وزنم زیاد نمی شود, دکتر

ما خانوادگی لاغر هستیم, من هم از بچگی لاغر بودم اما نه اینقدر

مهمان این هفته «میزگرد تغذیه» خانم ۴۲ ساله‎ای از تاکستان قزوین است که با ۱۵۰ سانتی‌متر قد و ۴۰ کیلوگرم وزن از لاغری شکایت دارد...

خانم «خدیجه طاهرخانی» که حدود یک سال است به جمع خوانندگان «سلامت» پیوسته‌ می گوید‌، برای افزایش وزن، سراغ کپسول‌ها و پودرهای چاق‌کننده هم رفته و نتیجه نگرفته‌ و این‌بار مشکلش را با ما در میان گذاشته‌ است. خانم طاهرخانی امیدوار است با راهنمایی متخصصان هفته‌نامه بتواند ۷ کیلوگرم وزن اضافه کند. نظر و توصیه متخصصان درباره کمبود وزن خانم طاهرخانی را در این صفحه بخوانید.

خانم خدیجه طاهرخانی که سال‌هاست وزنش روی ۴۰ کیلوگرم ثابت مانده، می‌گوید:

▪ خانم طاهرخانی! قبلا وزنتان بیشتر بوده است؟

ما خانوادگی لاغر هستیم، من هم از بچگی لاغر بودم اما نه اینقدر.

▪ یعنی اخیرا وزنتان کمتر شده است؟

در ۴ سال اخیر تقریبا ۷ کیلوگرم وزن کم کردم و مدتی است وزنم روی ۴۰ کیلوگرم ثابت مانده است.

▪ چرا می‌خواهید وزن اضافه کنید؟

لاغری‌ام را دوست ندارم، اندامم ظاهر خوبی ندارد و دوست دارم چند کیلوگرم به وزنم اضافه شود.

▪ برای افزایش وزن چه اقدام‌هایی کرده‌اید؟

مدتی به باشگاه ورزشی رفتم، کپسول‌های چاق‌کننده و پودرهای افزایش وزن هم استفاده کرده‌ام اما چندان تاثیر نداشت.

▪ مشکل جسمی و بیماری خاصی ندارید؟

برخی می‌گویند ممکن است به پرکاری تیرویید یا کم‌خونی مبتلا باشم اما به پزشک مراجعه نکرده‌ام و آزمایش نداده‌ام. مشکل خاصی ندارم، فقط وقتی چیزی نمی‌خورم دچار ضعف می‌شوم.

▪ برخی افراد به علت استرس وزن کم می‌کنند،‌ شما چطور؟

نه، فکر می‌کنم نسبت به بقیه خیلی استرس ندارم فقط زمان‌های امتحان دچار استرس می‌شوم.

▪ اشتهایتان خوب است؟

در حد متوسط

▪ یعنی چقدر غذا می‌خورید؟

صبحانه نمی‌خورم، ناهار یک بشقاب برنج و شام هم تقریبا نصف مقدار ناهار غذا می‌خورم.

▪ با این حساب روزی ۲وعده غذا می‌خورید، میان‌وعده چه؟

نه، بین وعده‌های غذایی چیزی نمی‌خورم.

▪ بد غذا نیستید؟ یعنی برخی مواد غذایی را دوست نداشته باشید و نخورید؟

نمی دانم منظورتان از بدغذا چیست ولی من شیر نمی‌خورم و خوراکی‌های شیرین را هم دوست ندارم.

▪ اهل خوردن تنقلات هستید؟

نه، فقط گاهی بستنی می‌خورم.

▪ فعالیت بدنی‌تان زیاد است؟ ورزش می‌کنید؟

۲سال قبل مرتب تکواندو کار می‌کردم. الان هم هفته‌ای ۲ تا ۳ روز بدنسازی کار می‌کنم.

