اروپا و پیروزی حماس

غرب دمکرات حضور ۷۸ درصدی فلسطین در انتخابات پارلمانی دو هفته پیش را که حقیقتاً آزاد, منصفانه و صلح آمیز برگزار شد, تحسین می کند جورج بوش و تونی بلر که با همین شعار انتخابات آزاد و گسترش دمکراسی, عراق و دیگر نقاط خاورمیانه را هدف گرفته اند باید از این انتخابات خشنود باشند اما فقط یک موضوع مانع از این ابراز خشنودی می شود و آن نتیجه انتخابات است

در این انتخابات گروهی که چند سالی است آمریکا و اروپا آن را در فهرست تروریستی خود قرار داده اند، برنده اکثریت آرا شده است. پیروزی حیرت آور و غیرقابل پیش بینی حماس بر جنبش فتح در انتخابات پارلمانی اخیر فلسطین زلزله ای سیاسی در کل خاورمیانه بود. از دو هفته پیش که نتایج انتخابات اعلام شد تاکنون همچنان کارشناسان و تحلیل گران مشغول گمانه زنی درباره پیامدهای این واقعه غیرمنتظره هستند. اکثر این تحلیل گران این اتفاق را باعث پیچیده شدن اوضاع برای همه طرف های ذی نفع می دانند، از ابومازن و تشکیلات خودگردان تا فتح و اسرائیل و آمریکا و گروه چهارجانبه (اتحادیه اروپا، آمریکا، سازمان ملل و روسیه). حماس این انتخابات را با اختلاف قابل توجهی برد. پیروزی بیش از ۶۰ درصدی در انتخابات و تصاحب بیش از ۷۶ کرسی از پارلمان ۱۳۲ عضوی فلسطین، موقعیت این جنبش را آسیب ناپذیر می کند. فتح که در ۴۰ سال گذشته قدرت غالب در سیاست فلسطین بوده است ۴۳ کرسی را از آن خود کرده و ۱۳ کرسی دیگر به احزاب کوچک و مستقل ها رسیده است. پیش از انتخابات اکثر پیش بینی ها حاکی از نتایج خوب آرا برای حماس بود اما کمتر کسی انتظار چنین پیروزی قدرتمندی را داشت. یکی از اصلی ترین دلایل پیروزی حماس ناامیدی رأی دهندگان فلسطینی از فتح در سال های گذشته است. رهبران فتح به فساد و سوءاستفاده از کمک های خارجی به فلسطین و بی توجهی به آرمان این مردم و شرایط وخیم زندگی آن ها متهم شده اند. اما هر چقدر که اعتبار فتح در سال های اخیر سیری نزولی داشته، حماس به عنوان حزبی پاک و عاری از فساد میان فلسطینی ها محبوبیت یافته است. حماس با ایجاد بیمارستان و مدارس و ارائه خدمات اجتماعی که تشکیلات خودگردان و ساف از آن دریغ می کردند، به عنوان حاکمانی کارآمد خود را به فلسطینی ها نشان دادند.

از نظر ایدئولوژیک اکنون حماس در جایگاهی قرار دارد که ۳۰ سال پیش ساف در آن قرار داشت. مقاومت مسلحانه و ریشه کنی رژیم اسرائیل دو شعار ایدئولوژیک این جنبش است. اما در یک سال گذشته حماس تا حد زیادی پایبندی خود را به آتش بس نشان داده و با این کار و بهانه ندادن به دست اسرائیل همچون یک حزب سیاسی مصلحت اندیش و واقع گرا عمل کرده است.

خالد مشعل رهبر سیاسی در تبعید حماس نیز دو روز بعد از انتخابات بر این موضوع تأکید کرد و در کنفرانس خبری در دمشق گفت که حماس رویکردی بسیار واقع بینانه نسبت به اداره تشکیلات خودگردان خواهد داشت و با یک برنامه سیاسی قابل قبول با محمود عباس هم همکاری می کند. مشعل بر شعار همیشگی حماس مبنی بر به رسمیت نشناختن اسرائیل تأکید کرد اما گفت که این جنبش آماده همکاری با اروپا و حتی آمریکاست. انتخابات فلسطین که به دلیل آزاد و منصفانه برگزار شدن آن، از نشانه های خوب فضای جدید خاورمیانه قلمداد می شود، فرصت مغتنمی است که دولت های اروپایی باید از آن استفاده کنند. اروپا ابتدا باید موضع احتیاط اختیار کند و روند برگزاری انتخابات را مورد توجه قرار دهد، نه نتیجه آن را. بعد از فرو نشستن گرد و غبار انتخابات و پس از آن که حماس اولویت های خود را برای تشکیل دولت اعلام و مشخص کرد، اروپایی ها باید به تحلیل چرایی به دست آمدن چنین نتیجه ای بپردازند. حقیقت آن است که در ۱۱ ماه گذشته هیچ یک از اعضای حماس دست به عملیات انتحاری نزده اند و به توصیه رهبرانی چون محمود الظهر، از معدود بنیان گذاران حماس که تاکنون از حملات اسرائیل جان به در برده، آتش بس را رعایت کرده اند.

