پرمویی علل و راه حل

درباره مشکل موهای زائد خانم سارا عظیمی با حضور دکتر فریبا قلمکار و امیرهوشنگ احسانی متخصصان پوست, دکتر سیدمحسن خوش نیت متخصص غدد و متابولیسم و دکتر شیرین نیرومنش متخصص زنان و زایمان

گاهی خانم‌ها برای از بین بردن موهای زائد بدنشان روش‌های مختلفی را براساس تبلیغات و بدون تحقیق در مورد نفع یا ضرر آنها امتحان می‌کنند و هیچ نتیجه‌ای نمی‌گیرند. شاید لازم باشد قبل از هر چیز در مورد علل پدید آمدن این موهای زائد بدانیم تا مانند خانم عظیمی، کارهای بی‌فایده نکنیم و متحمل هزینه اضافه نشویم...

خانم عظیمی دراین‌باره می‌گوید:«از دوران بلوغ عادت ماهیانه‌ام منظم نبود، بنابراین به این روال نامرتب عادت داشتم. وقتی چند موی زائد در قسمت سینه و شکمم ظاهر شد، گمان نمی‌کردم ربطی به مساله زنانگی داشته باشد. البته روی کمرم هم تعدادی جوش می‌زد که حس می‌کردم ممکن است گرمی‌ام کرده باشد. بعد از مدتی از یک متخصص پوست وقت گرفتم تا برایم لیزر کند. پزشک‌ متخصص گفت اول باید از نظر غدد و مسائل هورمونی بررسی شوید. راستش را بخواهید حس کردم این همه چکاپ اتلاف وقت است به خصوص که از ترسم این موها را تیغ نمی‌زدم تا زیاد نشود. به یک آرایشگاه سر زدم و با متخصص الکترولیز و لیزر آنجا قرار گذاشتم که از فردای همان روز درمان را شروع و مرا از شر این موها رها کند. بعد از کلی هزینه‌کردن و دردسر، از شر موها خلاص نشدم که هیچ، چند تار موی کلفت در ناحیه گردنم هم به وجود آمد. دوباره به نقطه اول برگشتم و متخصص پوست مرا نزد پزشک متخصص زنان فرستاد. پس از معاینه و سونوگرافی، تشخیص دادند تخمدان‌هایم کیست دارد. حالا دارو می‌خورم و بهتر شده‌ام. شاید حتی لیزر هم نیاز نباشد.»

پرسشی از دکتر فریبا قلمکار متخصص پوست و مو و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

چـاره مـوهـای زائـد لـیـزر اسـت؟

▪ برای فردی که مشکل هورمونی و موی زائد دارد دارو تجویز می‌کنید یا لیزر؟

- گاهی اوقات لازم است موهای زائد را تنها با دارو درمان کنیم. گاهی نیز لازم است ابتدا با دارو درمان کرد بعد لیزر انجام داد. گاهی نیز اختلال سطح هورمونی وجود ندارد و از همان ابتدا می‌توان از لیزر استفاده کرد. البته در هر دو صورت یعنی چه با وجود سطح هورمون مردانه بالا چه بالانبودن سطح هورمون مردانه می‌توان درمان‌های هورمونی کرد ولی اگر سطح هورمون مردانه بالا باشد درمان راحت‌تر است.

▪ آیا درمان با دارو قبل از لیزر سبب نازکی موها و سخت شدن لیزر درمانی نمی‌شود؟

- چرا. برخی پزشکان معتقدند اگر بخواهیم فرد را

تحت درمان هورمونی قرار دهیم چون موها نازک‌تر می‌شوند، پاسخ به لیزر به خوبی زمانی نیست که از بدون درمان هورمونی بخواهیم لیزر کنیم. در هر صورت فکر می‌کنم بررسی‌های هورمونی لازم است.

▪ غیر از آزمایش خون بررسی دیگری هم لازم است؟

- غیر از آزمایش‌های سطح هورمونی، یک سونوگرافی از تخمدان هم لازم است. گاهی ممکن است فرد دچار تخمدان پلی‌کیستیک باشد یا سایر بیماری‌های مرتبط را داشته باشد.

