مسیر تازه همكاری تل آویو واشنگتن

دو زوج استراتژیك دنیای سیاست یعنی آمریكا و اسرائیل, فرمول های منحصر به فردی در همكاری هایشان دارند

● چشم انداز همپیمانی دو شریك دیرین از منظر تصمیم های اجلاس هرزیلیا

دو زوج استراتژیك دنیای سیاست یعنی آمریكا و اسرائیل، فرمول های منحصر به فردی در همكاری هایشان دارند. تا حدی كه یكی از دلمشغولی های تحلیلگران سیاسی این بوده است كه راز ورمز این همپیمانی و همسویی را دریابند. آنچه بر صفحه تصاویر تلویزیونی و رسانه ای از هماهنگی این دومتحد می بینیم دیدارها ومذاكراتی است كه به شكل خودكار ومستمر میان دیپلمات های تل آویو و واشنگتن جریان دارد.

اما دامنه شور و مشورت میان دو بازیگر بحران خاورمیانه بسی فراتر ازاین است. دراینجا مقصود این نیست كه داستان نفوذ افسانه ای یهودیان دركانون های ثروت وقدرت در آمریكا ومغرب زمین بازخوانی شود، بلكه هدف، پرداختن به مرحله ای تازه از همسویی واشنگتن وتل آویو است كه درعصرنومحافظه كاران كاخ سفید به اقتضای اوضاع بحرانی خاورمیانه درحال شكل گیری است.آنچه پیداست این دو شریك دیرین درخاورمیانه نوین بیش از هربرهه ای احساس خطرمی كنند. طرح وآرزوی مشترك آنان برای شكل دادن به خاورمیانه جدید روی كاغذ مانده است. نیروهای تازه ای درعرصه سیاست این منطقه بروز وظهور كرده اند كه موقعیت آن دو را به یك میزان به چالش كشانده اند.

از این رو خاورمیانه هزاره سوم از هرنظر با تصویر آرمانی این بازیگران متفاوت به چشم می آید. فقط كافی است ویژگی های سیمای امروز خاورمیانه با دهه های پایانی قرن بیستم یعنی زمانی كه بوش پدر یا كلینتون درمصدر قدرت بودند، مقایسه شود. بسیاری از كانون های كلیدی این منطقه درغزه، بیروت، بغداد و... كه آن روزها در دست یاران سیاسی كاخ سفید بود اكنون به تسخیر حریفان ومخالفان رژیم صهیونیستی درآمده است.

رژیم های محافظه كار كه تا دیروزتضمین كننده امنیت اسرائیل وبرآورنده منافع آمریكابودند دوران افول خود را می گذرانند.در چنین فضایی است كه دو شریك دیرین، اندیشه یك همكاری تازه رادرسر می پرورانند. سازوكار این حركت جدید نه در دیدار علنی و رسانه ای دیپلمات ها كه درنشست های مشترك نخبگان والیت دو طرف فراهم می شود. براین اساس است كه ناظران سیاسی، اجلاس ونشست های دوره ای سران آمریكاواسرائیل را باید با اهمیت و حساسیتی دوچندان تعقیب كنند.

اجلاس های مشترك كانون های اصلی برای طراحی راهبردسیاسی این دوبازیگراست، مكانی است كه درآن همه كارگزاران اقتصادی، امنیتی وسیاسی دو رژیم، آرا و اندیشه خویش راحول هدف واحدی به نام تأمین امنیت اسرائیل سازمان می دهند.

در میان رشته اجلاس های گوناگون، هرزیلیا دارای چنین شأن تأثیرگذاری است كه متأسفانه اهمیت آن درمیان انبوه اخباربحران هایی چون عراق وافغانستان از نگاه ها دور ماند. این اجلاس اوایل بهمن در شهر توریستی هرزیلیا برگزار شد.به هرحال میهمانان آمریكایی و صهیونیستی هرزیلیا تصمیم ها وطرح های تازه ای را پیش روی زمامداران كاخ سفید نهاده اند كه شاید با گذشت زمان ابعاد واقعی آن روشن شود.

