فیلمی با اشتباهات دوست داشتنی

بالاخره بعد از دو سال انتظار «بدرود بغداد» فیلم تحسین شده مهدی نادری به اکران سینماها درآمده است

بالاخره بعد از دو سال انتظار «بدرود بغداد» فیلم تحسین شده مهدی نادری به اکران سینماها درآمده است. نمایش این فیلم هر چند در اکران محدود و در گرو تازه تاسیس اکران خاص شاید شانس چندانی برای دیده شدن نداشته باشد ولی به هر حال می‌تواند سینمادوستان پیگیر را راضی و تنوع سفره اکران را بیشتر کند. «بدرود بغداد» اولین فیلم سینمایی بلند مهدی نادری در مقام کارگردان هم به حساب می‌آید. کارگردانی که سابقه زیادی در ساخت آثار مستند و کوتاه و فعالیت در تئاتر را در کارنامه اش داشته و با این فیلم وارد عرصه جدی سینما شده است. با گذشت چند روز از اکران نمی‌شود نقدی درباره فیلمی که هنوز دیده نشده نوشت. پس این یادداشت را در حکم پیشنهاد ما برای دیدن بدرود بغداد بپذیرید.

از اشتباهات شروع کنیم. نام بازیگر شناخته شده طبق رسم و عادت انتظاری را پشت یک اثر می آورد که می‌تواند برای فیلمی مثل «بدرود بغداد» که مسیر روایتی و تجربی تازه ای را انتخاب کرده است خطرناک باشد. که مثلا یکی از نتیجه هایش همین دوری دو ساله از اکران سینماها بوده است. ‌ مثلا در جشنواره فجر ۲۸ اتفاق بدی که برای نمایش بدرود بغداد افتاد این بود که در حین نمایش آن، تماشاگران زیادی که به دنبال نام مصطفی زمانی و پانته‌آ بهرام به سینما آمده بودند، یک به یک سالن را ترک می‌کردند و این توهم اشتباه را برای سینمادار و مسئولان ایجاد کرده بودند که این قهر مخاطب به دلیل کیفیت نازل فیلم است.

آنها به مخاطبانی مثل ما که با لذت محو دنیای فیلم شده بودند توجهی نداشتند و حواسشان فقط به خروجی های سینما بود. سینمادار هم‌یکی از تصمیم‌گیرندگان اصلی این سینماست این را دید و به اکران فیلم بی محلی نشان داد. حالا می‌خواهد این فیلم همان اثری باشد که به عنوان نماینده کشور به اسکار فرستاده شده است یا نه. چه فرقی دارد؟ در اینجا و در این جو و در این رسم و رسومات نامعلوم و بی مرتبه و دیمی، مخاطب وسط فیلم از سالن خارج شده و این حتما یعنی فیلم بد است. نمی فروشد پس اکرانش نکنیم و ...

مشکل اصلی اینجا بود که بدرود بغداد اصلا فیلم بازیگر محوری نیست. فیلمی که روی شخصیت تاکید ندارد. یعنی تاثیر و تفاوت کیفیت بازی بازیگران اینقدر نیست که در کیفیت نهایی اثر تاثیر گذار باشد. پس با این حساب آدرس غلطی به مخاطب داده شده بود. فیلمهایی شبیه به این هستند که گاه در همین شرایط مسیر دیگری را انتخاب می‌کنند. مثلا از نابازیگر استفاده می کنند و در رسم و عادت غلط سینمای ما دیگر درگیر دعوای اکران و نمایش نمی‌شوند. خیالشان راحت است و فیلمهایشان را مخاطبان مخصوص می‌بینند و... . اما دسته دیگری مثل «بدرود بغداد» ریسک حضور چهره‌هایی شناخته شده در نقش شخصیتهایی با خصوصیات خاص کلامی و فیزیکی را می‌پذیرند. هم بازیگر و هم اثر خود را در چالشی سخت درگیر می‌کنند. اینها فیلمی که برای مخاطب عام تر ساخته نشده است را وارد بازی پیچیده ای می کنند که قضاوت خارج از عرف معمول را به همراه خواهد داشت. به هر حال بخشی از این اشتباه مربوط به عوامل سازنده فیلم است و قسمت اعظم آن به گردن مرسومات اشتباه سینمای ایران و غفلت رسانه ها در آگاه‌سازی و معرفی محصول به مخاطب است.

به هر حال معتقدم انتخاب بازیگران و مخصوصا مصطفی زمانی برای حضور در «بدرود بغداد» گام ابتدایی اشتباهی بوده است. چهره ای که تازه از دنیای پر زرق و برق مجلات و رسانه های سینمایی و نمایش پر حاشیه یوسف پیامبر خلاص شده بود و با خود انتظاری را به همراه داشت. اما مهم اینجاست که همه این اشتباهات نتیجه ای درخشان به همراه داشته است. اما همه این بحث می‌خواهد به اینجا ختم شود که همه این مشکلات و اشتباهات مربوط به دنیای خارج از فیلم است. این بهترین بازی مصطفی زمانی به حساب می‌آید.

یکی از بی پرواترین و رهاترین بازیهای سال را در خود دارد که توسط پانته‌آ بهرام اجرا شده است. بدرود بغداد فیلم بازیگر نیست، در حالی که به شدت بازیگرانش از حضور در آن سود برده اند‌ و همه اینها جدا از خلاقیتهای فردی بازیگران، به فضایی مربوط می شود که اثر در اختیار آنها گذاشته است. فضایی که متعلق و وفادار به سینماست.

فضایی که تصویر، احساس و پیام را به نقطه مشترک رسانده و این اثر را به خوراکی محبوب برای همه گرسنگان سینما مهیا کرده است. پس دیدارش را به همه خوانندگان این یادداشت پیشنهاد میکنم. اگر انتظارتان از سینما تنها سرگرم شدن و شنیدن داستان نیست و از بازی تصویر و تجربه هایی تازه در حوزه سینما لذت می‌برید، حتما به دیدن «بدرود بغداد» بنشینید. اگر در طول فیلم راضی نشدید صبر کنید، تصویر و قاب پایانی فیلم به تنهایی راضیتان خواهد کرد.

محسن شرف الدین