▪ درمان چه موهایی با لیزر راحت‌تر است؟

- در مورد درمان با لیزر باید گفت هر چقدر موها ضخیم‌تر و تیره‌تر باشند درمان لیزر موثرتر خواهد بود.

▪ برای برداشتن موی زائد از چه نوع لیزری استفاده می‌کنید؟

- اینکه از چه لیزری استفاده شود و چند مرتبه باید لیزر انجام داد بستگی به رنگ پوست دارد. ما که رنگ پوست خیلی روشنی نداریم، بهترین لیزر مناسب لیزر الکساندری و دایود است. این لیزرها افزایش تیرگی پوست و سوختگی کمتری ایجاد می‌کنند. معمولا بهتر است اول پزشک از قدرت کمتر لیزر استفاده کند. ولی به هر حال این مساله به سلیقه پزشک ارتباط دارد.

▪ با چند جلسه لیزر موها از بین می‌روند؟

- هیچ‌گاه نمی‌توان گفت با چند جلسه لیزر موهای زائد از بین می‌روند یا کم می‌شوند. به طور متوسط حداقل ۳ تا ۵ جلسه لازم است ولی برخی بیمارها با دفعات خیلی بیشتر و برخی با دفعات خیلی کمتر به لیزر جواب می‌دهند. هر چقدر موها ضخیم‌تر و تیره‌تر باشد لیزر بهتر جواب می‌دهد.

▪ آیا با انجام لیزر، موهای ناخواسته کاملا از بین می‌رود؟

- در مورد موهای ناحیه زیربغل و تناسلی لیزر خوب جواب می‌دهد چون موهای زائد این نواحی زبر و ضخیم است و جواب درمانی مناسبی می‌دهد. بهترین کار این است که پزشک به بیمار توضیح دهد که حداقل ۷۰ درصد موهای زائد ناحیه بعد از لیزر از بین خواهد رفت و باقی موها اگر مانده باشد کرکی خواهد شد.

▪ آیا بعد از اتمام جلسات لیزر لازم است دوباره فرد هر چند وقت یکبار مراجعه مجدد داشته باشد؟

- بعد از اینکه فرد پاسخ مورد توجه خود را گرفت بهتر است سالی ۲ بار یعنی هر ۶ ماه یکبار دوباره نواحی را لیزر کند.

▪ قبل از انجام لیزر باید به چه مسائلی توجه کرد؟

- هفته قبل از جلسه لیزر بهتر است فرد از روش‌هایی که مو را از ریشه می‌کند استفاده نکند. در فواصل لیزر هم همین‌طور و حتی پس از آن هم بهتر است فرد بندانداختن را فراموش کند زیرا وقتی مو کنده می‌شود یک هورمون افزایش‌دهنده رشد مو از فولیکول مو ترشح می‌شود.

نکته دیگر اینکه فرد قبل از اینکه لیزر کند باید از سولاریوم و برنزه کردن خودداری کند تا پوست تیره و سبزه نشود زیرا در این صورت اختلال رنگ بعد از لیزر زیادتر می‌شود.

▪ بعد از لیزر چطور؟

- برای پیشگیری از افزایش پیگماتاسیون بعد از لیزر به ویژه اگر سوختگی یا التهابی در پوست ایجاد شده است بهتر است فرد در معرض نور قرار نگیرد . آفتاب اختلال افزایش تیرگی بعد از سوختگی یا لیزر را افزایش می‌دهد یعنی اگر بیماری پوستش را لیزر کرده باشد و در ناحیه‌ای قرمزی یا سوختگی پیدا کرده باشد اگر در معرض آفتاب قرار بگیرد احتمال اینکه افزایش رنگ در محل باقی بماند بیشتر است. بهتر است شخص از ضدآفتاب فراوانی استفاده کند یا محل را از نور آفتاب پنهان نگه دارد.

▪ تا چه زمانی فرد باید از آفتاب دور بماند؟

- کافی است که قرمزی و سوختگی روی پوست برطرف شود. بعد از آن آفتاب تاثیری روی پوست نمی‌گذارد.

