صدمات ناشی از بیش تمرینی در ورزشکاران جوان

تخمین زده شده که بیش از سی میلیون نفر کودکان ۵ تا ۱۷ سال در برنامه های سازماندهی شده ورزشی فعالیت می کنند, این موضوع هنگامی پررنگ تر می شود که با واقعیت زیر آشنا شویم

تخمین زده شده که بیش از سی میلیون نفر کودکان ۵ تا ۱۷ سال در برنامه‌های سازماندهی شده ورزشی فعالیت می‌کنند، این موضوع هنگامی پررنگ‌تر می‌شود که با واقعیت زیر آشنا شویم. تعداد زیادی از کودکان نه تنها توسط برنامه‌های مدارس و آژانس‌های حمایت‌کننده بلکه توسط کلوپ‌ها و کمپ‌های تابستانی و برنامه‌های ترمینی شخصی سرگرم این برنامه‌ها می‌شوند. این عوامل باعث ایجاد محیطی می‌شود که تعداد زیادی از جوانان در یک محدوده سنی حدود ده سالگی در یک ورزش خاص شرکت کنند با توصیف این موقعیت‌ها ”آسیب ناشی از بیش‌تمرینی در کودکان اتفاق عجیبی نیست. در یکی از مطالعات اخیر این نتیجه حاصل شد که ۵۰ درصد صدمات در کودکانی که به مراجعه به کلینیک پزشکی ورزشی انجامید. به‌دلیل آسیب‌های ناشی از بیش‌تمرینی می‌باشد. (Watkins & Peabody, ۱۹۹۶) این قبیل آسیب‌ها به خودی خود محدودکننده نمی‌باشند، لیکن بدون ملاحظه عوامل خارجی قابل رفع نیستند. به علاوه بهبود آسیب‌های ناشی از به‌کارگیری بیش از حد اندام‌ها در بین کودکان، به زمان بیشترین نسبت به بهبودی آسیب‌های حاد احتیاج دارد.

● گسترش صدمات ناشی از بیش‌تمرینی

آسیب ناشی از بیش‌تمرینی به‌دلیل فشارهای مکرر روی ساختار آناتومیکی عضله حاصل می‌شود. این نوع آسیب هنگامی به‌وجود می‌آید که یک بافت (مانند استخوان، تاندون یا عصب) تحت فشارهای مکانیکی منظم، بدون برگشت به حالت اولیه قرار گیرد. تعادل نسبی بین اضافه بار و برگشت به حالت اولیه یکی از عوامل کلیدی است. بارگیری طولانی‌مدت با سطح متوسط فشار همراه با زمان کوتاه استراحت می‌تواند موجب آسیب شده و یا ممکن است که آسیب با جراحت یا سرعت بسیار زیاد گسترش یابد. اضافه بار در یک زمان کوتاه به یک دوره استراحت طولانی‌تر احتیاج دارد و به بیانی ساده، هنگامی که مقدار اضافه بار از توانائی بافت تحت کشش تجاوز کند، جراحت یا آسیب کلینیکی حادث می‌شود. مدلسازی استعمال مکرر تاندون شاید بهترین مورد مطالعاتی باشد. آنالیز هیستوپاتولوژیک تاندون از بیماران با جراحات تاندینوپاتیز مزمن، بیانگر نقصان پیوستگی کلاژن و افزایش ماده زمینه‌ای در مویرگی شدن و افزایش فیبروبلاست می‌باشد، سلول‌های ملتهب نیز در این حالت وجود ندارند، بنابراین به‌طور عمده جراحات ناشی از استعمال مکرر غالباً در عضلانی ایجاد می‌شود که توانائی و قابلیت تحمل فشار در آنها پائین است تا در آنها التهاب حاد بافتی وجود داشته باشد. این قبیل آسیب‌ها به‌طور دقیق تحت عنوان آسیب‌های تاندونزیز (tendonisis) تعبیر می‌شوند تا تاندونیتیس (Tendinitis). این جداسازی مابین عبارات فوق در گسترش استراتژی‌های حوزه مدیریتی و سرپرستی حائزاهمیت می‌باشد.