● نگاه متخصص تغذیه

نظردکتر

نسرین امیدوار درباره سوژه

«میزگرد تغذیه»

عوارض صبحانه نخوردن

▪ خانم طاهرخانی ۴۲ ساله با قد ۱۵۰سانتی‌متر و وزن ۴۰ کیلوگرم هستند، چقدر کمبود وزن دارند و وزن مناسب برایشان چقدر است؟

اگر بخواهیم با روش سرانگشتی حساب کنیم، اگر قد یک خانم را منهای ۱۱۰کنیم باید وزنش به دست بیاید که در مورد ایشان طبیعی است و اگر بخواهیم نمایه توده بدنی را حساب کنیم، باید وزن (۴۰) را بر مجذور قد به متر (۵/۱×۵/۱=۲۵/۲) تقسیم کنیم. با این حساب نمایه توده بدنی این خانم نزدیک ۱۸ است و از آنجا که نمایه توده بدنی مطلوب بالای ۵/۱۸ یا در بهترین حالت بالای ۱۹است، به طور نسبی کم‌وزن هستند و به نظر می‌رسد

۴۵ کیلوگرم وزن مناسبی برایشان باشد. البته برای اظهارنظر دقیق در مورد افراد لاغر باید دید وزن معمولشان چقدر است و اشتها، برنامه غذایی و وضعیت تغذیه‌شان چطور است. با توجه به این اطلاعات و وضعیت غدد و میزان فعالیت بدنی، می‌توان به بهبود اشتها و افزایش وزن کمک کرد، البته به شرطی که عامل دیگری اشتها را کم نکرده باشد. قبل از هر اقدامی علت کم‌وزنی باید مشخص شود. خانم طاهرخانی هم حتما باید به متخصص داخلی یا غدد مراجعه کنند تا سلامت عمومی و وضعیت غددشان بررسی شود.

▪ ایشان طی چند سال اخیر ۷ کیلوگرم وزن کم کرده‌اند. با توجه به این موضوع چه بررسی‌هایی باید انجام بدهند؟

باید به یک متخصص داخلی و در صورت صلاحدید ایشان، به یک فوق تخصص غدد مراجعه کنند چون علت کاهش وزن شدید ممکن است اختلال غدد باشد.

▪ اگر در همین وزن بمانند، مشکلی برایشان ایجاد می‌شود؟

ممکن است فرد فقط از نظر ظاهر و زیبایی با وزنش مشکل داشته باشد اما مشکل، همیشه وزن نیست. تغییرات وزن یک علامت هشداردهنده در مورد وضعیت سلامت است. این مقدار کاهش وزن در این سن کمی عجیب است و اول باید مشخص شود چرا وزن کم کرده‌اند. گاهی لاغری سرشتی و ژنتیکی است اما با توجه به اینکه این خانم وزن کم کرده‌اند، بهتر است برای پیدا کردن علت اقدام شود.

▪ خانم طاهرخانی صبحانه نمی‌خورد، ناهار یک بشقاب برنج و شام هم نصف مقدار ناهار غذا می‌خورد. میان‌وعده نمی‌خورد، شیر دوست ندارد و اهل خوردن میوه و سبزی نیست. برای اینکه وزن اضافه کنند، باید چه تغییراتی در برنامه غذایی‌شان بدهند؟

اینکه ایشان صبحانه نمی‌خورد، اصلا خوب نیست. یکی از راه‌های رسیدن به وزن مناسب، داشتن وعده‌های غذایی منظم است. وعده صبحانه خیلی مهم است و سوخت و ساز طی روز را تنظیم می‌کند، بنابراین این خانم باید با هر چیزی که دوست دارند، کم‌کم شروع کنند و اول صبح برنامه غذا خوردن داشته باشند و نظم وعده‌های غذایی را حفظ کنند. افراد کم‌وزن ممکن است وعده‌هایشان کوچک‌تر باشد و زودتر سیر شوند بنابراین باید بین وعده‌های غذایی نیز میان‌وعده کم‌حجم بخورند و وعده‌ها را به جای ۳ وعده به ۶ وعده برسانند. تکنیک‌های ساده‌ای مانند

