لزوم انجام تست قند خون ساختار یافته

حلقه مفقوده در کنترل دیابت

دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در سراسر جهان است که تاکنون درمانی برای آن شناخته نشده و این به آن معناست که بیمار تا پایان عمر با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کند و به همین جهت باید برنامه منظمی را برای مقابله با عوارض آن و مراقبت از سلامت اندام‌های خود ترتیب دهد. اما علاوه بر این ویژگی، دیابت ویژگی خاص دیگری نیز دارد که آن را در میان سایر بیماری‌ها ممتاز کرده و آن مخرب بودن این بیماری است. دیابت را از آن جهت مخرب می‌نامند که در صورت عدم شناسایی و کنترل به‌موقع و صحیح، علاوه بر آنکه می‌تواند سلامت اندام‌های مختلف بیمار را تهدید کند، آسیب‌های سنگینی را برای سلامت فرد، خانواده، جامعه و اقتصاد به دنبال خواهد داشت. بیماری‌های قلبی و عروقی، کوری، نارسایی کلیه، قطع عضو و سکته مغزی را می‌توان از جمله مهم‌ترین عوارض بلندمدت عدم توجه به دیابت دانست که ابتلا به هر کدام از آنها می‌تواند علاوه بر آنکه برای بیمار یک فاجعه تمام‌عیار محسوب شود، برای جامعه نیز بحران‌آفرین و هزینه‌ساز باشد.

این عوارض تکان‌دهنده است و طبیعتا این عوارض وقتی ایجاد شد، درمان ناشی از آنها از قبیل تخت‌های سی‌سی‌یو به علت سکته‌های قلبی، دستگاه‌های دیالیز، معاینه‌های چشمی و پیوندهای کلیه و... باید حتما به اندازه کافی باشد. بنابراین هزینه‌هایی همچون ضرورت توسعه بخش‌های دیالیز مراکز درمانی کشور، اشغال شدن بیش از حد تخت‌های بیمارستانی و عوارض معلولیت را نیز باید به هزینه‌های مستقیم دیابت بیافزاییم. امروزه انتظار جامعه بشری جست‌وجوی راهی مطمئن برای حمایت از بیماران دیابتی است و در این میان مطالعات بالینی حاکی از آن است که توانمندسازی بیماران در کنترل قند خون، گام مهمی در کاهش مرگ‌ومیر و عوارض دیابت است.

بیمار می‌تواند با کنترل روزانه قند خون خود و بر اساس آموزش‌هایی که از قبل دریافت کرده است، از مبتلا شدن به عوارض سخت و پرهزینه دیابت رهایی یابد. در خانواده‌ای که زمینه ژنتیکی دارند، شانس ابتلا به دیابت در اعضای چاق خانواده بیشتر است. این در حالی است که افراد چاق می‌توانند با کاهش حداقل ۱۰ درصد از وزن خود و ورزش منظم، شانس ابتلا به دیابت نوع دو را تا ۵۰ درصد کاهش بدهند و اگرچه هیچ راهی برای پیشگیری از دیابت نوع یک وجود ندارد اما در دیابت نوع دو با کاهش وزن و نیم ساعت ورزش روزانه منظم افراد می‌توانند از ابتلا به دیابت نوع دو پیشگیری کنند.

شاید بتوان کنترل دیابت بدون «اندازه‌گیری ساختارمند قند خون» را به رانندگی در کوهستان با چشمان بسته تشبیه کرد. اهمیت استفاده از گلوکومتر در پیشگیری از عوارض دیابت در تحقیقات متعددی به اثبات رسیده است. این تحقیقات نشان داده‌اند که در افراد دیابتی که قند خون‌شان را به‌طور مرتب اندازه می‌گیرند و از نتیجه این آزمایش‌ها برای تنظیم روش درمانی خود استفاده می‌کنند، عوارض دیابت به نحو قابل‌ملاحظه‌ای کمتر دیده می‌شود. دستگاه‌های اندازه‌گیری قند خون یا گلوکومتر این امکان را برای فرد فراهم می‌سازد که نسبت به میزان لحظه‌ای قند خون خود اطلاع پیدا کند و آن را با میزان کالری دریافتی و فعالیت انجام‌شده تنظیم کند و عکس‌العمل لازم را نسبت به آن اعمال کند.

اما نکته اساسی که ما از آن به عنوان ضرورت «تست ساختاریافته قند خون» نام می‌بریم آن است که بیمار در چه مواقعی از طول شبانه‌روز و براساس کدام برنامه از پیش تعیین‌شده باید اقدام به تست قند خون کند و نقشه راه برای ترجمه صحیح این اعداد کدام است؟ در واقع نتایج حاصله از دستگاه تست قند خون نیاز به تفسیر و تحلیل دارد و امکان این مهم تنها زمانی به نحو بهینه در اختیار بیمار و پزشک قرار می‌گیرد که فرآیند تست قند خون در قالب یک ساختار مشخص و تعریف‌شده (نمایه ۳۶۰ درجه) صورت پذیرفته باشد.

امروزه دوره رویکرد غیرهدفمند و بدون برنامه به تست قند خون پایان پذیرفته است. در نهایت باید اذعان کنیم که امروزه به‌رغم همه پیشرفت‌هایی که در دنیای پزشکی صورت پذیرفته است، باید از ضرورت ایجاد انگیزه در بیماران به منظور پیگیری مستمر «تست قند خون ساختاریافته» و توانمندسازی ایشان در این خصوص به عنوان حلقه مفقوده در کنترل دیابت نام برده شود.

دکتر مجتبی ملک

عضو هیات‌علمی انستیتو غدد

دانشگاه علوم پزشکی تهران