الظهر که دانش آموخته پزشکی در قاهره است و اکنون در میانسالی به سر می برد، نه یک انقلابی صرفاً ایدئولوژی گراست و نه مانند اطرافیان بن لادن به دنبال ماجراجویی است. او مانند دیگر اهالی غزه، اشغال را با پوست و گوشت خود حس کرده است. همسرش در اثر حملات فلج شده و پسر بزرگش در سال ۲۰۰۳ در حمله یکی از اف-۱۶ های اسرائیل به منزل مسکونی آن ها به شهادت رسید. در این حمله الظهر در باغ خانه بود و به همین دلیل جان سالم به در برد. با وجود همه این آسیب ها، او بیش از دیگر هم رزمانش در توصیه نیروهای حماس به حفظ آتش بس فعال بود. دیپلمات های خارجی حقیقت پایبندی حماس به آتش بس و نقش رهبرانی همچون الظهر را نادیده گرفته اند.

دلایل الظهر برای این رویکرد فقط تاکتیکی نبود. توجیه او این بود که باید هر بهانه ای از شارون برای لغو طرح خروج از غزه گرفته شود. استراتژی او این است که برای مدت طولانی رویارویی و درگیری با اسرائیل کمتر شود تا جامعه فلسطین به وحدت جدیدی برسد، روحیه اش را احیا کند و نهادهایش را پاک سازی و اصلاح نماید. الظهر معتقد است که دولت های غربی از کمک های مالیشان به عنوان ابزاری برای اعمال فشار استفاده می کنند و مذاکره را فقط در فضایی مشروط می پذیرند، نه به خاطر اجرای عدالت و صلح.

الظهر در گفت وگویی که چندی پیش با خبرنگار روزنامه گاردین در غزه انجام داده گفته است که فلسطین باید دولت ائتلافی همه گیری داشته باشد که جهان اسلام و کشورهای عربی را شریک اقتصادی و حامی دیپلماتیک خود بداند. به اعتقاد او اسرائیل نشان داده است که به دنبال دستیابی به توافقنامه نیست و تنها اقدامات یک جانبه انجام می دهد. در چنین فضای غیرمتعادلی و با مداخله غرب در امور کشورهای عربی به ویژه در سوریه و لبنان، به اعتقاد الظهر می توان بدون هیچ توافقنامه ای برای دوره ای طولانی در صلح زندگی کرد.

به نظر می رسد استراتژی حماس همانطور که الظهر گفته است دستیابی به یک پیمان یا توافق موقت درازمدت بدون به رسمیت شناختن اسرائیل باشد. اروپا هم در کنار احتیاط نسبت به واکنش هایش به پیروزی حماس، باید به عنوان اولویت دوم، وضعیت موجود را حفظ کند و ادامه دهد. هرگونه قطع کمک های مالی اروپا فقط هدیه ای به تندروهای اسرائیلی است. اتحادیه اروپا بزرگترین کمک کننده مالی در جهان به تشکیلات خودگردان فلسطین است.

پیش از انتخابات اخیر و در حالی که نظرسنجی ها حکایت از نتایج خوب حماس داشت، خاویر سولانا مسئول سیاست خارجی اروپا در کنفرانس خبری در غزه گفت: اگر حماس درون دولت قرار گیرد، ادامه کمک های مالی دشوار خواهد شد. حالا حماس در رأس دولت قرار گرفته است. بیانیه اتحادیه اروپا بعد از اعلام نتایج انتخابات حساب شده تر بود. کشورهای مهم این اتحادیه در اظهارنظرهای رسمی و غیررسمی اعلام کردند که در صورت نفی خشونت ، این اتحادیه در ارزیابی خود نسبت به حماس تجدیدنظر خواهد کرد. سولانا هم به این گفته اکتفا کرد که پیروزی حماس اتحادیه اروپا را در وضعیت جدیدی قرار داده است.

جک استراو وزیر خارجه انگلیس هم به طور تلویحی دو شرط برای تغییر رابطه اروپا با حماس قرار داد: نفی خشونت و به رسمیت شناختن موجودیت اسرائیل.

---