پنجشنبه, ۲۷ دی, ۱۴۰۳ / 16 January, 2025
میل مبهم مرگ نگاهی کلی به عناصر آثار «ژان کلودکاریر»
«ژان كلودكاریر» را در ایران بیشتر به خاطر فیلمنامه‌هایش می‌شناسیم. آثاری كه گاه به هیچ وجه مورد اقبال تماشاگر و حتی منتقدان قرار نگرفته‌اند و گاه جوایز بزرگی را نصیب خود كرده‌اند و در مواجهه با مخاطبان نیز از موفقیت تجاری برخوردار شده‌اند. به طور كلی نمودار كاری این نویسنده نوسان بسیاری دارد. اما می‌توان شیوه و سبك اجرایی خاصی را در آن دید كه نكته تمایز كارهای او از دیگران است. «كاریر» متأثر از چند جریان هنری است. او وابسته به سینماست و خود واقعی خود را در این عرصه نشان می‌دهد؛ در نتیجه طبیعی است كه پس‌زمینه زندگی و اندیشه‌ای سینمایی هم داشته باشد. حضور موفق او در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ نشان می‌دهد كه می‌توان وی را با توجه به خط فكری‌اش جزء جریانهای نوگرای سینمای اروپا در این دهه‌ها به شمار آورد. عصر معصومیت پایان یافته است و انسان خود را با حقایقی ورای دوران طلایی و اوهامش روبه‌رو می‌یابد. در چنین عصری نویسندگان و كارگردانهایی در سینمای اروپا و امریكا به جهان معرفی می‌شوند كه با وام‌گیری اندیشه‌های روشنفكرانه نیاكان خود به سطح تازه‌ای از قصه‌گویی و مسائل انسانی می‌پردازند. در دوره‌ای كه موج نوی سینمای فرانسه و سینمای نئورئالیستی ایتالیا كم‌كم نفسهای كوتاهی می‌كشند و از صداقت و گرمای آنها به وضوح كاسته میشود، كاریر و دیگران به شیوه‌های تازه‌تری از دیدگاههای اجتماعی و فردی دست پیدا می‌كنند و درست در همین زمان است كه فصل جدیدی در زندگی برخی از باتجربه‌گان سینما و نمایش هم آغاز میشود. هنگامی كه همكاری كاریر با «بونوئل» آغاز میشود، نوك پرگار به سمت انسان‌مداری می‌رود و نوك پیكان زهرآلودی به سمت روشنفكران پیشین نشانه گرفته میشود. حال، نكوهش‌كنندگان دیروز بورژوازی، خود از دسته بورژواها لقب گرفته‌اند و كسانی به مقابله با اندیشه و جریان فكری آنها كه به نظر دیگر كهنه و فرسوده می‌رسد، برمی‌خیزند. در این زمان تئاتر هم در اروپا از مسائل جنگهای بزرگ دور نبوده است و در اكثر اوقات به سمت سیاسی شدن پیش می‌رود. جنبشهای از خود بی‌خودی و ضد ارزشی كه ظاهراً در پی بازسازی ارزشها هستند اما، در عمل ارزشهای انسانی موجود را نیز زیر سؤال می‌برند، در تئاتر پا گرفته‌اند و می‌توان گفت، صرف نظر از حركتهای نمایشی وابسته و با تكیه بر تجارب قدیمی و تئاترهای استاندارد، غبار روشنفكرنمایی همه جا روی آثار به ظاهر هنری سنگینی می‌كند. در چنین دوره‌ای كه البته می‌توان اذعان كرد كه شماری از بهترین آثار سینمایی و تئاتری نیز خلق می‌شوند، كاریر به ذات بشر امروزین روی می‌آورد و هسته مركزی تمامی آثارش را با توجه به تجربه‌های شخصی و شیوه زندگی‌اش و همچنین آنچه از جامعه‌اش وام‌گیری كرده است، بر هوس انسانی می‌گذارد. در اكثر قریب به اتفاق آثار این نویسنده، هوس و حسرت هسته مركزی را تشكیل می‌دهند كه در پس شخصیتها، اجتماع و روابط آدمها پنهان شده‌اند. در واقع كاریر عملی را انجام می‌دهد كه تا حدود زیادی اندیشه اولیه‌اش توسط «لوئیس بونوئل» صادر شده است. «بونوئل» با شیوه نامتعارف تفكر و گرایشهای سوررئالیستی خود وارد فضای ذهنی این نویسنده شد، و همكاری آنها سبب به وجود آمدن، تعدادی از آثار فراموش‌ناشدنی تاریخ سینما میشود. از