▪ در مورد خانم عظیمی که روی گردنشان موی زائد در آمده چه نظری دارید؟

- در رابطه با این خانم‌ اینکه لیزر بتواند موهای پرزی را تبدیل به موی ضخیم کند بعید است اما ممکن است در حواشی نواحی که لیزر می‌شود موی پرزی به وجود بیاید. به نظرم رشد موهای گردن این خانم ربطی به لیزر ندارد. این خانم باید از نظر هورمونی بررسی شود. ممکن است اختلال هورمونی در این خانم در حال پیشرفت کردن باشد یا با فاصله یک اختلال هورمونی به وجود آمده باشد.

▪ آیا انجام لیزر سن مجازی دارد؟

- موهای زائد و ناخواسته از دوره بلوغ به بعد ظهور می‌کند. اگر احیانا فردی دچار اختلال هورمونی نباشد می‌توان بعد از دوران بلوغ لیزر را انجام داد.

▪ انجام لیزر محدودیت یا ممنوعیتی ندارد؟

- برای بیماری‌های اتوایمیون که با نور آفتاب ضایعات‌شان بدتر می‌شود نباید لیزر را انجام داد.

▪ در دوران بارداری چطور؟

- در دوران بارداری و شیردهی ممنوعیتی برای انجام لیزر وجود ندارد ولی معمولا متخصصان در دوران بارداری این کار را انجام نمی‌دهند زیرا اگر خدایی نکرده جنین بعد از زایمان مشکلی داشته باشد مادر ممکن است تصور کند به دلیل لیزر بوده است.

● نگاه دوم

۶ اشتباه رایج درباره موهای زائد

دکتر امیر هوشنگ احسانی/ متخصص پوست و مو، دانشیار علوم پزشکی تهران

وجود هرگونه موی مدل مردانه ضخیم در نواحی وابسته، هورمون و نواحی مردانه شامل صورت، دور سینه، ناحیه تناسلی و دور ناف در یک خانم موهای زائد محسوب می‌شود.

ایجاد موهای زائد در یک خانم می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. این عوامل مختلف می‌تواند شامل ژنتیک یا ارث، اختلالات هورمونی، تخمدانی، مصرف برخی داروها و حتی در بعضی موارد بدون علت باشد.

روش‌های مختلفی برای برداشتن موقتی موهای زائد وجود دارد و نمی‌توان گفت استفاده از بند، مومک یا تیغ بهترین روش است. ممکن است بندانداختن در یک فرد روش خوبی باشد در حالی که در فرد دیگر باعث جوش و التهاب شدید شود. در مورد تیغ هم همین‌طور است. در هر فرد متناسب با جنس و نوع پوست روش انتخاب برداشتن موهای زائد متفاوت است. هر روشی که کمترین تحریک را ایجاد می‌کند آن روش مناسب‌تر است.

الکترولیز اگر درست استفاده شود روش بسیار خوبی است. اما اگر درست استفاده نشود سبب تیرگی و سوراخ شدن سطح پوست می‌شود. با آمدن لیزر طی این چند سال از الکترولیز کمتر استفاده می‌شود. با این حال حتی لیزر هم درمان دائمی موهای زائد نیست و ممکن است فرد با چند جلسه لیزر موهایش بازگردد. ولی در حال حاضر بهترین روش برای برداشتن موهای زائد است ولی لیزرها دائما در حال بهتر و تقویت شدن است تا پاسخ بهتری بدهد... و اما از این حرف‌ها که بگذریم، می‌رسیم به ۶ اشتباه رایج درباره موهای زائد:

اگر موها را بکنیم بیشتر می‌شوند: همیشه این باور وجود داشته که اگر موهای زائد را بکنیم بیشتر می‌شوند. این باور درست نیست. روند ایجاد موهای زائد در یک فرد با کندن یا تیغ زدن اضافه نمی‌شود. تیغ زدن سبب بیشتر شدن دائمی موها نمی‌شود بلکه در کوتاه‌مدت ممکن است تعداد موها را افزایش دهد. ثابت شده افرادی که تیغ می‌زنند بعد از مدتی که از تیغ استفاده نمی‌کنند، تعداد موهایشان به حالت عادی بازمی‌گردد.