زیاد کردن تعداد و کم کردن حجم وعده‌ها و خوردن دسرهای کوچک مغذی مانند شیر و بیسکویت، شیرینی خشک ساده، میوه یا بستنی بعد از غذا به وزن‌گیری کمک می‌کند. اگر خانم‌ طاهرخانی شیر نمی‌خورند، باید ماست، پنیر و دوغ بیشتری مصرف کنند تا از این طریق کلسیم و بخشی از پروتئین مورد نیاز بدنشان تامین شود. در عین حال میزان فعالیت نیز در وزن افراد موثر است. گاهی وقتی افراد کم‌وزن برنامه منظم ورزشی را شروع می‌کنند، ترکیب بدنشان تغییر و شروع به عضله سازی می‌کند و اشتهایشان بهتر می‌شود.

▪ ایشان سراغ کپسول‌ها و پودرهای چاق‌کننده رفته و نتیجه نگرفته‌ است. این کار چه عوارضی دارد؟

من نمی‌دانم چه چیزی مصرف کرده‌اند بنابراین نمی‌توانم درباره عوارضش صحبت کنم اما به جای استفاده از روش‌های ناشناخته و احتمالا مضر، ابتدا باید وضعیت سلامتشان را بررسی کنند و تا مشخص شدن نتیجه آزمایش‌ها، به توصیه‌های تغذیه‌ای که شد، توجه کنند. اگر نتیجه آزمایش‌ها مشکلی را نشان داد، درمان شروع می‌شود و اگر هم مشکلی وجود نداشت، باید با مراجعه به یک متخصص تغذیه، وضعیت غذایی‌‌شان را نظم دهند.

▪ حرف یا توصیه آخر؟

توجهی که ایشان به سلامتشان دارند، خیلی خوب است و باید بدون نگرانی موضوع را حتما پیگیری کنند تا مطمئن شوند مشکلی از نظر جسمانی ندارند. با روش اصولی، مطمئنا مشکلشان حل خواهد شد.

● نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

خطر داروهای افزایش وزن

دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

با توجه به اینکه خانم طاهرخانی از ابتدا لاغر بوده‌اند و در خانواده‌شان هم زمینه لاغری وجود دارد، به احتمال زیاد به بیماری خاصی مبتلا نیستند و به صورت سرشتی لاغرند. در مورد افراد لاغری که اخیرا وزن کم کرده‌اند دو حالت وجود دارد؛ یکی اینکه فرد اشتهایش زیاد است اما وزن کم کرده که در این صورت ممکن است بیماری‌هایی مانند کم کاری تیرویید یا دیابت علت کاهش وزن باشد. گاهی هم فرد اشتهایش کم می‌شود و وزنش کاهش می‌یابد. در این صورت باید از نظر بیماری‌های مختلف بررسی شود.

لاغری علامت طیف وسیعی از بیماری‌هاست. کم‌کاری غده فوق کلیه و بیماری‌های مختلف قلبی و عروقی، انواع سرطان، بیماری‌های عفونی مانند ایدز، بیماری‌های ویروسی و بیماری‌های کلیوی نیز می‌توانند باعث لاغری و کم‌اشتهایی شوند. البته در اغلب موارد، بیماری خاصی پیدا نمی‌شود و لاغری مفرط به علت زمینه ژنتیک و سرشت فرد است. خیلی مواقع هم فرد استرس دارد و میزان مصرف مواد غذایی‌اش کم است یا دچار بی‌اشتهایی عصبی است. خانم طاهرخانی باید به پزشک مراجعه کنند و آزمایش‌های لازم را انجام بدهند. اگر نتیجه آزمایش‌ها منفی بود و مشکلی وجود نداشت، با مشورت متخصص تغذیه، رژیم غذایی مناسبی را دنبال کنند. گاهی هم در صورت لزوم داروهایی برای بهبود اشتها تجویز می‌شود.

استفاده از پودرها و کپسول‌های موجود در بازار به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. ماده موثره این محصولات، داروهای کورتونی هستند که به شدت خطرناک‌اند و گاهی افراد بعد از مصرف این داروها و قطع ناگهانی‌شان دچار نارسایی غده فوق?کلیه می‌شوند. استفاده از داروهای افزایش وزن می‌تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد و به هیچ‌‌وجه و تحت هیچ شرایطی مصرف خودسرانه‌شان توصیه نمی‌شود.

