داوری های ناهماهنگ

چالش های نیم فصل اول لیگ هفتم

داوری ها و سوت هایی که قاضیان فوتبال به صدا درمی آوردند به یکی از چالش های اصلی لیگ برتر و سایر رده های باشگاهی ایران بدل شده است. در نیم فصلی که رو به پایان است اشتباهات داوری ها اعتراضات زیادی را به دنبال داشته است. انتقادهایی که به نحوه قضاوت ها انجام می گیرد نیز از حد متعارف گذشته و گاه خط قرمزها را هم پشت سر می گذارد. این اعتراض ها البته همسو با سایر مسائل حاشیه ای فوتبال باشگاهی کشور افزایش داشته اند و در برخی موارد نیز اغراق آمیز هستند. با این همه نمی توان مشکلات تکنیکی و فنی داوران را نادیده انگاشت. در بسیاری از بازی های این فصل اشتباهات داوری حتی سرنوشت مسابقه ها را عوض کرده و حق تیم هایی را ضایع کرده است. ضعف های داوری در لیگ برتر زمانی نمود بیشتری پیدا می کند که علاوه بر خطای دید، از سوی داوران، تصمیم های یکسانی نسبت به خطاهای یکسان و شبیه اتخاذ نمی شود. در بسیاری از صحنه ها داوران خطاهایی را با کارت های زرد یا قرمز جریمه می کنند که همکاران دیگر آنها در صحنه های مشابه با بی تفاوتی از کنار آن خطاها می گذرند. این نکته که نشان می دهد خط و مشی یکسانی برای داوران فوتبال در لیگ داخل وجود ندارد و تصمیم هایشان در تضاد با یکدیگر است که این موجب ناهماهنگی در قضاوت ها و سردرگمی بازیکنان و تماشاگران شده است.

اگرچه در سایر کشورها نیز گاه اشتباهات فاحشی از سوی داوران سر می زند اما گستردگی این خطاها هرگز به وسعت آنچه که در لیگ برتر ایران رخ می دهد نبوده است. با وجود این رگه های مثبت فراوانی نیز می توان در مجموعه داوران فوتبال پیدا کرد. جوانگرایی و تزریق نیروی تازه نفس بی تردید مهمترین و واضح ترین مسأله درکمیته داوران است که با آینده نگری صورت گرفته است. شاید اگر این داوران جوان اندکی اعتماد به نفس و تجربه داشتند با انتقادهای کمتری مواجه می شدند و این احتمال نیز وجود دارد در نیم فصل دوم شاهد قضاوت های بهتری از سوی آنها باشیم. در نقطه مقابل این فرضیه نیز وجود دارد که با حساس تر شدن رقابت ها مشکل داوران جوان نیز بیشتر خواهد شد. در این بین کمیته داوران برای کاستن از فشارهای موجود تلاش می کند با برگزاری سمینارها و کلاس های توجیهی داوران را بیش از گذشته به وظایف خود آشنا سازد. در همین راستا در روزهای ۱۷ تا ۲۰ دی ماه گردهمایی داوران و کمک داوران لیگ برتری برگزار می شود اما پرسش اینجاست که آیا چنین کلاس های تئوری می تواند ضامن خوبی برای بهبودی اوضاع باشد

کارشناسان در پاسخ به این پرسش نگرانی هایی را ابراز می کنند و در بررسی عملکرد نیم فصل اول داوران نکاتی را مدنظر قرار می دهند که می تواند جالب توجه قرار گیرد.

● افزایش بی سابقه پنالتی ها

هوشنگ نصیرزاده، کارشناس امور داوری،اعتراضات عمومی نسبت به قضاوت ها که در رسانه ها منتشر می شود را معلول دو علت می داند. یکی ندانستن مقررات بازی فوتبال توسط بازیکنان و دیگری افزایش بی سابقه تعداد پنالتی های بازی های لیگ ایران در قیاس با سایر کشورها.

وی در تشریح علت افزایش پنالتی ها می گوید: «بررسی ها نشان می دهد که تیم های ایرانی نزدیک به محوطه جریمه خودی دست به دفاع می زنند و بازیکنان خط دفاعی نیز مفهوم واقعی خط کشی محوطه جریمه را نمی دانند. آنها با تعقیب کردن مهاجمان و گام برداشتن با او وارد محوطه جریمه می شوند و پس از آن اقدام به تکل می کنند که کاری اصولی نیست. همچنین دروازه بانها به خاطر اشتباهاتی که در محاسباتشان دارند و نیز در تک به تک ها خطا می کنند و به همین خاطر است که با افزایش آمار پنالتی ها مواجه هستیم. با این وضع در کشور ما چه پنالتی هایی که توسط داوران گرفته می شود و چه آنها که مورد مطالبات مربیان است بیشتر از سایر لیگ ها است.»

