طلسم شش ساله یک زندان

رویکرد اوباما به زندانیان گوانتانامو چیست

رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا زمانی به این پست رسید که بحث برچیده شدن زندان گوانتانامو در کوبا مطرح بود و گیتس هم بر لزوم تعطیلی این زندان صحه گذاشته بود.

امروز اما دو سال از آن‌ واقعه می‌گذرد و همچنان این زندان پابرجا است.

کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه آمریکا اذعان کرده که خواهان برچینی این زندان است اما گویا عمر این زندان بیش از عمر مقام او است. اوباما نیز پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری، وعده انتخاباتی خود درخصوص بستن این زندان را تکرار کرد. بعضی‌ها امیدوارند که اوباما در روز ۲۰ژانوی اگر اوباما به جای تغییر صرف موقعیت جغرافیایی زندان گوانتانامو، قصد تغییر ماهیت سیاست آمریکا در مورد زندان‌ها را داشته باشد، کار دشواری پیش‌ رو دارد. قطعا او می‌تواند با انتقال این زندانیان به مکان دیگری و حبس مجدد آنها به وعده انتخاباتی خود جامه عمل بپوشاند. در چنین شرایطی، ‌چالش برچیده شدن زندان گوانتانامو تنها به یک سری سوالا‌ت لجستیکی و اجرایی محدود خواهد شد. ‌

به‌نظر می‌رسد که مشکل گوانتانامو تنها با اتخاذ تصمیم‌های اصولی درخصوص سیاست‌های آمریکا در قبال تروریست‌ها حل می‌شود. اکنون این سوال به ذهن می‌آید که چرا و تحت چه قانونی ایالا‌ت متحده حق چنین کاری دارد؟ آیا طبق قوانین جنگ یا قانون جدید دیگری عمل کرده است که خود را محق دانسته این زندانیان را <جنگجویان متخاصم> بخواند؟

این زندانیان باید از چه حقوقی بهره‌ببرند؟ دولت چگونه و طبق چه هنجارهایی اتهام این مظنونان را ثابت می‌کند؟ ‌

علی‌رغم نظر برخی از اعضای کمیته انتخاباتی اوباما مبنی ‌بر اینکه بستن این زندان برای وی کار بسیار آسانی است، تحقق این امر بسیار دشوار است، چرا که این کار نیاز به بررسی نظام‌مند و دقیق زندانیان و اطلا‌عات طبقه‌بندی‌شده مربوط به هر زندانی دارد.

حتی اگر چنین مطالعه وسیعی نیز انجام شود، فرآیندی است که نیاز به وقت دارد. ‌

زندانیان این زندان را می‌توان در سه گروه اصلی بررسی کرد که هر گروه معرف مشکلا‌ت سیاسی متمایزی هستند. گروه اول زندانیانی هستند که می‌توانند در دادگاه حاضر شوند.

بسیاری تعقیب کیفری را بهترین راه توجیه حبس طولا‌نی‌مدت و درنهایت از میان برداشتن مظنونان به فعالیت‌های تروریستی می‌دانند و برخی دیگر محاکمه را تنها راه قانونی و مشروع توجیه حبس دشمنان آمریکا می‌دانند اما واقعا گروهی که احتمالا‌ متهم شناخته خواهند شد چقدر بزرگ است و تا چه حد و بر مبنای کدام محکمه اتهامات وارد بر آنها صحت دارد؟

اگر رسیدگی به پرونده این مظنونان در دادگاه فدرال یا دادگاه نظامی این کشور انجام می‌شد تعداد زندانیان کمتر از تعدادی که کمیسیون‌های نظامی مضحک بوش تعیین می‌کنند نبود؟ بدون دانستن پاسخ این پرسش‌ها هیچ‌کس نمی‌تواند به درستی به ارزش‌ها و منافع گزینه‌های پیش روی محاکم آمریکا پی‌ببرد.

گروه دوم را باید با این ترتیب بررسی کرد؛ تقریبا ۶۰ زندانی تبرئه شده‌اند و می‌توانند به زندان دیگری منتقل و یا آزاد شوند. اما به دلیل ترس از آزار و اذیت از جانب حکومت‌های خودشان آنجا گیر افتاده‌اند.

آیا اوباما نسبت به بوش موقعیت بهتری برای متقاعد کردن این دولت‌ها برای پذیرش زندانیانشان دارد؟ شاید پاسخ به این سوال مثبت باشد اما بدون التزامات دیپلماتیک به‌ سادگی نمی‌توان به کنه موضوع پی برد. اعلا‌م اخیر دادگاه فدرال واشنگتن مبنی‌بر حبس غیرقانونی بسیاری از افراد در این زندان، موج ابهامات و سوالا‌ت درخصوص وضعیت این زندان را شدت داد. ‌

گروه سوم زندانیانی هستند که مشکل‌سازترین گروه به حساب می‌آیند، کسانی که آزادی آنها بسیار خطرناک است ولی در عین حال اتهام کیفری نیز در موردشان ثابت نشده است. تعداد افراد این گروه تاثیر شایان توجهی بر تصمیم نهایی اوباما خواهد داشت.

پرونده زندانیانی که تهدیدی جدی برای امنیت ملی قلمداد می‌شوند به دلا‌یل مختلفی از نظر قانونی قابل بررسی نیست. از میان این دلا‌یل می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ ایرادها و کاستی‌های قانون کیفری، نبود شواهد و مدارک محکمی علیه آنها در دادگاه و شاید عدم دسترسی دولت‌ها به دلا‌یل کافی برای محکوم کردن آنها. اگر تعداد این قبیل زندانیان کم و خطرات احتمالی از جانب آنها قابل کنترل باشد، در این صورت ما که خواستار تغییر در نظام این زندان هستیم باید در مواضع خود تجدیدنظر کنیم.

از طرف دیگر برخی از حامیان حقوق بشر به‌طور محرمانه اعلا‌م کرده‌اند که اگر ثابت شود این گروه خطر چندانی ندارند، شاید موضع قاطعانه‌شان را در این خصوص مورد تجدید نظر قرار دهند. در حال حاضر ما تنها می‌توانیم تعداد افراد این گروه را حدس بزنیم. ‌

به‌طور خلا‌صه می‌توان گفت هویت واقعی هر زندانی حائز اهمیت بالا‌یی است. فقط یک ایدئولوگ حقیقی بدون مطالعه دقیق تک‌تک زندانیان و اندیشیدن به این سوال‌ها می‌تواند خط‌‌مشی صحیحی در قبال آنها اتخاذ کند که به نظر نمی‌رسد اوباما چنین ایدئولوگی باشد. ‌

بیش از ۷ سال است که دولت آمریکا درگیر پرسش‌های پیرامون زندان گوانتانامو است و دولت آتی نیز که به زودی بر سر کار می‌آید باید تلا‌ش کند برای این سوالا‌ت پاسخ‌هایی بیابد و به شعارهایش جامه عمل بپوشاند. ‌

ترجمه: مهردخت مهاجرانی

منبع: واشنگتن‌پست