تدارک برزیل برای هزینه کردن میلیاردها دلار سیل درآمدهای نفتی

اخیرا دولتمردان برزیل از برنامه های خویش برای تخصیص بخش اعظم پول حاصله از اکتشافات عظیم تفتی این کشور به دولت پرده برداشتند حال سوال اصلی اینجاست که چنین ثروتی سرمایه گذاری خواهد شد یا با ولخرجی هایی بر باد خواهد رفت

اخیرا دولتمردان برزیل از برنامه های خویش برای تخصیص بخش اعظم پول حاصله از اکتشافات عظیم تفتی این کشور به دولت پرده برداشتند. حال سوال اصلی اینجاست که چنین ثروتی سرمایه گذاری خواهد شد یا با ولخرجی هایی بر باد خواهد رفت؟

بطور سنتی برزیل کم سرمایه گذاری می نماید و کم پس انداز می کند. برزیلی ها بسیار علاقمندند تا قرض کنند و آن را هزینه و خرج نمایند و به جهنم که آینده چه پیش آید!. این شاید خود میراثی از وجود یک تورم بالا و ماندگار در اقتصاد برزیل باشد، امری که در بیشتر سالیان نیمه دوم قرن بیستم دامن برزیل را گرفته بود. این امر ممکن است بازمانده ای از دورانی حتی قدیمی تر هم باشد.

آقای ادوتردو جیانتی که یک اقتصاددان و فیلسوف می باشد معتقد است که جامعه برزیل که خود آمیزه ای از مردمان بومی، پرتغالی های مهاجر به این سرزمین، و آفریقایی تبارانی که بعنوان برده بدین منطقه آورده شده اند می باشد، در طول سالیان متمادی این روحیه و ویژگی را که "اکنون خرج کن وپس انداز را برای وقت دیگری بگذار"، در این کشور تقویت و نهادینه نموده اند.

حال علت این روحیه هرچه که باشد، اکتشاف ذخایر بسیار عظیم نفت در اعماق آب و در بستر اقیانوس اطلس، آزمون بس مهمی را پیش پای دولتمردان و تصمیم گیرندگان در برزیل قرار داده است؛ بسته به اینکه این درآمدهای هنگفت چگونه مورد استفاده قرار گیرند، یا این ثروت نوظهور خواهد توانست موجبات غلبه بر فقر و توسعه نیافتگی را فراهم آورد، یا در سوی مقابل می تواند با بی تدبیری و به شیوه هایی اسرافگرانه ضایع شده و به هدر رود.

بعد از قریب دو سال که دولت پیرامون یافتن پاسخی برای این سوال تدبر می نمود، بالاخره در ۳۱ اوت، رییس جمهور این کشور آقای لولاداسیلوا لوایح چهارگانه ای را معرفی نمود که در آن مشخص شده است که چنین ثروت بادآورده ای چگونه باید جمع آوری گردد و به چه شیوه ای هزینه گردد.

لحن وی در خصوص چیزی که او آن را "روز استقلال و عدم وابستگی" نامید پیروزمندانه بود. او گفت که ذخایر نفت "هدیه ای از سوی خداوند" و "گذرنامه ای برای حرکت به آینده" محسوب می شوند؛ وی همچنین به مشکلاتی که نفت برای اقتصاد بسیاری از کشورهای نفت خیز به همراه آورده است اشاره داشت و اضافه نمود که اکنون برزیل چگونه برنامه هایی دارد تا از این مشکلات احتمالی اجتناب ورزد.

این لوایح که البته ابتدا می بایستی توسط کنگره تصویب گردند، قراردادهای اکتشاف و توسعه ای را که با شرکت پتروبراس، کمپانی نفتی تحت کنترل این کشور، و نیز با پنج کمپانی نفتی خارجی فعال در این کشور بسته شده اند، را متاثر نخواهند کرد. این قراردادها مربوط به میدان نفتی " توپی" می باشند که بین ۵ تا ۸ میلیارد بشکه نفت را در خود جای داده است.

اما زین پس بیشتر نفت و گاز تحت شرایط قوانین جدید قرار خواهند گرفت، و مقامات این کشور بر این باورند که در مجموع ممکن است تا ۵۰ میلیارد بشکه نفت و گاز در دریا برای این کشور وجود داشته باشد که این میزان کافی است تا برزیل را به یک غول نقتی بدل نماید.

لایحه اول بیان می دارد که نفت موجود در میادین جدید، سرمایه دولت به شمار می آید تا اینکه متعلق به شرکتهایی باشد که حق امتیازی را خریداری نموده اند. در هر بلوک، نیمی از هر گونه نفتی که تولید شود روانه دولت خواهد شد. نیمه باقیمانده نیز مشمول شرایط توافق میان پتروبراس و هر شرکت خارجی شریک وی، و به تناسب هزینه های آنان خواهد بود. این از آن جهت حائز اهمیت می باشد که برای دولت سهم فربه تری از درآمدها را تضمین می نماید.

لایحه دیگر درباره ایجاد یک شرکت نفتی جدید دولتی با نام پتروسال می باشد که نظرات و منافع دولت را در هر بلوک نمایندگی خواهد نمود. از جهت نظری این یک بخش یا نهاد کوچک خواهد بود که تکنیسین ها در آن انجام وظیفه خواهند کرد؛ اما در عمل این بخش ممکن است توسعه یابد، خصوصا چنانچه توسط سیاستمداران کنترل شود، که البته ممکن است آن را از حامیان خود پر کنند.