نصیرزاده در ادامه حرف هایش می افزاید: «یکی از اشکالات دیگر که باعث رشد چشمگیر تعداد پنالتی ها شده است به مهارت کم برخی از داوران در شناسایی خطاها برمی گردد. روی همین اصل در یک مکالمه تلفنی به مسعود عنایت مسئول کمیته داوران گفتم که یکی از داوران لیگ برتر در شناسایی پنالتی ها دچار اشتباه می شود و این اشتباهات تیم ها را تحت تأثیر قرار داده است. بنابراین بهتر است که فعلاً در لیگ های پائین تر قضاوت کند. با وجود این که عنایت روی این موضوع حساس بود اما بعد از چهار هفته که این داور به لیگ برتر بازگشت مجدداً شاهد اشتباهات تأثیرگذار وی بودیم. این موضوع نشان می دهد که داور یاد شده اساساً برای قضاوت در فوتبال فرد مناسبی نیست.

این کارشناس داوری پاسخ خود به پرسش: آیا کمیته داوران در انتخاب داوران دچار اشتباه می شود را چنین تشریح می کند: «من معتقدم نمی توان اشتباهات داوری را به تشکیلات کمیته داوران ربط داد. چرا که قضاوت به توانمندی افراد بستگی دارد نه ساختار تشکیلات یعنی وقتی یک داور ضربه پنالتی را به بیرون محوطه جریمه منتقل می کند نمی توان گفت عنایت یا هرکس دیگری که مسئول کمیته است در این کار نقش دارد چون که آنها براساس دانش هایی که ۱۵ سال قبل کسب کرده اند به داوری می پردازند و توصیه ما این است که تحلیلگران مسائل داوری سعی نکنند بین اشتباهات داوران و ساختار کمیته داوران در فدراسیون چیزی پیدا کنند که به هم مرتبط باشد. شأن داوری نیز مدت ها برای تهاجم های تبلیغاتی علیه آنها پائین آمده بود و اتهاماتی که به کل جامعه داوری زده می شد توانست تا حدی بر افزایش انتقادها تأثیرگذار باشد. موضوعی که بیشتر شبیه جن در پستوی اتاقی است که کسی در آن را باز نکرده است.

نصیر زاده مقایسه سطح کیفی قضاوت ها در این فصل با فصول گذشته را این طور بیان می کند.

اولاً الآن روز به روز نظارت افکار عمومی و رسانه ها بر لیگ افزایش یافته و سطح توقعات نیز بسیار بالا رفته است و به طور کامل با توجه به پوشش وسیع تلویزیونی و افزایش برنامه های تحلیلی و جذاب بودن مباحث داوری برای تماشاگران حساسیت ها را بیشتر کرده است و در حالی که به جز چند مسابقه که تعداد آنها از انگشتان یک دست هم تجاوز نمی کند باید با حسن نیت راجع به این مسائل حرف زد. همچنین سپردن قضاوت ها به جوان هایی مثل مظفری زاده، بخشی زاده، حق وردی، صالحی، اسدی و... ازجمله مسائلی است که تشکیلات داوری با شجاعت به آن پرداخته است و این طور استنباط می شود که برای داوران قدیمی جانشینان خوبی پیدا شده اند. در عین حال کمبود تجربه برخی جوانها و غرور بی جای عده ای از قدیمی ها مشکلاتی را ایجاد کرده است. حتی گروهی از این داوران می گویند که ما روزنامه ها را مطالعه نمی کنیم که مفهوم آن احترام نگذاشتن به نظرات دیگران است. با همه این اوصاف آمارها نشان می دهد اشتباهات داوری نسبت به قبل ۱۶ درصد کاهش داشته است که می تواند قابل توجه باشد.