● عوامل خطرزا برای صدمات ناشی از بیش‌تمرینی

▪ عوامل خطرزای مرتبط با رشد

ورزشکاری که از نظر اسکلتی نابالغ است، صفحه رشد وی در سطح مفصلی ظاهر می‌شود که این سطوح فیزیواپوفیز نامیده می‌شود. به‌نظر می‌رسد رشد غضروفی بیشتر در معرض آسیب می‌باشد. براساس مطالعات علمی و مشاهدات کلینیکی الگوی آسیب‌ها، به‌نظر می‌رسد دوره زمانی جهش افراد جوان با افزایش ریسک‌پذیری آسیب‌ها، به‌نظر می‌رسد دوره زمانی جهش افراد جوان با افزایش ریسک‌پذیری آسیب‌ها رابطه مستقیم دارد. در طی این زمان، تغییرات سریع طولی - حجمی و افزایش اینرسی در اندام طرفی باعث افزایش فشار در محل اتصالات ماهیچه‌ای - تاندونی، استخوانی - تاندونی، رباط - صفحه رشد می‌شود. افزایش قدرت به اندام‌ها این امکان را می‌دهد تا با سرعتی مشابه سطح پیش از جهش رشدی به حرکت خود ادامه دهند، اما امکان دارد کسب قدرت در بعضی بافت‌ها سریع‌تر از بافت‌های دیگر رخ دهد. این قبیل تغییرات همزمان همراه با اضافه بارهای پی در پی از جمله عوامل ریسک‌پذیری جراحات در اثر استفاده مکرر هستند که برای افراد نوجوان منحصربه‌فرد است. بیماری استئوکندروتیز، زخمی است که بر سطح مفصلی اثر می‌گذارد و در زانو، مچ پا و یا آرنج بروز می‌کند. اگرچه این بیماری در افراد جوانتر عمدتاً با نشانه‌های مربوط ایجاد می‌شود، اما از نظر ریشه‌یابی، این بیماری به درستی کشف نشده است. در کودکان گسترش این زخم می‌تواند در غیاب اضافه بار پی‌در پی نیز حادث شود اگرچه این بیماری استئوکندروتیز پدیده‌ای از نوع سطح مفصلی است، اما توسعه معنی‌دار این زخم در اثر استعمال مکرر شاید محتمل و شاید هم غیرممکن باشد. صدمات اپی‌فیزیال به عنوان نتیجه‌ای از کشش بر روی اتصالات نابالغ استخوان - تاندون در نظر گرفته می‌شود. صدمات اپی‌فیز آشیل پاشنه‌ای - تاندونی، از نمونه‌های علمی و واقعی می‌باشند. ضعف صفحه رشد نسبت به تاندون در این قبیل صدمات به‌عنوان یک عامل اثرگذار می‌باشد. کاهش انعطاف‌پذیری که باعث ایجاد افزایش اپی‌فیز کششی (سر متحرک تاندون) شده است نیز به‌عنوان یک عامل مطرح می‌باشد. مشاهده شده است که در خلال جهش رشدی نوجوانی، استخوان‌های بلند سریع‌تر از دیگر اتصالات ماهیژه‌ای - تاندونی رشد می‌کنند و در نتیجه انعطاف‌پذیری کاهش می‌یابد. در هر صورت رابطه بین کاهش انعطاف‌پذیری و رشد اخیراً مورد سؤال و بررسی واقع شده است. صفحه رشد نیز می‌تواند به‌دلیل استفاده بیش از حد آسیب ببیند. این قبیل آسیب‌ها در سر نزدیک استخوان بازوئی، سر نزدیک درشت نئی و سر دور زند اعلائی رایج است و بررسی شده، هنگامی که اضافه‌بارهای متوالی باعث کم‌خونی متافیرژن می‌شود، این پدیده حادث می‌گردد، که این امر به نوبه خود در نتیجه بازداری پدیده معدنی شدن در نواحی کلسیفیه می‌باشد. در نتیجه عمر کندرتیس افزایش یافته و تقسیم کندریت‌ها در ناحیه تکثیر سلولی ادامه می‌یابد که این امر باعث پهن شدن صحفه رشد می‌گردد. این قبیل جراحات می‌تواند به توقف جزئی یا کامل رشد بینجامد.