دولت همچنین مبالغی برابر با ۵ میلیارد بشکه نفت را به پتروبراس تزریق خواهد نمود، با این هدف که اطمینان یابد این شرکت اهرم و بازوی مالی لازم را در اختیار دارد تا همچنان متصدی و پیمانکار اصلی باقی بماند. از آنجا که ۶۰% سهام های پتروبراس در بازار مبادله می شود، بالابردن سرمایه، سهامداران فعلی را ضعیف تر خواهد نمود. قیمت سهام شرکت در روز اعلان این امر بشدت سقوط نمود و حدود ۷ میلیارد دلار از ارزش بازاری خود را از دست داد. بعلاوه دولت قصد آن دارد تا یک صندوق تامین اجتماعی ایجاد نماید تا میلیاردها دلار پتروسال را هزینه نماید.

مقامات بحث می نمایند که کشف این میدان نفتی " توپی" ریسک های زمینشناختی را حذف نموده است. میدان های نفتی Pr?-sal (که به میدان هایی اطلاق می شود که نفت آن در زیر لایه های روان نمک قرار گرفته باشد) فناوری پیچیده و پرهزینه ای را برای توسعه طلب می کنند. دو چاه اخیری که یکی توسط شرکت بریتیش پترولیوم انگلستان و دیگری توسط شرکت اگزون موبیل آمریکا حفاری شده بودند، عملا به جایی نرسیدند.

برخی متخصصان صنعت در مورد تصمیم کنارگذاشتن قوانین جاری که در آنها حقوق واگذاری توسط آژانس ملی نفت (ANP) نادیده گرفته می شوند، تردید دارند. آقای ماریلدا روسادو، مدیر پیشین هر دوی ANP و شرکت پتروبراس می گوید "شما سیستمی دارید که برای ده سال خوب کار کرده و شفاف بوده است، آن هم در کشوری که اغلب مشکلاتی بعلت فساد در پروژه های عمومی وجود داشته است"، و حال شما می خواهید آن را کنار بگذارید؟

دلیل انجام چنین امری، بنا به نظر آقای تولماسکیم، رییس یک شرکت مطالعات انرژی وابسته به دولت (EPE)، دادن اختیارات وسیعتر به دولت برای کنترل بیشتر بر کسب و کار نفت است. این مرکز مطالعاتی به نظام های رگولاتوری در ۲۰ کشوری که بزرگترین ذخایر نفتی را دارند نگاه کرده است، وتنها سه کشور ایالات متحده، کانادا و برزیل را یافته که یک نظام واگذاری خالص با کمترین میزان درگیر شدن دولت را پیاده کرده اند. آقای تولماسکیم می گوید ترتیبات جدید این امکان را به دولت می دهد تا مواردی همچون نرخ تبدیل را هم هنگامی که در خصوص اکتشاف تصمیم سازی می کند به حساب بیاورد.

حتی چنانچه کنگره به درخواست رییس جمهور برای تسریع این امر توجه نماید، نخواهد توانست تا ماه دسامبر لوایح فوق الذکر را به تصویب برساند. یکی از اقدامات جدید این است که سهمی از درآمدهای نفتی را که به سمت ایالات و شهرداریهای مناطق نزدیک به میدان های نفتی روانه می شود، کاهش می دهد؛ این کار با قصد توزیع ثروت بطور وسیعتر انجام خواهد پذیرفت، چنین مسئله ای قابل درک است اما احتمالا با مقاومت سیاسی مواجه خواهد شد.

آقای خوزه سررا، فرماندار سائو پائولو و مردی که نظرسنجی ها پیروزی وی بر آقای لولاداسیلوا را در انتخابات ریاست جمهوری سال آتی محتمل می دانند، کنگره را ترغیب نموده است که در این باره عجله نورزد. وی می گوید که دولت ۲۲ ماه زمان داشت تا در خصوص پیشنهاداتش بیاندیشد و تدبیر نماید، بنابراین به کنگره و جامعه نیز باید زمان مکفی داده شود تا در این زمینه بحث و تبادل نظر داشته باشد.

با این حال هنوز به بسیاری از جزئیات باید سامان داد. صندوق پیشنهادی تامین اجتماعی پنداشته می شود که جهت هزینه نمودن در آموزش و زیرساختها طراحی شده باشد. به نظر می آید که چنین چیزی از صندوق نفتی نروژ الهام گرفته شده باشد، که بیشتر آن پس انداز می شود، و حال حوزه اختیار آن به محیط زیست، فرهنگ، و همچنین تامین مالی صنایع جدید گسترش داشته است.

با این حال همچنان نگرانی اصلی از این بابت است که این مبالغ امروز خرج شود تا اینکه پس انداز یا سرمایه گذاری گردند، و این امر دولت را که هم اکنون درآمدهایش برابر با ۳۶% تولید ناخالص داخلی است فربه تر خواهد نمود ( این نسبت در مکزیک حدود ۲۰ % است).

البته، اینها مشکلات جذابی به شمار می آیند. و برزیل نسبت به بسیاری دیگر از کشورها از وضعیت مناسبی برای مواجهه با این دست مسایل برخوردار است. هنوز هم همانطور که آقای لولاداسیلوا خاطرنشان کرده بود، آن چیزی که ممکن است شبیه یک لاتری برنده و فریبنده باشد، می تواند بسادگی تبدیل به یک نفرین گردد. هرکسی که رسوایی اخیر فساد مالی در کنگره برزیل را دنبال کرده باشد، بسادگی درمی یابد که که وقوع یا اجتناب از چنین فاجعه ای به تمامی در دست قانون گزاران این کشور قرار دارد.

اکونومیست