معنی لفظی نام زنوز و جلفا

نام زنوز را در لغت اوستایی می توان ترکیبی از زن شهر, ریشه کلمه زنتو و اوز چشمه ها گرفت یعنی شهر چشمه ساران نظیر نام شیشوان که به معنی دارنده آب روان و رودخانه است

●زنوز:

نام زنوز را در لغت اوستایی می توان ترکیبی از زن (شهر، ریشه کلمه زنتو) و اوز (چشمه ها) گرفت؛ یعنی شهر چشمه ساران نظیر نام شیشوان که به معنی دارنده آب روان و رودخانه است.

چه در مورد این شهرک مطلب زیر را در سایت میراث فرهنگی چنین بیان نموده اند:

"در زنوز قدیم بیش از ۵۰۰ چشمه وجود داشته و اکثر آنها به علت موقعیت زمین به سوی قبله جاری می‌شدند. در برخی نوشته ها تعداد این چشمه ها ۳۶۰ یا ۳۷۰ عدد ذکر شده است و اکنون نیز اکثر آنها در حیاط منازل، باغات وکوچه ها موجود هستند و جریانشان سرسبزی خاصی را در سراسر این منطقه به وجود آورده است. از جمله این چشمه ها می توان عبدالله چشمه سی، پاشا سویی، مرکو یا ملک آب، نهردوشان، کندارخی، ابولفتح چشمه سی (آب منبع قدیم زنوز) علی سویی، خطیب، عزیز چشمه سی را نام برد. ".

●جلفا:

نام جلفا را در فرهنگنامه های فارسی به معنی بافنده (جولاه) گرفته اند. درستی این وجه تسمیه را با نام های کهن دیگر این شهر می توان محک زد که در صورت درستی میتوان آنرا مستند تر پذیرفت: می دانیم که در تاریخچه کهن این شهر نیز آنجا را محل تولید ابریشم خام و پارچه های ابریشمی یاد نموده اند. از آنجاییکه ایرانیان و ارامنه نامهای کهن آپاریس و جوقا را هم برای جلفا قید نموده اند و با توجه به اینکه در گذشته این مناطق در حیطه زبان آریایی ایرانی و سکایی بوده است؛ لذا از فرهنگنامه غنی آریایی ایرانی می توان در این باب استفاده کرد و هر سه نام کهن ایرانی این شهر در منابع ایرانی و ارمنی یعنی آپاریس (اپر-ریس= دارای بافته های نفیس)، جلفا (جولافا، جایگاه بافتن ماده بافتنی نفیس)، جوغا/جوقا (جیو- خامه یعنی جای ابریشم خام) ظاهرا کلمه چوخا که اکنون به البسه ضخیم پشمی اطلاق میشود از همین ریشه است. ارامنه کل این منطقه را گقتن (گوک-تن) می نامیده اند که آن را نیز در زبان پهلوی می توان محل تنیده های ابریشمی (تنیدهً حاصل مدفوع کرم "ابریشم=ابر-ریس-اوم") معنی نمود.

به قول موسی خورنی گوسانها (گائو زانها، آوازخوانان) در این منطقه انگور خیز ترانه هایی به خصوص در باب آرتاشش (عادل، کورش/فریدون) و پسرانش می خوانده اند. بر این اساس مسلم به نظر میرسد عناوین مسیحی گوگ (تار ابریشم) و ماگوگ (نه گوگ یا بافنده ) به چین و ماچین (نه چین، ختن= دارای تنیده های خوب) به سبب بافته های ابریشمی آنجاها بوده است چه نام مشترک کهن چین و ختن نزد یونانیان و رومیان یعنی سریک نیز به معنی سرزمین ابریشم است. پیدا نمودن معانی نام این شهرهای آذربایجان با توجه به توصیفات جغرافیایی و تاریخی آنها برای این جانب که سی سال آزگار است در تحقیق و تفحص در باب جغرافیای تاریخی مناطق مختلف ایران سر و کار دارم کار چندان سختی نبود. در این باب از مساعدت فکری تارنماهای شهرستان جلفا و زنوز برخوردا ر شدم که کمال تشکر را از ایشان دارم.

علی مفرد