پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
آموزش اخلاق با شیوه سرگرمی
شاید ابتدا به نظر برسد کارکرد اصلی تهیه و تولید سریالهای خانوادگی، سرگرم کردن مخاطبان باشد و تلویزیون موظف است برای غنی کردن اوقات فراغت و ایجاد تفنن و نشاط و رفع خستگیهای روزانه سریالهایی بسازد تا مخاطبان فارغ از دغدغههای شخصی و حرفهای ساعاتی را با تماشای این سریالها سرگرم شوند و بدون هیچگونه نصیحت و اندرز و مفاهیم تاملبرانگیز دیگر، خوش بگذرانند.
هیچ شکی نیست یکی از کارکردهای مهم سریالسازی و اصلا برنامههای تلویزیونی تامین و تضمین سرگرمی برای مخاطبان خود است، اما اهداف متعالی دیگری نیز در پس این سرگرمی وجود دارد و باید وجود داشته باشد تا ساخت سریالهای تلویزیونی را صرفا به تفنن و وقتگذرانی تقلیل ندهد.
صاحبنظران ارتباطات، یکی از کارکردهای مهم رسانهها بویژه تلویزیون را سرگرمکنندگی آن دانستهاند و چهبسا میان آیتمهای گوناگون تلویزیونی، فیلم و سریال به عنوان مهمترین مصداق این سرگرمی شناخته میشود و در کنار اخبار و برنامههای ورزشی طرفداران زیادی دارد.
سریالهای تلویزیونی نیز در انواع ژانرها با قصه و داستانهای متنوعی ساخته میشود و هر کدام از آنها متناسب با ساختار و قابلیتهای نمایشی خود دربرگیرنده و انتقالدهنده برخی مفاهیم خاص به مخاطبان است.
در این میان سریالهای خانوادگی بیش از انواع سریالهای دیگر با مفاهیم انسانی و اخلاقی، نسبت فرمی و مضمونی داشته و از آنجا که طیف مخاطبان آن همه اعضای خانواده بویژه زنان و مادران را تشکیل میدهد از پتانسیل بیشتری برای تاثیرگذاری برخوردارند.
به عبارت دیگر کارکرد آموزشی و اخلاقی سریالهای خانوادگی از دو حیث بیش از ژانرهای دیگر در سریالسازی است.
یکی از لحاظ فیلمنامه و مضمون و مولفههای داستانی که در این سریالها مطرح میشود و دوم به لحاظ نوع مخاطبان و طیف و قلمرو آنهاست که تعداد بیشتری از اعضای جامعه را دربر میگیرد و مورد هدف قرار میدهد لذا بهترین ابزار و فرصتی که میتوان برخی مفاهیم اخلاقی و اجتماعی را به خانوادهها آموزش داد و از این طریق به نهادینه کردن آن در جامعه کمک کرد سریالهای خانوادگی است.
از لحاظ روانشناسی یادگیری نیز وقتی برخی مفاهیم اخلاقی و ارزشی بهواسطه داستانپردازی و در بستر یک قصه و در حقیقت به شکل غیرمستقیم و با استفاده از تمهیدات و تکنیکهای هنری به افراد عرضه میشود، هم امکان تاثیریپذیری آن بیشتر است و هم دوام و ماندگاری آن.
از سوی دیگر وقتی مفاهیم اخلاقی در قالب یک داستان خانوادگی و مناسبات آن صورتبندی میشود امکان همذات پنداری تماشاگر با قصه و ارزشهای اخلاقی مطرح شده در آن برای مخاطبان بیشتر فراهم شده و آنها همدلانهتر و بدون مقاومت و با لجبازی کمتری به تامل و تاثیر پذیری از این ارزشها میپردازند.
از این نظر سریالهای خانوادگی را میتوان به بوستان و گلستان سعدی قیاس کرد که ارزشهای اخلاقی و انسانی را در دل قصههای شیرین و حکیمانه روایت میکند، بهطوری که در عین لذت بردن از وجوه هنرمندانه و لذت شعر و داستانخوانی، ارزشها و مفاهیم اخلاقی نهفته در آن به شکلی درونی و نهادینه شده در خواننده نفوذ میکند و به ارزشهای اخلاقی او بدل میشود.
نسبت اخلاق و سریالهای خانوادگی را دستکم میتوان به دو شکل صورت بندی کرد. یکسری سریالهایی که به شکل غیرمستقیم ارزشهای اخلاقی را در بستر وجوه دراماتیکی خود پرورش داده و به مخاطب منتقل میکنند، مثلا مجموعه کارهای سیروس مقدم از نرگس و اغما گرفته تا پایتخت اگرچه دارای سویه دراماتیکی پررنگی هستند اما هم در ساختار داستانی و هم در دیالوگ و شخصیتپردازیهای خود به گونهای عمل میکند که واجد ارزشهای اخلاقی و انسانی باشد.
خود سیروس مقدم بارها در مصاحبههای خود اعلام کرده است سریالی نمیسازد که فاقد پیامهای اخلاقی باشد.
اما او سعی میکند این مفاهیم را در نوع روایتی که از آدمهای قصه و مسائل آنها دارد مطرح کند هرچند گاهی نیز دچار گل درشتی و یک نوع سانتی مانتالیسم اخلاقی میشود که مخاطب نه تنها آنها را نمیپذیرد بلکه در برابر آنها مقاومت میکند و پس میزند لذا طرح مفاهیم اخلاقی در غالب سریالهای خانوادگی به ظرافت و هنرمندی بالایی نیاز دارد تا ارزشهای اخلاقی در شمایل و بستهبندی زیبا شناختی و منطبق با کارکردهای روانشناسی مخاطب، روایت شده و بتواند بر تماشاگران تاثیر بگذارد.
