تابستان با گرینلند چه کرد

تنها ظرف چند روز تقریبا تمام سطح صفحه یخی عظیم گرینلند ذوب شد و برفاب جای آن را گرفت

گرینلند از نظر مساحت، بزرگ‌ترین جزیره جهان است. این کشور خودمختار جزئی از قلمرو دانمارک است و از نظر موقعیت جغرافیایی بین قطب شمال و اقیانوس آتلانتیک واقع شده است.

گرینلند برای مدت‌های مدیدی بدون سکنه بود، اما اسکیموها از ساکنان مهم و تاثیرگذار در این محدوده خاص جغرافیایی بوده‌اند که هیچ وقت آن را برای همیشه ترک نکردند. از قرن ۱۸ میلادی به بعد ارتباط میان کشورهای اسکاندیناوی و گرینلند مجدد برقرار شد و در نهایت دانمارک حکمرانی بر گرینلند را عهده‌دار شد.

نام گرینلند را ساکنان اسکاندیناویایی روی این جزیره گذاشتند. بنابر آمارهای سال ۲۰۱۱ تعداد ساکنان گرینلند حدود ۵۶ هزار نفر تخمین‌زده شده است، اما گرینلند به ظاهر آرام و دورافتاده در تابستان گذشته بسیار خبرساز بوده است و علت آن هم تصاویر ماهواره‌ای است که ناسا از سرعت ذوب‌شدن صفحه یخچالی عظیم آن ارائه کرده است.

سرعت ذوب‌شدن یخ‌های گرینلند دانشمندان را مبهوت کرده است. آیا براستی این موضوع ناشی از گرمایش جهانی است یا این‌که تنها امواج گرم زمینه‌ساز آن است؟ عکس‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد ظرف مدت چهار روز تقریبا کل سطح صفحه یخی ذوب شده است. ذوب‌شدن یخ آن هم به این سرعت یکی از رویدادهای بی‌سابقه‌ای است که تاکنون توسط سیستم‌های ماهواره‌ای به ثبت رسیده است. تصاویر ماهواره‌ای ناسا در ماه گذشته پدیده نادری را در گرینلند به تصویر کشیدند. تنها ظرف چند روز تقریبا تمام سطح صفحه یخی عظیم گرینلند ذوب شد و برفاب جای آن را گرفت. از ۳۰ سال گذشته به این طرف ماهواره‌های ناسا در حال رصد و تجزیه و تحلیل داده‌های اطلاعاتی در این زمینه هستند. بدون هیچ تردیدی رویداد اخیر ظرف ۳۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده. خیلی‌ها تمایل دارند این پدیده را به گرمایش جهانی نسبت دهند، اما عده‌ای از دانشمندان هم معتقدند ذوب‌شدن یخ آن هم در چنین ابعاد گسترده‌ای می‌تواند هر ۱۵۰ سال یکبار رخ دهد.

مساله اینجاست که اگر ذوب‌شدن یخ با همین روند ادامه پیدا کند، آنگاه چه فاجعه‌ای در پیش خواهد بود؟ متخصصان می‌گویند افزایش سطح آب دریاها تنها شمه کوچکی از این فاجعه است.

● روایت پدیده از دید تصاویر ماهواره‌ای

نقشه‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهند که در فاصله زمانی چهار روز حجم وسیعی از یخ سطحی ذوب شده است. برای مقایسه بهتر این دو مورد دانشمندان از گزارش‌های ماهواره‌ای که طی ۳ دهه گذشته به ثبت رسیده‌اند، استفاده می‌کنند. این داده‌ها به طور متوسط نشان می‌دهند که هرساله در روزهای مشخصی از تیر ماه در حدود نیمی از سطح صفحه یخچالی گرینلند ذوب می‌شود، اما سرعت و ابعاد این پدیده در سال ۲۰۱۲ دانشمندان را نگران کرده است.