آن چنان كه تیری میسان نویسنده و روزنامه نگار فرانسوی می گوید: مقام های آمریكایی و اسرائیلی در هرزیلیا، شالوده انعقاد یك توافق وپیمان تازه را ریخته اند و در این توافق حتی پیش بینی شده است كه منابع زیر نفوذ آمریكا و اسرائیل افكار عمومی منطقه و جهان را برای چالش تازه ای كه هرزیلیا خواهان آغاز آن از سوی آمریكا و متحدانش بر ضد ایران وجنبش های اسلامی هستند، بسیج كند. به گفته این نویسنده فرانسوی از فردای كنفرانس هرزیلیا، دیپلماسی پنهان، اما بسیار فعالی با محورتوجه كشورهای جهان به «خطر ایران» به راه افتاده است.اما پیش از بیان مذاكرات وتصمیم های مشترك واشنگتن وتل آویو دراین اجلاس لازم است سرگذشت این مركزكه اكنون حكم یك نهاد سیاستگذار را بویژه درمعادلات خاورمیانه یافته است، توصیف شود.

● نهادی با ویژگی تئوری سازی وجذب مغزها

مؤسسان هرزیلیا ترجیح داده اند برای این نهاد تصمیم ساز، شناسنامه ای علمی و غیرسیاسی صادر كنند. ثبت این نهاد در ردیف كانون های دانشگاهی جهان به گردانندگان آن فرصت داده است تا با دستی گشوده همه نخبگان ودانش آموختگان دوطرف را زیر سقف این اجلاس گرد آورند.با مرور در سرگذشت هرزیلیا بوضوح می توان این تاكتیك طراحان آن را دریافت.

هرزیلیا ابتدادر سال ۱۹۹۴ بر اساس الگوی دانشگاه های ویژه آمریكا، تأسیس می شودو جالب اینجاست كه پایه گذاران آن روز این نهاد را یك مؤسسه آكادمیك خصوصی تعریف می كنند. درنخستین خبری كه به رسانه ها راه می یابد اعلام می شودكه هرزیلیا یك مؤسسه غیرانتفاعی است كه برپایه ابتكار واندیشه پروفسور «اوریتیل رایشمن» تأسیس شده است.

آن روز مأموریت وهدف مثبت وموجه این مركز آماده سازی رهبران آینده دولت اسرائیل عنوان می شود. البته این نكته را نمی توان نادیده گرفت كه هرزیلیا درعین كاركرد های سیاسی خود، هنوز به عنوان یكی از پل های ارتباطی مراكزسیاسی تل آویو با كانون های دانشگاهی بود ه است، چنان كه در چندین دانشكده زیر پوشش این مركز بهترین استادان دانشگاهی خارجی و اسرائیلی به تعلیم هزاران دانشجو مشغول هستند.

در آخرین گزارشی كه از زبان گردانندگان این مركز منتشر شده بر این نكته تصریح شده است كه یك كاركرد مهم هرزیلیا، شناسایی، جذب و پروراندن استعدادهای شكوفا ازنقاط مختلف برای پیشرفت اسرائیل است. در چارت جدید اهداف وتشكیلات این نهاد نیز قیدشده است كه مركز هرزیلیا شبكه ای از دانشكده ها و سازمان های پژوهشی است كه طیف وسیعی از مدیریت اقتصادی، سیاسی، فناوری، استراتژیكی، حقوقی و قضایی و مبارزه با تروریسم را تحت پوشش خود قرار داده است.

اما چنان كه استادان وسرمایه گذاران این نهاد اقرار می كنند خروجی تحقیقاتی وكارشناسی هرزیلیا در نهایت دراختیار شبكه مدیران و حاكمیت صهیونیستی قرار می گیرد و رهیافت اعضا و پژوهندگان این نهاد درهمان اجلاس های دوره ای درقالب توصیه های این مؤسسه مورد توجه دولت تل آویو قرار می گیرد.