ـ عوامل خطرزای درونی شامل موارد ذیل می‌باشد:

۱) صدمات قبلی

جوانانی که با آسیب‌های ناشی از استعمال و استفاده بیش از حد یک اندام روبرو می‌شوند. ممکن است دارای پیشینه‌ای از صدمات مشابهی در گذشته باشند که این امر می‌تواند نشانه‌ای از عدم پوشش عوامل ایجاد آسیب‌های قبلی (عدم حمایت از جلوگیری از عوامل آسیب‌زا) و یا عدم بهبودی کامل آسیب قبلی باشد.

۲) تدارکات یا آمادگی ناکافی

کودکانی که برنامه‌های تمرینی را بدون داشتن فرصتی برای گسترش قدرت، استقامت و مهارت‌های درونی و محافظتی آغاز می‌کنند، ممکن است در معرض خطرات زیادی قرار بگیرند، آماده‌سازی با توجه به جنبه تناسب سنی فعالیت‌ها می‌تواند اینگونه خطرات را کاهش دهد. عدم کارکرد مناسب آناتومیکی لیگاشت و سنی مفصل، عدم کارآئی و نامناسب بودن لیگامنت، غیرطبیعی بودن یک لیگامنت شامل پس پلاسوس و پس کیووسنی کشککی - رانی و غیره را شامل می‌شود که اغلب به‌عنوان عوامل خطرزا برای صدمات ناشی از استفاده بیش از حد اندام ذکر شده‌اند. می‌توان سستی شدید لیگامنتی را به عنوان پیش‌زمینه استعداد بروز صدمات بیش‌ترمینی تلقی نمود. ارزیابی این عوامل به‌علت نامعین بودن مقدار اثر آنها در وضعیت نسبتاً ساکن کلینیکی مشکل می‌باشد. رابطه واقعی علت و اثر کارکرد بد لیگامنتی و سستی مفصل در مورد صدمات بیش‌تمرینی آشکار نیست و اختلال عملکردی دوره‌ای که احتمالاً با چگالی پائین مواد معدنی استخوان همراه است می‌تواند خطر شکستگی‌های کششی را در ورزشکاران جوان افزایش دهد.

● عوامل روان‌شناختی

سطح بلوغ و انگیزش می‌تواند در توانائی کودک برای گسترش عادات تمرینی و آماده‌سازی که قادر هستند درصد صدمات را تقلیل دهند، اثرگذار باشد.

▪ عوامل خطرزای بیرونی شامل موارد زیر می‌باشد:

ـ پیشبرد نامناسب تمرین یا استراحت ناکافی

افزایش ناگهانی وهله‌ها، زمان یا شدت تمرین می‌تواند منجر به صدمات ناشی از بیش‌تمرینی گردد. پیش‌بینی حجم کم در دوره‌های استراحت جدول در یک برنامه تمرینی نیز می‌تواند یکی از عوامل باشد. از آنجا که بلوغ فیزیکی - انگیزشی کودکان متفاوت می‌باشد، حتی در خلال گروه‌بندی سنی این نکته حائزاهمیت است که تفاوت‌های فردی تشخیص داده شده و تمرین به‌طور مناسب تنظیم گردد. حتی با به‌کار گرفتن این تمهیدات، استفاده همه جوانان از یک نوع برنامه مناسب نیست.

ـ مشکلات تجهیزاتی

تجهیزاتی که به خوبی نگهداری نمی‌شوند و یا اندازه مناسبی ندارند نیز منجر به بروز آسیب می‌شوند. پوشش کهنه و نامناسب برای پا نیز می‌تواند آسیب‌زا باشد. به‌علاوه ممکن است افرادی که به تازگی یک ورزش خاصی را شروع کرده‌اند، با نوع تجهیزات مورد نیاز و یا چگونگی انتخاب بهترین آنها برای کودکان آشنائی نداشته باشند. کسانی‌که در یک ورزش ویژه‌ای فعالیت می‌کنند، تغییر وسایل (کفش جدید، راکت تنیس جدید) نیز می‌تواند به‌عنوان آغازگر صدمات ناشی از بیش‌تمرینی باشد.

جواد مهربانی

---