● نظارت بر کار داوران

منوچهر نظری رئیس سابق کمیته داوران فدراسیون فوتبال درباره مسائل داوری این فصل از لیگ برتر به این نکته اشاره می کند که گزینش داوران و نیز زمان ورود داوران به چرخه مسابقه ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. نظری با ابراز تأسف از این که گزینش ها در رده های مختلف لیگ به خوبی صورت نمی گیرد، می گوید: متأسفانه نظارت خوبی هم بر کار داوران صورت نمی گیرد و بسیاری از داوران قدیمی مثل دزفولی، صالحی، بهلولی و... مورد استفاده قرار نمی گیرند تا بر کار داوران نظارت کنند و فقط نماینده فدراسیون است که به ظاهر بر مسائل نظارت دارد. خودم هم مثل سایر بازنشسته ها برای این کار نمی روم. این کارشناس قدیمی با تأکید بر مهم بودن کار نظارت بر داوران می افزاید: «به عقیده من خیلی مهم است که چه کسی بر کار داوران نظارت دارد. شاید در طول هفته تنها دو سه بازی را ناظران خوبی زیرنظر می گیرند. اما بقیه یا کمک داور بوده اند یا داوران معمولی. باید توجه داشت سطح خود ناظران در چه حدی بوده و آنها چقدر پیراهن پاره کرده اند. وقتی یک داور می بیند ناظر حتی در حد خودش هم نیست بی تفاوت می شود. اما استانداردها نشان می دهد که ناظر باید یک سر و گردن بالاتر از خود داور باشد. من نخستین مشکل در لیگ برتر این فصل را در سطح نظارت ها می بینم و از این بابت هم گله مند هستم. متأسفانه در سایر لیگ ها که اصلاً نظارتی صورت نمی گیرد یا اگر هست از سوی نماینده های فدراسیون صورت می گیرد نه کارشناسان داوری. ناظر باید دست کم یک داور بین المللی بوده باشد و اگر ناظر AFC و فیفا هم باشد چه بهتر.» رئیس سابق کمیته داوران با بیان این نکته که در فصل جاری جوان های زیادی وارد چرخه داوری لیگ برتر شده اند و این کار را باید به فال نیک گرفت، تصریح می کند که نمی توان به صورت چشم بسته اقدام به این کار کرد چرا که کم تجربگی آنها می تواند عواقب ناخوشایندی درپی داشته باشد. نظری که مدعی است شش سال قبل آغازگر این کار بوده است توضیح می دهد: «برای این کار باید گزینش هایی صورت بگیرد و داوران جوان تر را حداکثر به لیگ یک فرستاد. آنها بعد از آبدیده شدن می توانند به لیگ برتر بیایند. ضمن این که نمی توان قضاوت داوران در بازی های کم حادثه را ملاک قرار داد. معتقدم داوران جوان باید رشد کنند اما در جای خودشان. هر داوری را نباید برای هر بازی در نظر گرفت چون که اشتباهات در چیدمان حتی ممکن است خود داوران را هم خراب کند.»

نظری مشکل دیگر داوران در این فصل را نداشتن تمرکز می داند و تصریح می کند باید بررسی شودکه چرا این داورها از تمرکز لازم برخوردار نیستند. به باور این کارشناس در فصل جاری با افزایش حجم مشکلات داوری در لیگ برتر مواجه بوده ایم.

● جوانگرایی

بحث جوانگرایی داوران نکته ای است که از سوی محمد فنایی هم مورد توجه قرار گرفته است و این کارشناس نوید روزهای بهتری را در آینده می دهد. فراموش نکنیم جوانگرایی در ابتدای امر با مشکلات و نواقصی همراه است که گاه اعتراض تیم ها را نیز به دنبال دارد و ضریب اشتباهات را بالا می برد. نکته جالب اینجاست که در فصل جاری اشتباهاتی از سوی داوران باتجربه نیز سر زده تا جایی که داوری مثل مسعود مرادی که بار دیگر در فهرست ابتدایی قضاوت در جام جهانی قرار گرفته است مورد انتقاد مربیان و مدیران قرار گرفته است. فنایی در تحلیل خود از جوانگرایی خاطرنشان می کند که این موضوع به داوران باسابقه انگیزه می دهد و باعث ایجاد رقابت بین آنها می شود چرا که اگر حرکت نکنند به سرعت داوران جوان جای آنها را خواهند گرفت. کارشناس با سابقه مسائل داوری فوتبال ایران همچنین می گوید: الآن در عصر فوتبال هستیم و به نوعی حرفه شدن آن باعث افزایش سرمایه گذاری و درآمدها شده است که این بی ربط با افزایش انتقادها نیست. با این حال می توان به آینده امیدوار بود زیرا با وجود تعداد زیاد اشتباهات تأثیرگذار، داوران آینده داری در راه هستند. این را هم فراموش نکنیم که اشتباهات تنها به سود یا ضرر تعدادی تیم های خاص نبوده اند. با این همه داوری کنونی ما با ایده آل ها خیلی فاصله دارد و کمیته داوران باید ارزیابی بیشتری از مسائل انجام بدهند و نظارت دقیق تری صورت گیرد. اگر اشتباهات داوران به آنها گوشزد نشود که وضع بهتر نمی شود. فنایی در بیان مهم ترین مشکلات کنونی داوری لیگ برتر فوتبال یکنواخت نبودن قضاوت ها رامدنظر قرار می دهد و می افزاید: « اینها یکنواخت قضاوت می کنند و در اجرای قوانین مشکل ثابتی وجود ندارد. کمیته داوران برای این کار باید بیش از پیش آموزش داوران را مدنظر قرار بدهد تا با چنین معضلی کمتر مواجه بشویم.