نكته جالب دیگر این است كه هرزیلیا اكنون دامنه ارتباطات خویش رابه آمریكا واسرائیل محدود نكرده است ومشتریان و حامیانی از نقاط دیگر جهان غرب یافته است وآنچنان كه مدیرانش می گویند درمرحله جدید آنها حتی دراندیشه یافتن دوستان وهمراهانی از حوزه كشورهای عربی خاورمیانه هستند. در فهرست اسپانسرها و حامیان مالی امروز این مؤسسه می توان به برخی وزارتخانه های كشورهای غربی، سازمان آلمانی «فردریش ایبرت»، كمیته یهودیان آمریكا، اتحادیه اروپا، شركت زیمنس، آی بی ام، پورتاندترست، بوئینگ و كوكاكولا اشاره كرد.

● اجلاس هفتم بر محور مقابله اسرائیل با جنبش مقاومت و ایران

آنچه براجلاس جدید هرزیلیا سایه افكند، پیروزی های اخیر دوجریان حماس وحزب الله در بیروت و غزه و دستاورد ها و توفیقات سیاسی - علمی ایران بود. برهمین اساس سخن مدعوین میهمانان این نشست همگی درپی ارائه راهكارهای تازه به تل آویو برای عبور از این چالش ها بوده است.بر اساس این، عموم سخنرانان، بازداشتن ایران از دستیابی به توانا یی های هسته ای را اولویت نخست سیاست خارجی اسرائیل می خوانند.

البته این انتظاری بود كه پیشتر رئیس اطلاعات ارتش اسرائیل به صراحت رهبران و نخبگان حاضر در این نشست را به آن فرا خوانده بود.به هرحال موضوع مواجهه با ایران و جریان های انقلابی چیزی بود كه در تابلو ودرب ورودی اجلاس نیز حك شد و انتخاب عنوان «میزان (سطح) مصونیت و امنیت ملی اسرائیل» برای این اجلاس بوضوح مقصود گردانندگان آن را آشكار كرد. هرچند دراثنای اجلاس از موضوع های دیگری مانند فساد در داخل هیأت حاكمه اسرائیل، یا بهبود مشكلات اجتماعی واقتصادی سرزمین های اشغالی نیز سخن به میان آمد اماموضوع برخوردبا كانون های لبنان و فلسطین وایران همچنان در محور و مدار مذاكرات باقی ماند.

● آسیب پذیری های اسرائیل و اعتراف به شكست

شاید مهم ترین بخش مباحث اجلاس، گزارش نخبگان امنیتی و سیاسی اسرائیل از ناكامی ها وآسیب پذیری های این رژیم بویژه در برابر جنبش مقاومت بود.

«ژنرال ایلان بیران»، عضو مركز مطالعات سیاسی و امور استراتژیك اسرائیل به این واقعیت در گزارش خود از جنگ لبنان اقرار كرد و گفت: ارتش اسرائیل در تحقق اهدافش در جنگ اخیر شكست خورد، از این رو ترمیم و بازسازی ساختار ارتش نیازی فوری است.

بحث درباره دلایل ناكامی بزرگ اسرائیل در نبرد ۳۳ روزه را«تساحی هنگبی»، رئیس كمیسیون امنیت و سیاست خارجی كنیست رژیم اسرائیل پی گرفت و گفت: حكومت های اسرائیلی در ۶ سال گذشته هیچ گونه جدیتی برای بررسی تهدیدهای حزب الله لبنان از خود نشان ندادند. این مقام صهیونیستی ادعا كرد كه كمیسیون متبوعش در فوریه سال ،۲۰۰۴ یك گزارش محرمانه ای را درباره خطرات ایران و حزب ا... و همچنین توانایی موشكی حزب ا... لبنان تقدیم حكومت كرده بود. وی تصریح كرد: با وجود هشدارهای ما، در نتیجه حملات موشكی حزب ا...، شریان حیاتی در شمال اسرائیل فلج شد و باز هم حكومت هیچ توجهی به هشدار ما نكرد.در تكمیل گزارش هنگبی، ژنرال «گدعون حوشن» در این كنفرانس گفت: ارتش اسرائیل در سال های گذشته از نفوذ حزب الله لبنان در صحنه فلسطین كاملاً غافل بود.