● نگاه متخصص تربیت بدنی

ورزش باید متناسب با نیاز بدن باشد

دکتر فریده گنجوی

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی

ورزش در کنار برنامه غذایی مناسب در وزن‌گیری تاثیر دارد. برای تنظیم یک برنامه ورزشی مناسب، باید اطلاعات دقیقی در مورد فرد داشت و لازم است ابتدا نحوه متابولیسم پایه و میزان سوخت?و?ساز بدن بررسی و ابعاد بدن و درصد چربی زیر پوست اندازه‌گیری شود. با توجه به ترکیب بدنی و میزان فعالیت فعلی، متناسب با شرایط سنی و وضعیت سلامت، یک برنامه تمرینی شامل ورزش‌های قدرتی، هوازی و کششی به اندازه مناسب تنظیم می‌شود. ورزش‌های قدرتی، هوازی و کششی همه در کنار هم لازم است.

گاهی افراد بدون سابقه ورزشی به باشگاه‌های ورزشی می‌روند و براساس علاقه شخصی می‌گویند که می‌خواهند فقط با دستگاه کار کنند یا فقط ورزش هوازی انجام دهند چون کار با دستگاه را دوست ندارند، اما بدن به همه این ورزش‌ها نیاز دارد و یک مربی با تجربه باید افراد را آگاه کند و متناسب با شرایط آنها، یک برنامه ورزشی کامل برایشان در نظر بگیرد.

خانم طاهرخانی در سنی قرار دارند که باید بررسی‌های ادواری لازم را انجام دهند و بعد از این بررسی‌ می‌توانند زیر نظر یک کارشناس آمادگی جسمانی، به فعالیت بدنی مناسب بپردازند. مسلما چنین برنامه‌ای همراه با برنامه غذایی مناسب اثرگذار خواهد بود اما درباره اینکه میزان اثرگذاری در این سن چقدر است، نمی‌توان اظهارنظر کرد چون ورزش در سن پایین‌تر تاثیر بیشتری دارد.

این خانم هفته‌ای ۳روز بدنسازی کار می‌کنند اما نحوه دقیق فعالیتشان را نمی‌دانیم و مشخص نیست حجم تمرین‌ها و وزن وزنه‌هایی که با آن کار می‌کنند، چقدر است. برنامه ورزشی باید با شرایط سنی، میزان و نوع فعالیت فرد و برنامه غذایی‌اش متناسب باشد. باشگاه رفتن و کار با دستگاه بدون در نظر گرفتن ویژگی‌های فرد، کمک‌کننده نیست بلکه باید برنامه‌ای خاص براساس شرایط داشت. برنامه‌ای که برای فرد تنظیم می‌شود، می‌تواند با توجه به ساعت‌های فراغت و شرایط زندگی او به بخش‌های مختلف تقسیم شود. مثلا فرد ساعت‌هایی از روز را پیاده‌روی کند و زمانی را به تمرین‌های قدرتی و انعطاف پذیری اختصاص دهد.

به خانم طاهرخانی توصیه می‌کنم پس از انجام آزمایش‌های لازم به یک کارشناس آمادگی جسمانی مراجعه کنند تا متناسب با نیاز بدن و شرایط و ویژگی‌های فردی‌شان یک برنامه ورزشی شامل تمام ابعاد (قدرتی، هوازی و کششی) دریافت کنند. داشتن چنین برنامه‌ای سلامت ایشان را تضمین می‌کند و مشاوره متخصص تغذیه کمک خواهد کرد سریع‌تر، بهتر و مطمئن‌تر به وزن مطلوب برسند.

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره کمبود وزن خانم خدیجه طاهرخانی با حضور دکتر نسرین امیدوار متخصص تغذیه و رژیم درمانی دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی فوق تخصص غدد و متابولیسم دکتر فریده گنجوی متخصص تربیت بدنی