نوروز در گیلان

ایرانیان از قدیم الایام در آستانه بهار و سال نو در هر گوشه ای از ایران طبق سنت های خاص خود به استقبال از تغییر طبیعت می رفتند و این رسوم تا كنون نیز كماكان حفظ شده و سرزمین گیلان هم از این قاعده مستثنی نیست

ایرانیان از قدیم‌الایام در آستانه بهار و سال نو در هر گوشه‌ای از ایران طبق سنت‌های خاص خود به استقبال از تغییر طبیعت می‌رفتند و این رسوم تا كنون نیز كماكان حفظ شده و سرزمین گیلان هم از این قاعده مستثنی نیست.

سال‌های نه چندان دور نوروزخوان‌ها از اولین روزهای ماه اسفند هر سال تا قبل از تحویل سال جدید نوروزخوانی می‌كردند.

آنها معمولاً شب هنگام حركت می‌كردند و یك چراغ و یك چماق برای دیدن راه و زدن سگ‌ها همراه داشتند و در كوچه‌ها می‌گشتند و به هر خانه‌ای سر می‌زدند، شعر می‌خواندند و شیرین زبانی می كردند.

گروه نوروزخوان‌ها غالباً از ۳ نفر تشكیل می‌شد و یكی از آنها به عنوان سرخوان شعر نوروز را به این شكل می‌خواند:

فصل بهاران آمده گل در گلستان آمده

مژده دهید ای دوستان نوروز سلطان آمده

آن دو نفر دیگر تكرار می كردند و یك نفرشان كوله باری هم بردوش داشت كه هدیه‌های مردم را در آن جمع می كرد.

مردم آمدن نوروزخوان‌ها را به خانه خوشان خوش شگون می‌دانند و سرانجام دعا و آرزوی سالی خوش همراه با سلامتی را برای اهل خانه بدین گونه ابراز می‌كردند:

به حق سوره یاسین و عمران به حق حرمت آیات قرآن

به حق آن تن شاه شهیدان بلا را دور از این خانه بگردان

مراسم نوروزخوانی اگر چه پس از سالها رنگ باخت و جای خود را به رسومات جدید و ماشینی داد، اما هنوز تعدادی از روستاهای گیلان به همان سنت نوروزخوانی به استقبال بهار می‌روند.

اجرای نمایش‌ها و كشتی گیله مردی از جمله آئین‌های سنتی در گیلان است كه هنوز پس از گذشت سال‌ها در بسیاری از مناطق به‌ویژه روستاهای این استان با شور و نشاط خاصی برگزار می‌شود.

▪ كشتی گیله مردی

همان كشتی روستایی است كه براساس موازین پهلوانی ایرانی انجام می‌گیرد و از مقررات جدید پیروی نمی‌كند.

این بازی با آداب خاصی كه ریشه در اعتقادات مذهبی دارد شروع می‌شود، روی به سوی قبله آوردن، نیایش خالق هستی، در جهت و جانب مرقد امام رضا(ع) گردیدن و انگشت یا دست ادب برخاك نهادن از ویژگی‌های این ورزش سنتی است.

مسابقات كشتی گیله مردی در جشن ها، اعیاد و اغلب پس از ایام كشاورزی در مناطق مختلف استان گیلان برگزار می‌شود.

▪ لافند بازی

این ورزش به نام های مختلف سن بازی، داربازی، ریسمان بازی، لافند بازی و بند بازی در ایران رواج داشته است.

نقش های ایفاگر در این ورزش عبارتند از: بند باز یا پهلوان، یالانچی یا شیطانك كه وردست پهلوان است، سرناچی دهل زن یا نقاره زن در این بازی كه به هنگام جشنهای مختلف و با دعوت اهالی برگزار می‌شود.

پهلوان با ذكر دعا به درگاه خداوند، بالای دار می‌رود و با چوبی كه به منظور حفظ تعادل خویش در دست می‌گیرد از روی طناب رد می‌شود. در همین موقع یالانچی یا شیطانك با حركات خنده آور خود مردم را سرگرم می‌كند و نوازندگان سرنا و نقاره به نواختن آهنگ‌های محلی شاد و هیجان انگیز می پردازند. لافند بازی در روستاهای جلگه ای گیلان طرفداران فراوانی دارد.

▪ ورزا جنگ

ورزا به گویش‌های محلی گیلان به گاونر گفته می‌شود البته گاونری كه برای جنگ استفاده می‌شود از ویژگی‌های خاصی برخوردار است.

نمایش ورزا جنگ عمدتاً در نواحی جلگه‌ای گیلان در شهرستان‌های فومن، انزلی، صومعه سرا، رشت، ‌لاهیجان، سیاهكل و رودسر انجام می‌گیرد.

در هنگام جنگ پس از آمادگی‌های اولیه، گاوهای نر را برای نبرد با یكدیگر به میدان می‌فرستند و صاحبان آنها از مردم پول جمع می‌كنند، برخی برسر این بازی شرط بندی می‌كنند كه همین كار باعث شد تا محدودیت‌هایی در اجرای این نمایش فرهنگی اعمال شود.

پاییز و اوایل زمستان بهترین موقع ورزا جنگ است چون در این زمان گاوها از قدرت جسمانی كافی برخوردار هستند.

این نمایش محلی ریشه در باورها و اعتقادات مردم گیلان داشته و با نوع نگرش و شیوه زندگی اجداد و نیاكان ما پیوند عمیق دارد.

▪ نمایش عروس گوله

این نمایش یكی از نمایش‌های بسیار جالب و دوست داشتنی است كه پیش از نوروز در شهرها و روستاهای گیلان به اجرا درمی‌آید.

نقش‌های این نمایش عبارتند از:

۱) عروس( مردی كه لباس زنانه و رنگارنگ می‌پوشد و با آرایش سروصورت خود را به شكل عروس در می‌آورد)

۲) پیربابو(پیربابا)

۳) غول

۴) دایره زنگی نواز(دیاره زن)

۵) كولبارچی(كسی كه برنج و سایر هدایای مردم را نگه می‌دارد)

۶) دو یا سه نفر هم به عنوان سیاهی لشكر هستند كه به آنها تكل یا همراه می‌گویند

موضوع نمایش از این قرار است كه غول و پیربابا هر دو عاشق عروس هستند و برای به چنگ آوردن او با همدیگر مبارزه می‌كنند، غول رقص كنان به طرف عروس می‌رود و پیربابا راه او را می‌بندد و مانع رسیدن او به عروس می‌شود. غول برمی‌گردد و به پیربابا حمله می‌كند و در این حمله و گیرودار حركات غیرارادی و خنده‌دار می‌كند كه مردم شادی كنند.

گروه نمایش عروس گوله به همه خانه‌ها سرمی‌زند و در پایان هركس به اندازه وسع خود برنج، پول و تخم مرغ به آنها می‌دهند. این نمایش در حال حاضر نیز در تعدادی از روستاهای گیلان رواج دارد.