تیغ زدن قبل از انجام لیزر اشتباه است: پزشکان توصیه می‌کنند قبل از انجام لیزر، فرد تیغ بزند تا موها ضخیم‌تر شود. باور غلطی که در مورد این تیغ زدن به وجود آمده این است که تیغ زدن سبب بیشتر شدن موهای زائد می‌شود.

برخی داروها سبب قطع دائمی رشد مو می‌شوند: در حالی که در چند سال اخیر داروهایی تبلیغ می‌شود که به داروهای از بین برنده دائمی مو معروف‌اند متاسفانه این داروها فقط جنبه‌های تبلیغاتی دارند و هنوز دارو یا کرم موبری که بتواند به صورت دائمی موها را از بین ببرد تولید نشده است. تمامی کرم‌های موبر به صورت مقطعی تعداد مو را کم می‌کنند و رشد آنها را به تاخیر می‌اندازند و فاصله درآمدن را طولانی‌تر می‌کنند. به عبارت دیگر این داروها تنها دوره رویش مجدد مو را به تعویق می‌اندازند.

بند انداختن بهتر از تیغ زدن است و ماهیچه صورت را تقویت می‌کند: بند انداختن و سایر روش‌های اپیلاسیون هیچ تفاوتی با هم ندارند و تنها دوره‌هایی که مو در می‌آید در آنها کوتاه یا طولانی است. اگر شما موهای صورت را بند بیندازید شاید موها از روش شیوکردن دیرتر درآید ولی در جفت این روش‌ها به هر حال موها دوباره درمی‌آیند و تفاوتی با هم ندارند. اما در مورد اینکه برخی افراد می‌گویند بندانداختن ماساژی برای ماهیچه‌ صورت و بهترین روش دفع موهای زائد صورت است این باور صحیح نیست. این تئوری وجود دارد که کسانی که مرتب بند می‌اندازند و مرتب موهایشان را می‌کنند، چه با موچین چه با بند، ممکن است در طولانی‌مدت تکرار این کار رشد موها را به تعویق بیندازد و حتی برخی موها به طور دائمی از بین برود ولی اینکه بندانداختن سبب تقویت عضلات صورت می‌شود جنبه علمی ندارد.

مومک پوست را پیر می‌کند: مهم‌ترین ریسکی که ممکن است استفاده از مومک یا کرم‌های موبر برای از بین بردن موهای بدن داشته باشد، واکنش‌های حساسیتی یا اگزمایی است که گاهی با این مواد اتفاق می‌افتد. برخی به اشتباه فکر می‌کنند مومک الاستیسیته یا انعطاف‌پذیری پوست را از بین می‌برد یا کم می‌کند. این تفکر پایه علمی ندارد.

کندن موی بینی سبب زیاد شدن آن می‌شود: باور دیگری که وجود دارد اینکه موچین تنها برای برداشتن موهای ابرو مناسب است و برداشتن موهای بینی با آن سبب افزایش موها در این ناحیه می‌شود. در واقع در مورد موهای بینی باید گفت هر جایی که مویی نزدیک مخاط باشد مانند مژه یا بینی، اگر موها را با آسیبی که سبب بروز زخم شد برداریم، این کار سبب افزایش تعداد موها نمی‌شود بلکه ریسک ایجاد عفونت را در آن ناحیه بالا می‌برد و متاسفانه عفونت ناحیه بینی چون نزدیک به مخاط است ریسک ایجاد عفونت‌های خونی را بالا می‌برد و چون بینی به چشم و مغز نزدیک است، ریسک عفونت‌های چشمی و مغزی با این کار بالا می‌رود و ما افراد را از این کار منع می کنیم.