متأسفانه در صحنه های حساس درون محوطه جریمه دقت لازم صورت نمی گیرد در حالی که حساس ترین منطقه زمین است. حتی در دادن کارت ها هم یکنواختی به چشم نمی آید و این موضوع چندان خوشایند نیست. «فنایی » یک پیشنهاد هم دارد و آن استفاده از سیستم الکترونیکی برای ارتباط بین داوران و کمک هایش است. وی می گوید: «هماهنگی داورها با کمک ها در لیگ برتر اصلاً در حد خوبی نیست بهتر است بگویم خیلی ضعیف است برای پیشرفت در کار باید به سیستم الکترونیکی مجهز بشویم. دیگر وقت این کار رسیده است. کشور ما پتانسیل بالایی دارد. وقتی دریک کشور رئیس جمهور و دیگر مسئولان رده بالای آن مسائل فوتبال را پی می گیرند پس حق اشتباه نداریم . باید هزینه کنیم و این سیستم ها را بخریم. این که می گویند به خاطر گرانی نمی خریم قابل قبول نیست. این چیزها فقط حاشیه ها را زیاد می کند.» فنایی در قیاس سطح قضاوت های این فصل با دوره های قبل لیگ برتر اشاره داردکه به دلیل افزایش تعداد تیم ها درصد اشتباهات نیز بیشتر شده است. به عقیده این کارشناس مشکلات حاشیه ای و به خصوص اعتراض ها به قضاوت ها نیز به طرز غیرمعمولی در فوتبال باشگاهی ایران روبه رشد است و در کمتر کشوری چنین مسأله ای به چشم می آید.

● دفاع از همکاران

بی شک داوران در مقابل هجمه ای از انتقادها که هر هفته سرازیر می شود می توانند پاسخگو باشند و از عملکرد خود دفاع کنند. در پاره ای از موارد و بخصوص برنامه های تلویزیونی شاهد دفاعیه آنها هستیم اما این که بخواهند یا اجازه نداشته باشند در رسانه های نوشتاری پیرامون کیفیت کارشان ابراز نظر کنند چندان منطقی به نظر نمی رسد. درهمین حال مسعود عنایت رئیس کمیته داوران فدراسیون فوتبال پاسخگوی پرسش ها و انتقادها است. عنایت درباره قضاوت های این فصل می گوید: «خودم معتقدم در مقایسه با فصل قبل کیفیت کار بهتر شده است. البته مطلوب نبوده و عالی نیست و اشتباه هم داشتیم. حتی اشتباهات تأثیرگذار هم وجود داشتند ولی در مجموع بهتر از قبل بودند چون که جوان ها هماهنگ تر از سال گذشته شده اند. البته هنوز به یکنواختی نرسیده ایم و قصد داریم در سمینار ۱۷ تا ۲۰ دی ماه راجع به مشکلات موجود به بحث و بررسی بپردازیم. نکته بارز داوریها این بودکه داوران پارسال فرصت قضاوت پیدا کردند، امسال جواب دادند. مظفری، فغانی، حاجی پور، جهانبازی، صالحی ، حق وردی و یکی دو نفر دیگر جزو این فهرست بودند که حالا دیگر داور لیگ برتری شده اند و یک داور لیگ برتری داوری است که هربازی را بتواند سوت بزند نه این که منتظر بماند تا یک مسابقه غیرحساس را به او بدهند. خوشبختانه اعتماد به نفس داوران افزایش یافته است. وی با اشاره به مشکلات موجود می افزاید: «متأسفانه تأثیر برداشت و اجرای قوانین هنوز خوب عمل نمی شود. به عنوان مثال یک داور ضربه ای را «هند» اعلام می کند اما داور دیگر نه. یا ضربه ای را یک داور خطا می گیرد ولی دیگر داوران از کنارش می گذرند. مشکل دیگر ما در محوطه جریمه است. داوران باید تمرکز بیشتر داشته باشند و در جاگیری ها بهتر عمل کنند و منتظر حوادث و اتفاقات بمانند. امسال چندین صحنه داشتیم که اعلام نشده یا بالعکس.»

رئیس کمیته داوران اعتراض ها و جنجال ها را مختص داوری نمی داند و البته یادآور می شود که افزایش دستمزدها و تزریق پول های هنگفت بر این مسائل افزوده است.

به هر تقدیر داوری رقابت های لیگ برتر یکی از مسائل مورد بحث همیشگی کارشناسان و مربیان بوده و به دلیل حساسیت های زیادی که اطراف آن وجود دارد نمی توان از کنارش به سادگی گذشت. وقتی یک سوت اشتباه می تواند سرنوشت قهرمانی فصل را تغییر دهد آیا نباید بر کیفیت قضاوت ها افزود و از اشتباهات کاست .

علی رضایی