بودن با دوربین گلستان

نگاهی به کتاب حبیبه جعفریان درباره زندگی و مرگ «کاوه گلستان»

تاکنون کتاب‌های زیادی درباره کاوه گلستان به چاپ رسیده است. یکی از این کتاب‌ها که اخیرا (در بهار امسال) منتشر شده است، کتاب «بودن با دوربین» است این کتاب را حبیبه جعفریان با اتکا بر گفت‌وگو با نزدیکان کاوه گلستان نوشته و توسط انتشارات «حرفه هنرمند» منتشر کرده است، این کتاب مجموعه‌ای از گفت‌وگوها و یادداشت‌هایی درباره عکاس فقید ایرانی است که همزمان با دهمین سالگرد درگذشت او منتشر شده است. کتابی که از پرفروش‌های نیمه دوم خرداد همین سال است. جعفریان علاوه بر گفت‌وگوهایی که انجام داده، عکس‌هایی از شخص کاوه گلستان و آثار او نیز آورده است که این عکس‌ها از مجموعه‌های مختلف عکس‌های کاوه هستند. در این کتاب عکس‌هایی از مجموعه آثار گلستان به چشم می‌خورد که می‌توان به مجموعه عکس‌های «کارگر»، «انقلاب»، «جنگ» و «مجنون» اشاره کرد. عکس‌های سیاه‌ و سفیدی که به سبب قطع کوچک کتاب،‌ ازکیفیت خیلی خوب برخوردار نیستند اما به اندازه‌ای که مخاطب را با عکس‌ها آشنا کند و صرفا متن نباشد، خوب است.

همچنین در این کتاب عکس‌هایی از کودکی و نوجوانی این عکاس فقید نیز آورده شده است، حتی مولف عکس‌هایی از «مهرک گلستان» فرزند این عکاس فقید نیز آورده که البته «مهرک» در حال حاضر در انگلستان زندگی می‌کند. این کتاب شامل پنج گفت‌وگو به همراه سه یادداشت درباره کاوه گلستان است، جعفریان در این کتاب با «فخری گلستان» مادر کاوه، «هنگامه گلستان» یا «هنگامه جلالی» همسرش، لیلی گلستان خواهر این عکاس مصاحبه‌هایی درباره کاوه، شخصیت و کارش انجام داده است. دو مصاحبه دیگر این کتاب نیز با «مرحوم بهمن جلالی» و «پیمان هوشمندزاده» است. جعفریان در این کتاب یادداشتی از بابک احمدی با عنوان «چاشنی غصه‌ها» آورده است. یادداشت دیگری از «شهریار توکلی» با عنوان «واید، با صدای بلند» آورده شده است که مقدمه ناشر نیز است.یادداشت دیگری که در این کتاب می‌خوانیم از «یوریک کریم مسیحی» است، یادداشتی که کتاب «بودن با دوربین» با آن تمام می‌شود، این یادداشت بر خلاف دو یادداشت قبلی تحلیلی بوده و به یکی از عکس‌های جنگ کاوه گلستان مربوط می‌شود. این یادداشت عکس نگاری «لحظه شهادت» است که گلستان عکس را در زمان جنگ تحمیلی گرفت. گویا در این کتاب قرار بود، مصاحبه‌ای از «مانی حقیقی» فیلمساز و پسر لیلی گلستان به چاپ برسد که این کار صورت نگرفته است.

این کتاب در قطع کوچکی منتشر شده است، ممکن است مصاحبه‌هایی که انجام شده به لحاظ تنوع اشخاص نوعی تکرار در آن دیده شود چرا که بارها و بارها با همسر و خواهر کاوه گلستان مصاحبه‌هایی انجام شده است.اما نکته قابل تامل و توجه در این کتاب این است که جعفریان گفت‌وگوهایش بیشتر درباره زندگی کاوه گلستان است تا آثار و عکس‌های کاوه گلستان. همیشه در آثار کاوه گلستان گزارش‌های عکس انتقادی نیز دیده می‌شود که این نوع عکس‌ها در مجموعه‌های «کارگر» نیز به نوعی دیده می‌شود. در عکس‌های وی نوعی از رنج، خشونت و تلخی نیز دیده می‌شود که البته در این کتاب جعفریان کمتر از آن استفاده کرده است. عکس‌های جنگ وی بی‌نظیر است عکس‌هایی از رزمندگانی که شهید شدند و از جنگ در شهرهای مرزی ایران. به گفته حبیبیان، کتاب «بودن با دوربین» تابستان ۱۳۸۵ زمانی که هنگامه جلالی موافقتش را برای مصاحبه اعلام کرده،‌کلید خورده است. وی همچنین آورده است که در این کتاب مانی حقیقی کمک زیادی کرده اما کسی که باعث تاخیر در کامل شدن کتاب شده نیز مانی حقیقی بوده، حتی جعفریان برای این کتاب با ابراهیم گلستان نیز تماس گرفته تا با او نیز صحبتی داشته باشد اما گلستان پاسخ داده که درباره پسرش حرف نمی‌زند و ژورنالیسم و فتوژورنالیسم برایش جذابیتی ندارد و گفته بود اگر یک موضوع عمیق و جذاب پیدا شود حاضر است گفت‌وگو کند.

حبیبه جعفریان درباره شناختش از کاوه گلستان نیز اینطور آورده است: «چند سال است دارم سعی می‌کنم، درست از زمانی که کاوه کشته شد. در واقع من اولین بار وقتی کاوه را دیدم که مرده بود بعدها فهمیدم که وقتی به دنیا آمده بوده هم تقریبا مرده بوده و دیدم که نمی‌توانم از کنارش رد شوم. این آدم نمی‌گذاشت او را نبینی و انگار انگشت می‌کرد توی چشمت، عکس‌هایش همین کار را با تو می‌کرد و حتی کلمه‌هایش. اولین چیز از او که مرا میخکوب کرد، یک جمله بود: «می‌توانی نگاه نکنی! می‌توانی مثل قاتل‌ها صورتت را بپوشانی اما جلوی حقیقت را نمی‌توانی بگیری.» حبیبه جعفریان متولد ۱۳۵۲ در مشهد است و مدرک کارشناسی خود را در رشته کتابداری گرفته، کار روزنامه‌نگاری را از روزنامه قدس در سال ۱۳۷۳ آغاز کرده و اولین کتابش نیز در سال ۱۳۷۷ منتشر شده است. او بیشتر زندگینامه می‌نویسد و از آثار وی می‌توان به «چمران به روایت همسر شهید»، «همت به روایت همسر شهید»، «حمید باکری به روایت همسر شهید» اشاره کرد. از دیگر آثار جعفریان همچنین می‌توان به زندگینامه‌های «جلال آل‌احمد»،«گاندی»،

«تختی»،«تولستوی»،«مدرس»،«اینشتین»، «سیدمحمد حسین طباطبایی»، «مادام کوری» و «شهید آوینی» اشاره کرد. این کتاب در بهار سال‌جاری در شمارگان دو هزار و ۳۰۰ نسخه توسط انتشارات حرفه، هنرمند با قیمت ۱۲ هزار تومان به چاپ رسیده است.

هلیا آذری