سخن بر زمین مانده رهبری

به انگیزه برگزاری جشنواره هنر آسمانی, ویژه طلاب

جشنواره «هنر آسمانی» برگزار شد. این جشنواره، شکل تکامل یافته جشنواره شعر و قصه طلاب است که در بیش‌تر رشته‌های هنری برگزار می‌شود. برای برگزاری این جشنواره زحمات بسیار کشیده شده و نهادهای بسیاری در برپایی آن فعالیت و مشارکت داشته‌اند. هنوز نمی‌توان درباره جشنواره و برگزاری آن داوری کرد، اما خبرها حکایت از انسجام در برگزاری دارد. آنچه افسوس می‌آورد این است که این جشنواره هم، پایان می‌یابد و مقوله هنر در حوزه‌های علمیه تا جشنواره بعدی به فراموشی سپرده می‌شود! چرا؟

سخنان مقام معظم رهبری در جمع مسؤولان، علما و فضلای حوزه‌های علمیه در کتابی به نام «حوزه و روحانیت» در دو جلد به چاپ رسیده است. ایشان در آن سخنان، بارها بر ضرورت تشکیل بخشی برای رسیدگی به وضعیت هنر تأکید فرموده‌اند. معظم‌له اصرار دارند که به مقوله هنر در حوزه‌های علمیه بها داده شود و طلاب فراوانی با تخصص‌های مختلف هنری پرورش داده شوند تا بتوانند پاسخ‌گوی نیازهای موجود باشند؛ با وجود اصرارهای فراوان ایشان، این مسأله هنوز بر زمین مانده است، و البته این مسأله زیان‌های فراوانی را در پی داشته است. در این‌باره ذکر چند نکته ضروری به نظر می‌رسد:

۱) بیانات مقام معظم رهبری نقش بسزایی در پیشبرد حوزه‌های علمیه داشته است. تجربه نشان داده است که هرجا در امور حوزه‌های علمیه، به سخنان ایشان عمل شده، برکات فراوانی نصیب حوزه و طلاب شده است. ایشان با نگاه کلان و نافذ خود، سیر حرکت امت اسلام و نیازهای موجود را به خوبی تشخیص می‌دهند و بر این باورند که هیچ تفکری جز با ابزار هنر ضمانت بقا پیدا نمی‌کند. هنر تأثیر تفکر را در ذهن آدمی دو چندان می‌سازد و هنر دینی باعث به وجود آمدن افراد متدیّن خواهد شد. بنابراین محصولات حوزوی، چنانچه در بهترین قالب هنری عرضه نشود، در صحنه تأثیرگذاری عقیم خواهد ماند و برای افراد جامعه جذاب نخواهد بود.

۲) دشمن به خوبی از ابزار هنر استفاده می‌کند. امروزه – در عصر ارتباطات – دشمن می‌کوشد با جنگ رسانه‌ای و هنری بر ضد نظام اسلامی ما، اهداف انقلاب را نابود سازد. مسلّم است که جنگ هنری و رسانه‌ای را باید با ابزار هنر و رسانه پاسخ گفت؛ اما افسوس که مقاومت هنری و رسانه‌ای ما ضعیف است. تجربه سال‌های گذشته – از جمله حمله مطبوعاتی دشمن – نشان داده است که دشمن از همین نقطه ضعف سوء استفاده می‌کند. کم کاری ما در عرصه مطبوعات و روزنامه‌ها، باعث شد که دشمن جنگ مطبوعاتی به راه اندازد و با کارآمدترین ابزار هنری، روزنامه‌هایی را به بازار آورد که مروّج فرهنگ غرب، تساهل و تسامح، آزادی‌های غیر مشروع و ... باشند که البته با تدبیر رهبری انقلاب و همت شیفتگان انقلاب، شکست خورد؛ افسوس که آن تجربه، ما را وانداشت که روزنامه‌ای در خور حوزه‌های علمیه تأسیس کنیم و با روز آمدترین ابزار هنری، معارف اسلامی را به جهان اسلام عرضه کنیم.

۳) طلاب هنرمند در حوزه‌های علمیه چه جایگاهی دارند؟ امروزه طلاب علاقه‌مند به تفسیر، فقه، کلام، فلسفه و ... در حوزه در قالب رشته‌های تخصصی و مراکز خاصّ جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. حتی طلابی که علاوه بر دروس حوزوی در رشته‌های علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، تاریخ، روان‌شناسی و ... تخصصی دارند، دارای جایگاه ویژه‌ای هستند؛ اما هنوز برای طلاب هنرمند یا پژوهش‌گر در هنر تدبیری اندیشیده نشده است. چرا؟‌ آیا وقت آن نرسیده که رشته تخصصی هنر اسلامی در حوزه‌های علمیه جای باز کند و طلابی با این گرایش تربیت شوند؟ آیا وقت آن نرسیده که با تأسیس رشته هنر اسلامی، جامعه اسلامی را در هنگام حضور هنرهای غربی و توطئه‌های هنری نجات بخشیم؟

۴) مسلّم است که نظر مقام معظم رهبری این نیست که طلبه‌ای درس و بحث خویش را رها کند و مثلاً به کارگردانی سینما روی آورد! نه، اشتباه نکنیم! خواسته ما طلبه‌ای است که علاوه بر گذراندن دروس رایج حوزه‌های علمیه، در هنر سینما، نقد سینما، فیلمنامه‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی مهارت داشته باشد تا بتواند راه را برای گسترش هنر دینی هموار سازد و با هنرمندان این عرصه، با زبان آنان سخن بگویند و «بلسان قومه» فعالیت کند. در دیگر عرصه‌های هنری نیز چنین است. بنابراین مهم‌ترین رسالت حوزه در عرصه هنر، پرورش افرادی است که هنر را بشناسند و در نقد آن توانا باشند.

۵) نهادهایی چون حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما در جذب استعدادهای هنری طلاب سعی فراوان نموده‌اند و در این راه به توفیق‌های فراوانی دست یافته‌اند؛ آنان کوشیده‌اند بار بر زمین مانده را بر دارند؛ باری که در آغاز شایسته بود مدیریت حوزه علمیه قم آن را بردارد. از این رو مهم‌ترین مخاطب سخنان مقام معظم رهبری، مدیریت حوزه علمیه قم بوده است و مسلّم است که تا آن مرکز به این مهم نپردازد تلاش‌های دیگر به سرانجام شایسته و مطلوبی نخواهد رسید.

۶) سخن آخر این‌که صدور انقلاب به جهان که همانا خواسته امام خمینی (ره) بوده است، آن وقتی محقق خواهد شد که حوزه‌های علمیه معارف اسلامی و انقلابی را در بهترین و جذّاب‌ترین قالب‌ها عرضه کنند و از هنر دینی و اسلامی خود در این عرصه بهره را برگیرند. به امید آن روز.

حجت الاسلام جواد محمد زمانی