جایگاه ویژه حج در اسلام

حج وانجام مراسم عبادی آن پیشینه ای به درازای تاریخ زمین دارد براساس برخی از روایات, نخستین کسی که کعبه را بنا نهاد و اولین حج گزار , حضرت آدم بود

حج وانجام مراسم عبادی آن پیشینه‌ای به درازای تاریخ زمین دارد . براساس برخی از روایات، نخستین کسی که کعبه را بنا نهاد واولین حج گزار ، حضرت آدم بود . آن حضرت پس از خروج از بهشت، برای جبران گذشته و کمال گرفتن از محضر رب، به راهنمایی فرشته خدا به گزاردن مراسم حج هدایت شد. در روایات اسلامی از حج دیگر پیامبران همچون حضرت نوح، ابراهیم ، موسی ، یونس، عیسی ، داوود و سلیمان نیز سخن به میان آمده است. از سوی دیگر "حج" یکی از مهمترین فرایض دین مبین اسلام نیز به حساب می آید . قرآن مجید در یک عبارت کوتاه و پرمعنی می‌فرماید: " ولله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا" برای خدا برمردم است که حج خانه اوکنند ، آنها که توانایی رفتن به سوی او دارند. و در ذیل همین آیه می‌فرماید : " ومن کفر فان الله غنی عن العالمین" وهرکس کفر ورزد ( وحج راترک کند، به خود زیان رسانده) ، خداوند از همه جهانیان بی‌نیاز است. قابل توجه اینکه در تفسیر آیه شریفه ۲۷ سوره اسراء " ومن کان فی هذه اغمی فهو فی الاخره اعمی و اضل سبیلا". از امام صادق(ع) روایت شده که یکی از معانی آیه کسی است که حج واجب خود را پیوسته به تاخیر می‌اندازد تا مرگ او فرا می‌رسد( او در قیامت نابینا خواهد بود).

در مقابل برای حج آنچنان پاداشهای عظیمی در روایات اسلامی وارد شده است که درباره کمتر عملی دیده می‌شود. چنانکه در حدیثی از امام صادق(ع) می‌خوانیم: کسانی که حج وعمره به جا آورند میهمان خدا هستند هرچه بخواهند خدا به آنها می‌دهد وهر دعایی کنند به اجابت می‌رسد واگر درباره کسی شفاعت کنند پذیرفته می‌شود... و اگر در این راه بمیرند خداوند تمام گناهان آنها را می‌بخشد. امام خمینی (ص) نیز که حقیقتا احیا گر حج ابراهیمی در چند سده اخیرند توجه ویژه ای به جایگاه و اهمیت مناسک حج دارند. ایشان در خصوص اهمیت حج می‏فرمایند: "فریضه حج در میان فرایض، از ویژگی خاصی برخوردار است و شاید جنبه سیاسی و اجتماعی آن بر جنبه‏های دیگرش غلبه داشته باشد، با آنکه جنبه عبادی‏اش نیز ویژگی خاصی دارد." ایشان همچنین بزرگ‏ترین درد جوامع اسلامی را این می دانند که هنوز [مسلمین] فلسفه واقعی بسیاری از احکام الهی را درک نکرده و حج را با آن همه راز و عظمتی که دارد، به صورت یک عبادت خشک و یک حرکت بی‏حاصل و بی ثمر [می دانند . ]

امام خمینی (ره)همچنین در خصوص قابلیت های مهم و اساسی حج معتقدند: "یک همچو مجلس هایی که اسلام درست کرد مثل حج هیچ قدرتی نمی‏تواند درست کند؛ هیچ قدرتی، همه ممالک اسلامی و سران ممالک اسلامی جمع بشوند که نیم میلیون جمعیت را یک جایی ببرند نخواهند موفّق شد... این اجتماعات، اجتماعات سیاسی است.

