سیری در پست مدرنیته

از گذر غرب از قرون وسطی و ورود به مدرنیته یک ایده بطور کلی و به عنوان تئوری اصلی مدرنیته از سوی دکارت مطرح شد و آن ایده این بود که بر خلاف قرون وسطی که سنت عامل اصلی و شناساننده …

از گذر غرب از قرون وسطی و ورود به مدرنیته یک ایده بطور کلی و به عنوان تئوری اصلی مدرنیته از سوی دکارت مطرح شد و آن ایده این بود که بر خلاف قرون وسطی که سنت عامل اصلی و شناساننده جهان به انسان بود از این پس خود انسان با محوریت عقل و منطق , شناساننده ی جهان و طبیعت و مفاهیم پیرامون جامعه ی غربی قرار گرفت.

این ایده پس زمینه ی تمام تحولات این عصر در غرب قرار گرفت.

پس از گذشت چندی از رنسانس , کانت-فیلسوف تاثیر گذار این دوره- با نظریه ی نقد خرد ناب خود عقل و پشتوانه ی مدرنیته را به چالش کشید, واین ایده را مطرح کرد که تصوری که انسان از جهان پیرامون به واسطه عقل دارد , با واقعیت به ذات جهان دقیقا منطبق نیست .چون انسان به وسیله ی حواس پنج گانه از جهان آگاهی می یابد اما تمام خصوصیات جهان بسی فراتر از احساسات پنج گانه و تجربی انسان است, به علاوه تصوری که ما از یک جسم یا مفهوم داریم یک چیز است و حقیقت به ذات آن چیز دیگر.

اما این تنها ضربه به اندیشه ی مدرنیته نبود , بلکه چندی بعد واقعیت های جهان و نگاه مدرنیتی و عقل گرا به جهان توسط مارکس هم به چالش کشیده شد .

مارکس این مسئله را مطرح کرد که نظم کلمه و مفهوم کوچکی است برای بیان آنچه که بر جهان حاکم است, یعنی از یک سو کل جهان بر پایه ی نظم استوار است و از سوی دیگر شروع جهان(آن چنانی که در فیزیک به اثیات رسیده بود)از یک انفجار بزرگ-big bang-آغاز شده بود یعنی از یک حادثه که به هیچ عنوان بر پایه ی نظم استوار نیست ویا به تعبیر خود مارکس۰۳۹;جهان از بیرون منظم است و از درون بی نظم.۰۳۹;

با این همه باید گفت ضربه ی نهایی را نیچه بر پیکره ی مدرنیته وارد کرد و اعلام نمود , آگاهی انسان نسبت به جهان آگاهی کاذب است , چون انسان تجربی است اما جهان فرا تجربی است و فراتر از انسان .

بنابراین کلیه ی دستاوردهای بشر از جمله علم و فلسفه به چالش کشیده شد و اعلام شد , هیچ تضمینی برای قطعی بودن و صحیح بودن دانش وجود ندارد و انسان با عدم قطعیتی شگرف در تمام ابعاد مواجه گردید .

اما به موازات تعاریف و نظریه هایی که فلاسفه برای توضیح جهان و نقد نگاه مدرنیتی به آن ارائه دادند , دانشمندان هم بیکار ننشسته و به نظریه پردازی پرداختند .

انیشتین نظریه نسبیت را منتشر کرد و اعلام نمود که ۰۳۹;تمام اجزاء و عوامل طبیعت به تناسب جرمشان بر هم اثر می گزارند و در تعامل و تعادل با یکدیگرند۰۳۹;, حتی آن ها که از دید ما پنهان اند و ما به وجودشان نا آگاهیم , یعنی حتی کوچکترین کرات در دورترین کهکشان ها بر زمین و تمام جهان اثر می گزارند, بنابراین دانش ما به هیچ وجه قطعی نبوده و جهان بر پایه ی نسبیت استوار است و هیچ تعریف ارائه شده در باره ی حقایق عالم به هیچ رو قطعی نیست.

مشکل به همین جا ختم نمی شود هر آزمایشی که انجام می شود باید در تمام شرایط ممکن سنجیده شود تا به عنوان قانون پذیرفته شود, اما سنجیدن آن در تمام شرایط ممکن مقدور نیست , ما نمی توانیم به آن سوی کهکشان ها برویم و هزاران مورد دیگر که انسان نمی تواند در مورد آنها نظری قطعی دهد .

نتیجه آنکه انسان مدرن نمی تواند به واسطه پشتوانه ی تفکرش یعنی عقل نظری قطعی راجع به هیچ چیز ابراز کند, وهمانطور که آقای احمد تابعی در کتاب رابطه ی میان پست مدرنیته و عدم تعیین میگوید ۰۳۹;عقلانیت دیگر یک ذات نیست , بلکه یک ترکیب و وضعیت است که دگرگون می شود. ۰۳۹;

البته باید توجه داشت که مدرنیته جدایی از عقل نبوده , بلکه کاربرد آنرا در بستری انعطاف پذیرتر و بی تعصب تر ممکن ساخته است و از این راه بر امکانات خود افزوده است.

از مهمترین اشاعه دهندگان و دفاع کنندگان از اندیشه ی پست مدرن , می توان به لیوتار, چارلز جنکز و دریدا اشاره کرد.

در انتها می توان در یک جمله گفت که اندیشه ی پست مدرن به عینیت داشتن, حقیقی بودن و قطعی بودن باورهای عقلانی مثل دانش و فلسفه و همینطور پدیدارها و معنا ها باور ندارد.

نادر نینوایی