شکل دوم سریالهای خانوادگی آنهایی است که همان ابتدا، برخی مفاهیم و مسائل اخلاقی را به عنوان سوژه و موضوع سریال به مخاطب معرفی میکند و بعد به روایت قصه خود در ارتباط با آن مفهوم میپردازد.
مثلا سریال آیینه در دهه ۶۰ نمونهای از این جنس سریالها بود که هدف خود را به شکل مستقیم با مخاطب در میان میگذاشت و بعد درباره آن برایش داستان تعریف میکرد.
نکته جالب آن سریال در این بود که ارزشهای اخلاقی و خانوادگی را در دو صورت متضاد به شکل دراماتیکی روایت میکرد تا مخاطب از طریق مقایسه این دو بتواند رفتار انسانی و اخلاقیتر را درک کرده و بپذیرد.
اگر یادتان باشد این سریال به دو قسمت تقسیم میشد و با جمله زندگی شیرین میشود دو نوع واکنش اخلاقی و رفتاری در مقابل یک مساله و مشکل انسانی را به تصویر میکشید.
شاید مهمترین مسالهای که در ارتباط با سریالهای خانوادگی قابل طرح و تامل باشد شیوه ارائه و نمایش ارزشهای اخلاقی در بستر روایتهای داستانی سریالهای خانوادگی باشد.
متاسفانه بسیاری از سریالهای خانوادگی بویژه آنها که میخواهند ارزشهای اخلاقی را درونمایه و محور کار خود قرار دهند این است که به شکل مستقیم و گل درشت به این مساله پرداخته و لحنی نصیحت گونه دارد که این شیوه بویژه میان مخاطبان جوانتر با مقاومت و حتی لجبازی مواجه میشود به طوری که آنها احساس میکنند کارگردان و عوامل سریال قصد دارند ارزشهای مطلوب خود را بر آنها تحمیل کنند. سریالهایی از جنس دلنوازان را میتوان در همین راستا مورد نقد و بررسی قرار داد.
مساله مهمی که در نسبت بین اخلاق و سریالهای خانوادگی باید به آن توجه داشت این است که نباید وجوه دراماتیک و حتی سرگرمکنندگی یک سریال را قربانی مفاهیم و ارزشهای اخلاقی کرد که قرار است به عنوان پیام اصلی این مجموعهها به مخاطب منتقل شود جای این کار در برنامههای غیرنمایشی مثل برنامههای خانواده یا اخلاق در خانواده است که مخاطب تکلیف خود را با این نوع از برنامهها میداند.
اما در یک سریال خانوادگی این مفاهیم و ارزشها باید در شمایل نمایشی و در یک ساختار تاثیر گذار دراماتیکی گنجانده و پردازش شود تا مخاطب احساس نکند سریال دارد او را نصیحت میکند.
وقتی ارزشهای اخلاقی صورتی نمایشی به خود میگیرد و با زبان قصه و داستان در لایههای درونی تر خود بیان میشود تاثیرگذاری و عمق آن بر مخاطب بیشتر و ماندگارتر است. با رعایت این ظرایف نمایشی، سریالهای خانوادگی بهترین ابزار و تمهید رسانهای برای انتقال و ارتقای اخلاق در خانوادههاست.
این مساله بویژه در سریالهای مناسبتی که سویه اخلاقی قصه، برجستگی و اولویت بیشتری دارد مهمتر به نظر میرسد لذا قدرت ساختار دراماتیکی این سریالها باید بیش از سریالهای روتین بوده تا مخاطب احساس نکند قصه و روایت در اینجا صرفا بهانه و ابزاری برای طرح مفاهیم اخلاقی است.
اخلاق زمانی ازطریق نمایش به مخاطب آموزش داده میشود و تاثیر دارد که پیش از آن قصهای برای سرگرمی وجود داشته باشد.
سید رضا صائمی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل غزه روز معلم مجلس شورای اسلامی دولت رهبر انقلاب نیکا شاکرمی دولت سیزدهم مجلس بابک زنجانی شهید مطهری
آتش سوزی تهران پلیس زلزله قوه قضاییه پلیس راهور شهرداری تهران سیل آموزش و پرورش سلامت سازمان هواشناسی دستگیری
قیمت طلا قیمت خودرو قیمت دلار خودرو بازار خودرو دلار بانک مرکزی ایران خودرو سایپا کارگران تورم حقوق بازنشستگان
سریال نمایشگاه کتاب فیلم سینمایی عفاف و حجاب تلویزیون جواد عزتی مسعود اسکویی سینما رضا عطاران سینمای ایران دفاع مقدس فیلم
مکزیک
رژیم صهیونیستی فلسطین آمریکا جنگ غزه حماس اوکراین نوار غزه انگلیس نتانیاهو یمن افغانستان ایالات متحده آمریکا
پرسپولیس استقلال فوتبال سپاهان تراکتور علی خطیر لیگ برتر ایران لیگ قهرمانان اروپا رئال مادرید باشگاه استقلال بایرن مونیخ لیگ برتر
هوش مصنوعی تلفن همراه اپل اینستاگرام گوگل همراه اول فرودگاه واکسن تبلیغات ناسا پهپاد
سرطان کبد چرب فشار خون بیمه کاهش وزن بیماری قلبی دیابت مسمومیت داروخانه