نبرد نابرابر ۲ غول فیلمسازی دنیا

نگاه تطبیقی به هزینه و سود فیلمسازی در بالیوود و هالیوود

بعید است کسی «سنگام» و «شعله» را به یاد نداشته باشد. فیلم‌های هندی با موسیقی، آواز و اشک و آه گره‌خورده‌اند و شاید به دلیل همین تناقض عجیب است که در خاطره‌ها می‌مانند.

بالیوود یا همان مرکز فیلمسازی هند، نزدیک بمبئی در جنوب‌شرق این کشور قرار دارد و با تولید بیش از هزار فیلم در سال نقشی قابل توجه در حوزه‌های فرهنگ و سرگرمی شبه‌قاره ایفا می‌کند.

دایره فیلم‌های تولیدی در بالیوود به‌قدری وسیع است که از درام‌های خانوادگی تا فیلم‌های طنز و حتی فیلم‌های تخیلی را در برمی‌گیرد.

فیلم‌های بالیوودی را با هزینه‌های مختلف می‌سازند که در داخل و خارج هند اکران می‌شوند و طرفداران خاص خود را دارند. در بین این تولیدات، از فیلم‌هایی ارزان تا مواردی با هزینه تولید ۱۳۵ میلیارد روپیه (۲۷ میلیون‌دلار) را دربرمی‌گیرد.

تا کمتر از دو دهه قبل کیفیت لباس‌ها،‌ گریم، جلوه‌های ویژه و حتی فیلمبرداری در بالیوود به مراتب پایین‌تر از هالیوود و استانداردهای جهانی بود.

ورود فیلم‌های روز دنیا به هند اندک‌اندک فشار به بالیوود برای رسیدن به سطحی قابل قبول از کیفیت را افزایش داد و راه را بر توسعه هر چه بیشتر صنعت فیلمسازی در هند هموار ساخت.

فیلم‌های جدید هندی در استودیوهای معتبر دنیا صداگذاری شده و ادیت می‌شوند و برخی از آنها به لحاظ کیفی با فیلم‌های هالیوودی برابری می‌کنند.

همکاری شرکت‌های فیلمسازی هندی با همتایان خود در دیگر نقاط جهان روند توسعه صنعت فیلمسازی هند را سرعت بخشید و به ساخت فیلم‌های مشترک منجر شد که بیشتر آنها در هند و حتی سایر کشورها در زمره محصولات پرطرفدار قرار گرفتند.

منابع مالی ساخت فیلم در بالیوود متنوع است. تا همین اواخر بانک‌ها و موسسات مالی هند از پرداخت تسهیلات به استودیوهای فیلمسازی منع شده بودند و به همین دلیل از مشارکت در ساخت فیلم‌ها به هر شکل و عنوان خودداری می‌کردند.

در پاره‌ای موارد، منابع مالی فیلم‌ها از سوی مراجع و گروه‌های غیرقانونی تامین می‌شود. به عنوان مثال شواهدی در دست است که نشان می‌دهد گروه‌های زیرزمینی و بزهکار بمبئی در ساخت چند فیلم دخیل بوده‌اند.

این گروه‌ها گاه برای رسیدن به خواسته‌های خود به زور متوسل شده‌اند. به عنوان مثال، در ژانویه ۲۰۰۰ ضاربان ناشناس راکش روشن، کارگردانی معروف و پدر هریتیک روشن، از بازیگران معروف هندی را به ضرب گلوله کشتند.

در ماجرایی دیگر، دایره مرکزی تحقیقات جنایی (CBI) ـ که مدل هندی FBI است ـ در سال ۲۰۰۱ میلادی همه نسخه‌های موجود فیلم چوی‌چوری چوپکه‌چوپکه را به ظن دخیل بودن گروه‌های بزهکار بمبئی ضبط کردند.

فعالان بالیوود همیشه با مشکلاتی چون رعایت‌نکردن قانون حق‌تالیف دست به گریبان بوده‌اند. مواردی که نسخه دی‌وی‌دی فیلم‌ها قبل از اکران عمومی وارد بازار شده کم نبوده و همین مساله زیان‌های مالی زیادی را برای تهیه‌کننده‌ها به وجود آورده است.

فدراسیون اتاق‌های بازرگانی و صنایع هند (FICCI) تخمین می‌زند بالیوود هر ساله از محل عرضه غیرقانونی فیلم‌ها و سریال‌ها حدود یکصد میلیون دلار متضرر می‌شود.

● گردش مالی

طبق آمار مبسوطی که با موضوع بررسی گردش مالی سینمای هند در سال ۲۰۱۰ میلادی منتشر شده، در این سال بالیوود ۱۰۱۳ فیلم و سریال تولید کرده است، در حالی که مجموع تولید فیلم هالیوود از ۷۳۹ فیلم فراتر نرفته است.

البته در بخش هزینه‌های ساخت فیلم، کفه ترازو به مراتب به نفع هالیوود سنگین‌تر بوده است، چرا که میانگین هزینه ساخت هر فیلم در بالیوود در آن سال ۱.۵ میلیون‌دلار بوده در حالی که میانگین هزینه در هالیوود حدود ۴۸ میلیون‌دلار برآورد شده است.

گیشه اما حداقل از نظر تعداد مخاطب، از مظاهر تفوق بالیوود بر هالیوود بوده است. چرا که در مجموع در سال ۲۰۱۰ در سینمای هند، به تعداد ۳.۶ میلیارد بلیت فروخته شده است، در حالی که بلیت‌های فروخته‌شده برای فیلم‌های هالیوودی از ۲.۶ میلیارددلار فراتر نرفته است البته درآمدهای فیلمسازان تنها به گیشه و مخاطب برنمی‌گردد، درآمدهای حاصل از تبلیغات را هم باید به این اعداد و ارقام افزود. تهیه‌کنندگان فیلم‌ها از عرضه آهنگ‌های فیلم‌ها گرفته تا تبلیغات اول، وسط و آخر فیلم‌ها هم درآمد کسب می‌کنند اگرچه آمار دقیقی در این زمینه در دست نیست.

پرفروش‌ترین فیلم تاریخ هند «سه احمق» نام دارد که محصول سال ۲۰۰۹ بالیوود است و عامرخان در آن بازی کرده است.

این فیلم فروشی معادل ۷۰ میلیون‌دلار داشت. مطابق آمارهای منتشرشده در وب‌سایت‌های معتبر سینمایی دنیا، درآمد این فیلم با احتساب درآمدهای تبلیغاتی و... به بیش از ۱۰۰ میلیون‌دلار رسید.

فیلم دوم این فهرست، «یک ببر» با بازی سلمان‌خان بازیگر مسلمان سینمای هند است که در سال جاری اکران شد و رکوردهای خوبی از خود بر جای گذاشت.

تحولات سال‌های اخیر سینمای هند البته قدری قضاوت در خصوص سود و زیان فیلمسازی و جمع‌بندی مجموع درآمدهای فیلمسازان در این کشور را دشوار کرده است.

از زمانی که تولیدات مشترک با کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی بین‌المللی در دستور کار بالیوودی‌ها قرار گرفته، محاسبه مجموع فروش فیلم‌ در سینمای هند بسادگی صورت نمی‌گیرد، چرا که فیلمسازان هندی طی سال‌های اخیر اقدام به تولید فیلم‌های مشترک با شرکت‌های فیلمسازی خارجی کرده‌اند که بیشتر آنها در سایر کشورها اکران شده و درآمدهای آنان در جداول داخل هند لحاظ نمی‌شود.

رضا سادات