن به فارسی است و می کوشد اندیشه های جدید را تا حد امکان در همه گوناگونی آن دنبال کند. کتاب حاضر که محصول یک دهه کار پیوسته و گسسته است، در حدود ٤٠٠ مدخل ، مهم ترین چهره ها، نظریه ها، مفاهیم و اصطلاحات پسامدرن را معرفی می کند و دامنه این معرفی را به حوزه های متنوع فرهنگ و اندیشه همچون فلسفه، ادبیات و هنر، دانش های طبیعی و اجتماعی، دانش های محض، الهیات، اخلاق، سیاست، روش شناسی، ایدئولوژی، اندیشه اقتصادی و جنبش های نوظهور اجتماعی و فکری معاصر گسترش می دهد. مدخل های این کتاب نه گزارش گونه بلکه بررسی عمیق تر مضامین موردنظر رشیدیان برای خلق مجموعه ای مختص اندیشه پسامدرن است. بنابراین شیوه معمول مدخل نویسی در این کتاب تاحدی به سود شیوه مقاله نویسی ترک شده است. شیوه ای که در شرایط کمبود منابع یا عدم امکان پیگیری مستقل مطلب از سوی خواننده سودمندتر خواهد بود.