به این صورت كنفرانس در گرماگرم گزارش فرماندهان اسرائیل به محفل آسیب شناسی ارتش این رژیم تبدیل شد تا جایی كه حتی برخی مقام های تل آویو این نوع افشاگری را تاب نیاورده وازآن به عنوان تضعیف نظامیان تعبیر كردند.در این اجلاس ژنرال «اودی دیكل»، فرمانده نیروهای لجستیك ارتش اقراركرد: ارتش و حكومت اسرائیل هم اینك با معضل جدیدی به نام دستیابی حزب الله لبنان و حماس به سلاح های استراتژیك روبه رو هستند. پروفسور «میخا بوبر»، كارشناس امور روانی گفت: ما ارتشی داریم كه ارتش مردم نیست، بنابراین ارتش ما نمی تواند در مقابله با چالش ها، یكپارچگی درونی را حفظ كند.این معلم امور روانشناسی ارتش اسرائیل در ادامه فرار از خدمت و جدیت نداشتن كاركنان در تحقق اهداف ارتش را مشكل بزرگ عنوان كرد .

● توافق های آمریكا و اسرائیل بر سر امور هسته ای ایران

موضوع هسته ای ایران در كنار بحث جنبش های مقاومت، بخش غالب سخنان آمریكایی ها و یهودیان حاضر درهرزیلیا بود و براساس آنچه ناظران گفته اند شالوده توافق جدید درباره مسأله هسته ای ایران درهمین نشست ریخته شد.

گردانندگان اجلاس طوری برنامه ریزی كرده بودند كه این توافق میان گروه سناتورهای آمریكا و دولت اولمرت شكل بگیرد، از این رو آخرین روز كنفرانس ایهود اولمرت، نخست وزیر اسرائیل به اتفاق سناتورهای ضدایرانی كنگره آمریكا مباحث اجلاس رابه سوی پرونده هسته ای ایران سوق دادند. اولمرت كه همچنان فشار مجامع یهودی درباره افشای مسائل هسته ای اسرائیل را بردوش خود حس می كرد در این اجلاس ادعا كرد: ایرانی ها به دو صورت مخفیانه و آشكار در پرونده هسته ای اقدام می كنند.

اولمرت درپایان در اظهاراتی كه بیشتر تكذیب شایعات مبنی بر آمادگی اسرائیل برای حمله به ایران بود، گفت: اسرائیل نمی تواند در رأس جنگ با برنامه هسته ای ایران قرار گیرد. ما مطمئن نیستیم و نمی توانیم به برخی اخبار استناد كنیم. بهتر است این قضیه را به دولت های بزرگتر و مركزی تر بسپاریم. درادامه رشته بحث هسته ای را اعضای كنفرانس به ساكنان جدید كنگره سپردندكه این خود یك شگرد جالب برای جلب حمایت كنگره ازسوی سران هرزیلیا بود. سناتور «جان ادواردز» از حزب دموكرات كه یكی از نامزدهای احتمالی این حزب برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۹ خواهد بود در پاسخ به خواسته دوستان یهودی خود دراین باره گفت: جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای بزرگترین چالشی است كه نسل ما با آن مواجه است. او وعده دادكه آمریكا برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای، هر كاری كه می تواند باید بكند.

ادواردز كه از آمریكا از طریق ماهواره برای این كنفرانس سخن می گفت، مدعی شد: بلندپروازی هسته ای ایران بزرگترین تهدید امنیتی نه فقط برای اسرائیل، بلكه برای آمریكاست. او حتی برای كسب حمایت محافل یهودی در انتخابات آینده، مدعی شد كه بوش از خود سلب مسئولیت كرده، برای جلوگیری ایران به اندازه كافی تلاش نكرده است.

بااین حركات نمایشی ادواردز، به این ترتیب كاركرد دیگر هرزیلیا درعرصه سیاست روشن شد كه این اجلاس ها، میدان ها وفرصت های طلایی برای دوجناح رقیب آمریكا درمسیر انتخابات آینده آمریكا هستند، از این رو ادواردز تنها نامزد احتمالی انتخابات ریاست جمهوری آمریكا نبود كه از طریق ماهواره برای كنفرانس هرزیلیا سخن گفت. «جان مك كین»، سناتور جمهوریخواه و از نامزدهای احتمالی این حزب نیز از طریق ماهواره برای این كنفرانس سخنرانی كردوبرای كسب نظر یهودیان كوشید.

محمد بخشنده