● نگاه سوم

بیماری‌هایی که باعث پرمویی می‌شوند

دکتر سیدمحسن خوش‌نیت/ فوق تخصص غدد، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

موهای زائد به معنی موهای زبر و خشن در پشت لب، چانه، نواحی جلوی گوش‌ها در صورت، گردن، روی سینه‌ها، شکم، ناحیه پشت تنه در بالا و پایین، بازوها و ران‌ها در خانم‌هاست. به طور طبیعی در این نواحی نباید موهای زبر و ضخیم وجود داشته باشد بلکه موها باید نرم و کرکی باشند. هرگاه موها به شکلی که گفته شد در یک یا چند ناحیه نامبرده ایجاد شود به طوری که قابل توجه و چشمگیر باشد نشان‌دهنده یک اختلال هورمونی‌اند. در این شرایط یا تولید هورمون‌های مردانه در بدن افزایش یافته یا گیرنده‌های این هورمون‌های مردانه در سطح فولیکول‌های مو حساسیت بیش از حد نشان داده‌اند.

● هورمون‌های مردانه در بدن خانم‌ها

به‌مقادیر کمی از تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی تولید می‌شود. هرگاه تولید این هورمون‌ها افزایش یابد، موهای زائد هم زیاد می‌شوند. افزایش حساسیت فولیکول مو هم به هورمون مردانه عامل بروز موی زائد است که دلایل ژنتیکی دارد. یکی از شایع‌ترین عللی که سبب افزایش تولید هورمون‌های مردانه در بدن خانم‌ها می‌شود بیماری تخمدان پلی‌کیستیک است. در این بیماری تخمدان‌ها کمی بزرگ می‌شوند و کیست‌های ریز و کوچکی به تعداد زیاد در تخمدان‌ها ایجاد می‌شود. این تخمدان‌ها هورمون‌های مردانه زیادی می‌سازند و هورمون‌های زنانه به ویژه پروژسترون را کم تولید می‌کنند که در نتیجه سبب بروز اختلالات عادت ماهیانه می‌شود و افزایش تولید هورمون مردانه نیز سبب رشد موهای زائد می‌شود. آکنه، جوش‌های پوستی که روی صورت و پشت ظاهر می‌شود و ریزش موی تیپ مردانه و چرب شدن موها نیز از دیگر نشانه‌های ابتلا به این بیماری است.

تشخیص تخمدان پلی‌کیستیک با شرح حال بیمار و بررسی‌های آزمایشگاهی ممکن است. تومورهایی که گاهی در تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند هم می‌تواند عامل دیگر افزایش هورمون مردانه در بدن باشد. برخی بیماری‌های مادرزادی در غدد فوق کلیوی هم سبب افزایش تولید هورمون‌های مردانه بعد از بلوغ در خانم‌ها می‌شود. به ندرت تومورهای غدد فوق کلیوی هم عامل تولید هورمون‌های مردانه‌اند. پرکاری غدد فوق کلیوی نیز از جمله دیگر علل پرمویی در خانم‌هاست. به هر حال خانمی که با این علائم یعنی افزایش موهای زائد یا آکنه‌های مقاوم به درمان‌های معمول یا ریزش موی تیپ مردانه مراجعه می‌کند پزشک او را از نظر افزایش تولید هورمون‌های مردانه بررسی می‌کند.

گاهی سطح این هورمون‌ها در محدوده طبیعی در خون وجود دارد و این نشانه افزایش حساسیت گیرنده‌ها در فولیکول مو است. بعد از اینکه علل پرمویی تشخیص داده شد، بیماری مربوطه باید درمان شود یعنی اگر توموری در تخمدان باشد باید برداشته شود یا اگر خانمی بیماری تخمدان پلی‌کیستیک دارد، تحت نظر متخصص غدد باید درمان‌ها آغاز شود. اگر حساسیت فولیکول مو هم بالا رفته باشد با داروهایی که تولید هورمون مردانه را کم می‌کند و داروهایی که گیرنده‌های هورمون مردانه را بلوک می‌کند می‌توان رشد موهای زائد را قطع کرد. اولین اقدام بسیاری از خانم‌ها مراجعه برای انجام لیزر است در حالی که به دلیل اختلال هورمونی که وجود دارد و درمان نشده بعد از لیزر مجددا موهای زائد بازمی‌گردد. لیزر باید در کنار درمان‌های دارویی باشد.