آن جمله می‌توان به فیلمنامه فیلم «زیبای روز»۱ ۱۹۶۷ اشاره كرد كه زندگی زنی را در منجلاب هوسهای خواسته و ناخواسته‌اش به تصویر می‌كشد. «جذابیت پنهان بورژوازی»۲ ۱۹۷۲ نامزدی اسكار بهترین فیلمنامه را برای كاریر و بونوئل به ارمغان می‌آورد و خود فیلم برنده اسكار بهترین فیلم خارجی‌زبان میشود. در ادامه این همكاری نامزدی اسكار فیلمنامه بار دیگر برای فیلم «میل مبهم هوس»۳ ۱۹۷۸ به سراغ آنها می‌آید. با نگاهی به این مدت همكاری می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری كرد كه این دوره برای كاریر از لحاظ اندیشه‌ای و همچنین اعتبار هنری شدیداً پر مخاطره و در عین حال مفید بوده است. نگاه به درون‌مایه این آثار در مقایسه با آثار دیگر كاریر ما را به این نتیجه می‌رساند كه بونوئل بیشتر در خدمت افسار گسیختگی اندیشه بوده است و این اجازه را در كار به كاریر می‌داده كه ذهن خویش را جدا از قیود ادبی و بندهای ضوابط اجتماعی در خدمت اثر در آورد.اما مقایسهٔ آثار دیگر كاریر در مقام نویسنده با نمایشنامه «دفتر یادداشت» ما را به این نتیجه می‌رساند كه شهامت و جسارت حاصل از لاقیدی خاص بونوئل در این اثر كمتر یافت میشود و این بار كاریر بیشتر به اندیشه‌های شخصی‌اش، با توجه به چهارچوبهای ذهنی خود پرداخته است. اگر چه از لحاظ تماتیك و شخصیت‌پردازی می‌توان نقاط مشترك بسیاری میان آثار سینمایی كاریر و این اثر پیدا كرد، اما مسئله مورد بحث این بار بیشتر از زاویه دید او مطرح شده است. در عین حال این نكته را نیز نبایستی فراموش كنیم كه همچنان هوس عامل اصلی و هسته مركزی این اثر نیز به شمار می‌رود. نگاه به ساختارهای طبقاتی اجتماع، برگزیدن یك طبقه خاص (به خصوص طبقه بورژوا)، در تنهایی قرار دادن یك فرد، نزدیك شدن به فردیت او، ایجاد موقعیت برای خروج فرد از درونگرایی شخصی و ورود او به عرصه تازه‌ای از روابط خصوصی یا اجتماعی و ... تكنیكهایی هستند كه این نویسنده در تمامی آثارش از آنها بهره می‌برد تا بتواند یك موقعیت نمایش را خلق كند. نكته مهمی كه باید به آن توجه خاصی داشت این است كه كاریر نویسنده افسانه‌های پریان نیست؛ بنابراین نه در این اثر كه در سایر آثارش به دنبال تعریف كردن داستانهای پركِشِش و جذاب و دارای پایانهای خوشایند نیست. شخصیتهای آثار او تحت تأثیر ذهنی او قرار دارند و در بند به سر می‌برند.این آدمهای در بند هر از گاه برای ساعات یا روزهایی از بند درون آزاد می‌شوند و به واگویی و وانمایی می‌پردازند تا اینكه دوباره در اثر آنچه خود انجام داده‌اند و آنچه هستند، به جایی كه تعلق دارند، بازمی‌گردند یا همچنان سرگردان باقی می‌مانند. كاریر درام محدود را خوب می‌شناسد. از این رهگذر، موقعیتهای كشش دارد، شخصیتهای محدود و زمان محدودی را در قالب خود می‌پذیرند. البته همچنین است برای زمانی كه وی از شخصیت نمایشی به موقعیت خلق‌شده می‌پردازد. وی تحت تأثیر شیوه زندگی اروپایی و نوع نگاه رایج در اجتماع به سراغ زوال انسانیت و ارزشهای برخی انسانها می‌رود. آزادی به معنای واقعی و نه به معنای اجتماعی رایج در اروپای آن روز، مد‌ّ نظر وی است. بی‌بندوباری و ثابت شدن در یك جسم متعفن و پوسیده و طی كردن دوره‌های متعدد زندگی در سنین مختلف، دقیقاً از مسائلی هستند كه وی به آنها می‌تازد و سعی در نكوهش آنها دارد.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست