آزمون حزب کمونیست

موضوعی عجیب و نگران کننده درباره تفکرات حاکم بر سومین اجلاس هجدهمین کمیته مرکزی حزب کمونیست چین وجود دارد به نظر می رسد توجه جامعه جهانی عمدتا به تغییرات سیاسی فن سالارانه معطوف شده است تا به واسطه آن, ساختار اقتصادی چین بازسازی شود و جانی تازه بگیرد

موضوعی عجیب و نگران کننده درباره تفکرات حاکم بر سومین اجلاس هجدهمین کمیته مرکزی حزب کمونیست چین وجود دارد. به نظر می‌رسد توجه جامعه جهانی عمدتا به تغییرات سیاسی فن‌سالارانه معطوف شده است تا به واسطه آن، ساختار اقتصادی چین بازسازی شود و جانی تازه بگیرد.

در خارج از مرزهای چین، دیدگاه رایجی که بین سردمداران تجارت وجود دارد این است که سیاست جدید رییس‌جمهور شی جین پینگ، قدرتش را تثبیت کرده است و اعتبار کافی برای اعمال فشار برای اصلاحات گسترده اقتصادی به دست آورده است. رییس‌جمهور و همکارانش تنها نیاز دارند سیاست‌های خاص راست‌گرایانه در پیش بگیرند.

در ظاهر، چنین تفکراتی معقول به نظر می‌رسد. در سرتاسر سیستم سیاسی چین، یک رهبری واحد و یکپارچه به عنوان قدرتی تمام و کمال شناخته می‌شود که می‌تواند سیستم اداری را مجبور به برآوردن مطالبات خود کند. با توجه به کمپین ضد فساد شی جین پینگ و به حبس انداختن «بو شیلای» (سیاستمدار قدرتمند چینی) به عنوان اخطاری به مخالفان رییس‌جمهور، اعتقاد بر این است که مقامات چینی در هر رده‌ای به احتمال زیاد از رییس‌جمهور تبعیت خواهند کرد.

متاسفانه این نوع دیدگاه هم بسیار جامعه‌‌پسند است و هم بی‌اندازه خام. این دیدگاه در مورد کارآیی کمپین‌های ضد فساد در چین عصر حاضر، بیش از اندازه اغراق می‌کند (در سه دهه اخیر تعداد بیشماری از این کمپین‌ها وجود داشته اند) و در عین حال از زمینه‌های سیاسی کاهش سرعت رشد اقتصادی کشور چشم‌پوشی می‌کند. مادامی که رییس‌جمهور به پاکسازی فساد از کشور می‌پردازد، احزاب دولتی چین باید مورد تشویق نیز قرار گیرند، اهمیت این مساله کمتر از تعیین محدودیت‌ها برای آنها نیست.

تا به اینجای کار، کمپین رییس‌جمهور در حد یک امر سنتی باقی مانده است. با چشم‌پوشی کردن از ناتوانی واضح و مشخص دولت مرکزی در جهت اجرای سیاست‌هایش در سطح بومی و رواج شبکه‌های حمایتی مطمئن در ایالت‌ها و شهرهای چین، به نظر غیر معقول می‌رسد انتظار داشته باشیم روند مبارزه با فساد جاری، نتایج بسیار بهتری را نسبت به گذشته به ما ارائه دهد.

واقعیت امر این است که مبارزه با فساد، جنگ با خود است، چرا که رییس‌جمهور شی جین پینگ در عین حال به دنبال آن است که از قانون تک‌حزبی حمایت کند. این مساله اتفاقا باطل‌کننده بررسی‌های موثر بر اعمال قدرت خواهد بود که نتیجه آن تقویت و باقی ماندن فساد جاری در جایگاه اولیه خود است.

خوش‌بینی نسبت به توانمندی حزب کمونیست چین در اعمال فشار به خاطر اصلاحات بازار محور، نادیده گرفتن موانع واقعی بر سر راه توسعه و پیشرفت را به دنبال دارد. در این حالت، نقصان در ایده‌های اقتصادی و صلاحیت سیاسی مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد.

چیزی که کشور چین را از دنبال کردن این اصلاحات بازمی‌دارد جریان اپوزیسیون مشترکی بین شرکت‌های دولتی متعلق به گروه‌های قدرتمند ثبات طلب، دولت‌های محلی، بوروکراسی جاری در اقتصاد و نخبگان سیاسی و تاجرانی است که به خوبی با نهادهای سیاسی رده پایین در ارتباطند. مگر اینکه رییس‌جمهور و همکارانش اصلاحات جامعی به راه بیندازند و ثابت کنند که تصمیماتی که اتخاذ کرده‌اند بر چنین اپوزیسیون‌هایی غلبه خواهد کرد، دراین صورت شانس اپوزیسیون برای موفقیت زیاد نخواهد بود.

در مقایسه با موفقیت‌هایی که در سال‌های ۱۹۷۸ و ۱۹۹۲ در زمینه اصلاحات اقتصادی چین اتفاق افتاد، شی جین پینگ با شرایطی متفاوت و چالش سخت‌تری مواجه است. مخالفان اصلاحات دنگ شیائوپینگ (رهبر چین از اواخر دهه هفتاد تا اوایل دهه نود) به شکلی ایدئولوژیک کنار گذاشته شدند؛ آنها هیچ منفعتی از سیاست اقتصادی مائو نمی بردند. تمام کاری که دنگ شیائوپینگ برای مغلوب ساختن این دسته انجام داد این بود که یک ائتلاف برنده درون حزب پایه‌ریزی کرد، ایدئولوژی کمونیسم را بی‌اعتبار ساخت و حمایت عمومی را به دست آورد.

در مقابل، نخبگان حکومتی مستقیما از اقتصاد تحت سلطه دولت بهره بسیار می‌برند. اصلاحات بازار محور با هموارسازی میدان رقابت، به مصالح آنها ضربه خواهد زد و باعث کاهش امتیازاتشان خواهد شد که احتمالا این مساله، شکل‌گیری مخالفت‌های شدیدتری را به دنبال خواهد داشت. تنها با به‌کارگیری فشارخارجی بر احزاب دولتی می‌توان این کارکنان دولت را مجبور به پذیرش اصلاحات آزاد و غیرمتمرکزی کرد که اقتصاد چین به آن نیازمند است.

تنها در این شرایط است که چین برای بهبود وضعیت نهاد‌های قانونی، افزایش پاسخگویی سیاسی و تشدید حفاظت از حقوق مالکیت خصوصی، شانس بهتری را خواهد داشت و در نهایت دولت به معنای واقعی کلمه، مجری این جمله از مائو «به مردم خدمت کنید» خواهد بود. بدون ایجاد تغییرات واقعی و گسترده سیاسی، طرح اصلاحات تکنوکراتیک، تنها علائم ظاهری اقتصاد بیمار چین را درمان خواهد کرد، بدون اینکه به علل نهادی آن بپردازد.

در ارزیابی نتایج سومین مجمع عمومی، آنچه ناظران باید به دنبال آن باشند شواهدی از یک استراتژی جسورانه برای اصلاحات سیاسی است. اگر شی جین پینگ و هم قطارانش هیچ‌گونه نشانه معتبری از یک تعهد واقعی ارائه ندهند، همه چیز فقط در حد یک ادعا باقی خواهد ماند و تردید داشتن درباره سرنوشت چین تحت رهبری آنها قابل توجیه خواهد بود.

نویسنده: مینکسین پی

مترجم: سمانه فیاضی