● نگاه چهارم

تخمدان پلی‌کیستیک و موهای زائد

دکتر شیرین نیرومنش/ متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

دلیل رشد موهای زائد در خانم‌ها معمولا اختلال‌ هورمونی است که سبب افزایش هورمون مردانه در زنان می‌شود. ممکن است اشکال از تخمدان یا از غدد فوق کلیوی باشد. به این نکته هم باید توجه کرد که با توجه به وضعیت هورمونی برخی از خانم‌ها در دوران بارداری و تحت تاثیر هورمون‌های مربوط به آن دچار افزایش موهای زائد می‌شوند. در دوران یائسگی نیز چون هورمون زنانه کاهش می‌یابد ممکن است فرد دچار افزایش موهای زائد شود.

به هر حال هر اشکالی در سیستم هورمونی و برهم خوردن تعادل آن که سبب افزایش میزان هورمون‌های مردانه شود، عامل بروز موهای زائد است. نشانگانی وجود دارد به نام نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک که معمولا در خانم‌هایی بروز می‌کند که چاق هستند، در تخمدان‌ تخمک‌گذاری ندارند، در سونوگرافی تخمدان‌های بزرگ و صدفی‌شکل‌ دارند و تخمک‌های متعددی در سطح تخمدان آنها دیده می‌شود. این تخمک‌ها آزاد نمی‌شوند و سیکل ماهانه در این خانم‌ها مرتب نیست.

گاهی ۲ ماه یکبار یا ۳ ماه یکبار عادت می‌شوند و معمولا موهای زائد در تمام بدن یا صورت آنها وجود دارد. تعداد فولیکول‌های مو در هر فرد ثابت است و از بین نمی‌رود ولی مو وقتی به صورت ضخیم و با رشد زیاد پدیدار می‌شود غیرطبیعی است به ویژه اگر در صورت خانمی نمایان شود. اگر خانمی دچار این نوع موهاست و اختلال قاعدگی دارد لازم است ابتدا به پزشک زنان مراجعه کند تا تشخیص داده شود. معاینه و سونوگرافی و آزمایش هورمونی لازم است. اگر افزایش وزن دارد باید رژیم غذایی بگیرد و وزن خود را پایین بیاورد و هر بیماری زمینه‌ای که مربوط به تخمدان یا غدد فوق کلیوی است باید تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد. درمان در این خانم‌ها طولانی است به دنبال درمان سطح هورمون مردانه کاهش می‌یابد و سرعت‌ رشد موهای زائد کم می‌شود و از حالت ضخیم بودن بیرون آمده، نازک‌تر شده و رشد آنها کم می‌شود. بعد از ۶ ماه آز آغاز درمان هورمونی باید موهای زائد لیزر یا سوزانده شوند تا فرد احساس ناراحتی نکند.

برخی خانم‌ها بدون اینکه علت اولیه را درمان کنند مبادرت به انجام لیزر می‌کنند. اگر علت اولیه درمان نشود ممکن است مجددا رشد موها آغاز شود. لازم است با مراجعه به پزشک زنان، معاینه و سونوگرافی برای بررسی کیست تخمدان مشکل و دلیل بروز موهای زائد مشخص شود. گاهی مشکل تخمدان پلی‌کیستیک نیست ولی ممکن است در تخمدان کیست‌های بزرگی ایجاد شود که تولیدکننده هورمون مردانه‌اند و این نوع کیست‌ها باید تحت عمل جراحی قرار گیرند. اما فردی که تخمدان پلی‌کیستیک دارد نیازی به جراحی ندارد و با درمان‌های هورمونی مشکل برطرف می‌شود. اگر منشأ تولید هورمون مردانه و ایجاد موی زائد مشکل غدد فوق کلیوی باشد باید توسط متخصصان غدد تشخیص داده و درمان شود.

سمیه مقصودعلی