تفاوت های صنعت کشتی سازی با صنعت خودروسازی

با آنکه صنایع کشتی سازی و خودروسازی به فاصلة چند سال از یكدیگر در ایران شروع به کار کرده­اند, جای سؤال است که چرا صنایع کشتی سازی از پیشرفتی مشابه با صنایع خودروسازی برخوردار نبوده است این مسأله هم اکنون یکی از پرسش های مبهم مدیران و مسئولین صنایع دریایی است

در تحلیل زیر سعی شده است تا حد ممکن، به پرسش‌ فوق پاسخ داده شود.

ویژگی­های خاص صنایع دریایی

اصولاً همیشه مقایسه باید بین دو مقولة هم‌سنخ انجام شود. در غیر این صورت مقایسه اشتباه بوده و نه تنها کمکی به حل مسأله نمی‌کند، بلکه بر مشكلات نیز می­افزاید.

لذا مسئولان و مدیران صنایع دریایی باید به ویژگی­های خاص صنعت کشتی‌سازی در مقایسه با صنعت خودروسازی آشنا بوده و این تفاوت را در تصمیمات و تحلیل‌های خود مدّنظر داشته باشند.

تفاوت‌های عمده‌ای كه بین صنعت کشتی‌سازی و صنعت خودروسازی وجود دارد عبارتند از:

۱- تولید انبوه در صنعت خودروسازی

یکی از مشخصه‌های بارز صنایع خودروسازی، طراحی یک تیپ خاص محصول و پس از آن تولید با تعداد بالاست. در کوچکترین کارخانة خودروسازی حداقل تعداد تولید روزانه خودرو، یک عدد سه رقمی است. در صورتی که هیچ کارخانه کشتی‌سازی در دنیا وجود ندارد که به این حجم، تولید کشتی داشته باشد. از طرفی درصنعت کشتی‌سازی حتی اگر دو کشتی مشابه هم نیز ساخته شده باشند، ممکن است از لحاظ سایر مشخصات مثل سرعت، توان و راندمان متفاوت باشند. در صورتی که در صنایع خودروسازی دو خودروی ساخته شده از یک مدل، دقیقاً خصوصیاتی شبیه به هم دارند.

لذا تیپ­سازی كه روش مرسومی برای تولید محصول در صنایع خودروسازی است، باعث می­شود تا هزینه­های طراحی و ساخت به حداقل ممكن برسد، تولید بصورت مكانیزه انجام شود همچنین پیمانكاران ساخت تجهیزات این صنایع با وجود بازار دائمی به شكل مستحكم­تر و منظم­تری شكل بگیرد و در نهایت پیشرفت بیشتری در این صنعت در مقایسه با صنعت كشتی­سازی حاصل شود.

۲- وجود مشتری دائمی

یکی دیگر از خصوصیات بارز صنایع خودروسازی آن است که در این صنعت همیشه خریدار وجود دارد و حتی اگر سفارشی از سوی مشتریان به کارخانة خودروسازی ارجاع داده نشود، تولید خودرو در کارخانه متوقف نخواهد شد. در صورتی­که در صنایع کشتی‌سازی، با نبود مشتری تولید کشتی مقرون به صرفه نیست.

۳- استانداردها

استانداردهای رایج و معمول درصنایع دریایی و به خصوص صنعت کشتی‌سازی در درجة بالاتری نسبت به استانداردهای صنایع خودروسازی قرار دارد. این امر بدین علت است که بسیاری از قطعات و تجهیزات ساخته شده و مورد استفاده در صنایع دریایی، باید در شرایط آب و هوایی خاصّی استفاده شوند. به‌عنوان مثال بعضی از تجهیزات باید آب‌بند بوده و رنگی که برای پوشش آنها نیز استفاده می‌شود در مقابل خوردگی مقاوم­تر باشد. بعلاوه اینکه استانداردهای بین‌المللی خاصی برای ساخت تجهیزات یک شناور وضع شده است و بازرسی­های بیشتری از سوی مؤسسات رده­بندی اعمال می­شود.

۴- هزینه‌ها

هزینه‌های طراحی، ساخت و تعمیر یک کشتی به مراتب بیشتر از هزینه‌های مربوط به یک خودرو است. این هزینه‌ها که به هزاران برابر هزینة ساخت یک خودرو می‌رسد، آنقدر زیاد است كه اشخاص حقیقی به ندرت توانایی خریداری یک فروند کشتی را دارند. لذا معمولاً صاحبان شناورها شرکت‌های دولتی یا شرکت‌های بزرگ بخش خصوصی هستند.

۵- اعطای تسهیلات سنگین­تر

وام‌های تخصیص داده شده به صنایع کشتی‌سازی به مراتب سنگین‌تر و بازپرداخت آن نیز طولانی‌تر است، به نحوی كه پرداخت اینگونه وام‌ها یا از عهدة دولت برمی­آید و یا بانك‌های بزرگ. در واقع وقتی كه حجم مالی یك قرارداد زیادتر می­شود، فرآیندهای مربوط به گشایش اعتبار و ... طولانی­تر می­شود و به طبع آن باید راه­حلهای ویژه­ای اندیشید.

علاوه بر پرداخت وام در بسیاری از كشورها، پرداخت یارانه به صنایع كشتی‌سازی، از جمله سیاست‌های حمایت و رشد این صنعت است. به‌عنوان مثال در كشورهای عضو اتحادیة اروپا تا سقف ۹ درصد از مبلغ قرارداد ساخت یك كشتی یارانه اعطا می­شود.

۶- بیمه شناورها

به‌دلیل بالا بودن مبلغ پروژه‌های صنعت كشتی‌سازی و با توجه به اینكه هزینة بیمة شناورهای مختلف به‌صورت درصدی از مبلغ كل قرارداد دریافت می‌شود، بیمه‌های شناورهای ساخته شده بسیار سنگین‌تر از صنایع خودروسازی­ست. به­علاوه در بعضی از موارد، شركت‌های بیمة كوچك برای بیمه­كردن یك كشتی باید از شركت‌های بزرگ بین‌المللی تضمین ریسک كمك بگیرند.

نتیجه­گیری:

همانطور كه ذكر شد، تفاوت­های بارزی بین دو صنعت كشتی­سازی و خودروسازی وجود دارد و صنعت كشتی­سازی برای پیشرفت خود به الزامات ویژه­ای نیاز دارد كه شاید صنعت خودروسازی به آن نیاز نداشته باشد و لذا باید حمایت بیشتری از صنعت كشتی­سازی صورت پذیرد تا این صنعت نیز بتوانند به رشد مطلوب و موردنظر برسد. این درحالیست كه قانون حمایت از صنایع خودروسازی در سال ۱۳۷۳ به تصویب رسیده است درصورتی­كه لایحة توسعة صنایع دریایی قرار است در سال ۱۳۸۴ به تصویب برسد!!؟