باید در این اجتماعات گویندگان و نویسندگان همه بلاد مسلمین در آنجا مسائل اسلام را مسائل بلاد مسلمین، گرفتاری هایی که دارند، مسلمین از دست کی گرفتاری دارند و آن باید چه بکند، دولت هایی که با مسلمین چه می‏کنند با او چه بکند کوشش کنند." ایشان همچنین در خصوص جایگاه حج به عنوان حلال مشکلات مسلمین در جای دیگر می فرمایند:"در حج.... باید بررسی از اوضاع مسلمین در هر سال بشود که مسلمین در چه حال هستند. این سفر حج برای این مسائل بوده است، برای "قیام ناس" بوده است، برای این بوده است که مسلمین مشکلات مسلمین را درک کنند و در رفعش کوشش کنند."

در واقع می توان گفت رهبر کبیر انقلاب با تاسی از سنت پیامبر اکرم(ص) و آموزه ها معصومین علیهم السلام حج را فرصتی برای آگاه سازی مسلمین ، تقویت مقوله وحدت ، مبارزه با جور مستکبرین ، آشکارسازی بی عدالتی های موجود در سطح جهان و در یک کلام بیدار کردن وجدان بشری‌می دانند.رهبر معظم انقلاب نیز همواره موکد بر برگزاری هر چه باشکوه تر فریضه حج تاکید می کنند و این فریضه رادر قله‌ اهتمام شارع مقدس می دانند. ایشان در خصوص اهمیت داخلی و خارجی فریضه حج در مقطع فعلی می فرمایند " می‌بینید کأنه حج از همیشه مهمتر است، لازمتر است و بیشتر مورد احتیاج است. از هر دو نظر، حج مهم است؛ هم برای درون خود ما، درون امت اسلامی، و هم از لحاظ بین‌المللی. امت اسلامی را در طول قرنها، در طول سالهای متمادی زمینگیر کردند، ذلیل کردند، خفیف کردند، بی‌همت کردند، ناامید کردند و با ابزارهای جدید خواستند معنویت را، روحانیت را، توجه و تضرع را در او تضعیف کنند.

حج همه‌ این گرفتاری‌ها را ترمیم می‌کند، به آحاد امت اسلامی عزت می‌دهد، احساس اقتدار می‌دهد، امید می‌بخشد؛ حجِ درست این جور است. اولین تأثیر حج در درون امت اسلامی است، در دلهای خود ماست. ما به حج احتیاج داریم؛ برای اینکه روحیه‌های خودمان را تقویت کنیم، ترمیم کنیم، احساس کنیم که ما به خدا متوکلیم، به خدا متکی هستیم، ما عظیم هستیم، یک امت بزرگ هستیم. از این طرف تأثیر داخلی مهم است، از آن طرف تأثیر بین‌المللی مهم است؛ دشمن را تضعیف می‌کند، روحیه‌ دشمن را در هم می‌شکند، عظمت اسلام را به رخ دشمن می‌کشد، وحدت امت اسلامی را در مقابل دشمن آشکار می‌سازد. ما به این احتیاج داریم"

ایشان همچنین در خصوص ویژگی های حج مطلوب می فرمایند " حج باید مظهر اتحاد باشد، باید مظهر تفاهم باشد، باید مظهر گفتگو باشد، باید مظهر همدلی و همکاری و نزدیک شدن مسلمانان با یکدیگر باشد؛ باید حج را این جوری پیش برد، باید این جوری حرکت داد. حالا در حج که مرکز اتحاد و اتفاق است، یک عده‌ای شروع کنند به ایجاد اختلاف - چه در مکه، چه در مدینه - یک عده‌ای شروع کنند علیه شیعه فعالیت کردن؛ برای زیارتشان، برای کارهاشان، برای انجام وظایف و تکالیف و اعتقاداتشان، اینها را زیر فشار قرار دادن، اهانت کردن - که متأسفانه گزارشهایش می‌رسد - یک عده هم از این طرف به صورت عکس‌العملی کارهای خلاف دیگری بکنند. خوب، این درست عکس مصلحت حج است؛ عکس فلسفه‌ حج است."

لذا در نهایت می توان گفت از نگاه اسلام و سنت حج به خودی خود عبادتی بسیار بزرگ محسوب می شود . فریضه ای که ضمن افزایش ایمان و یقین انسان به خداوند راه را برای اتحاد و نشان دادن عظمت امت اسلامی فراهم می آورد .

علیرضا حسنیه