نکته: سایه‌های صورتی متمایل به قرمزی که درتصاویر مشاهده می‌شود، معرف سطحی از یخ است که ناگهان از صفحه گرینلند محو شده‌اند. در تصاویر ماهواره‌ای تابستان گذشته تقریبا کل این سطح به رنگ صورتی درآمده بود

سون نگیم، یکی از اعضای تیم مطالعاتی پروژه راهبردی ناسا در ایالت کالیفرنیاست. وی در بیانیه‌ای چنین اعلام کرده که این پدیده آنقدر نادر است که من شخصا زمانی که برای بار اول آن را دیدم تصور کردم این مورد چیزی جز اشتباهات محاسباتی نیست! اما براستی چه چیز دانشمندان را تا به این اندازه بهت‌زده کرده است؟ دلیل آن ذوب‌شدن یخ در یکی از سردترین و مرتفع‌ترین بخش‌های گرینلند است. حداکثر ارتفاع این ایستگاه دو مایل (معادل ۲‌/‌۳ کیلومتر) بالاتر از سطح آب دریا است. توماس موته، یک هواشناس از دانشگاه جورجیاست که در این تیم تحقیقاتی نیز عضویت دارد. وی در مصاحبه با بخش خبری مجله نشنال جئوگرافی چنین گفت: از زمانی که ماهواره‌ها شروع به ثبت این داده‌ها کردند تاکنون چنین موردی گزارش نشده است.

● یک چرخه طبیعی

آیا ذوب‌شدن ناگهانی یخ‌های گرینلند می‌تواند بخشی از یک پدیده کاملا طبیعی باشد؟ لورا کوئنیگ یک متخصص در زمینه شناخت یخچال‌هاست. وی که از دانشمندان مرکز پروژه‌های فضایی گودارد ناسا در مریلند است، خاطر نشان می‌کند چنین رویدادهایی پیش از زمانی که تصاویر ماهواره‌ای از این دست مرسوم شوند نیز رخ داده‌اند. از نظر او و همکارانش شواهدی دال بر این مساله وجود دارد. پروفسور کوئنیگ چنین عنوان کرد که تجزیه و تحلیل همین داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد آخرین مورد از این دست به سال ۱۸۸۹ برمی‌گردد. بنا بر گفته‌های این دانشمند، هسته مرکزی یخ در مرتفع‌ترین ایستگاه گرینلند هر ۱۵۰ سال یکبار چنین پروسه‌ای را طی می‌کند. به گفته پروفسور کوئنیگ درست به همین دلیل است که نمی‌توان گفت مسبب رویداد اخیر قطعا گرمایش جهانی است. دانشمندان با بررسی شواهد هسته مرکزی این ایستگاه در دهه‌های اخیر توانستند دلایل مستدلی در این خصوص ارائه دهند، اما مساله وسعت و ابعاد این پدیده هنوز هم بر سر جای خود باقی است. پروفسور موته از دانشگاه جورجیا معتقد است با وجود آن‌که عده‌ای معتقدند این پدیده بعد از گذشت ۱۵۰ سال چندان هم دور از انتظار نبوده، اما خود آنها هم پیش‌تر قادر به پیش‌بینی چنین ابعاد گسترده‌ای نبودند.

رخداد اخیر متقارن شده با شکل‌گیری یک توده پرفشار در سراسر محدوده گرینلند و نتیجه آن هم برای این ناحیه خاص جغرافیایی جریانات هوای گرمی است که از اقیانوس آتلانتیک مرکزی به ارمغان آورده شده. پروفسور موته سخنان خود را چنین ادامه داد: «تاثیر توده هوای گرم روی صفحه یخی قطعا چیزی جز ذوب‌شدن یخ نیست، اما مهم دامنه و سرعت است. پدیده‌ای که در گرینلند شاهد آن هستیم، به اندازه خشکسالی نگران‌کننده است.»

● افزایش سطح آب دریاها

الکساندر روبینسون، یک متخصص در زمینه شناخت یخچال‌هاست. وی که شخصا در این پروژه شرکت نداشته، وضع موجود را شوک‌آور توصیف کرد. این متخصص آلمانی در ادامه سخنان خود افزود که این روزها براحتی می‌توان هر پدیده‌ای را به گرمایش جهانی نسبت داد، اما برای بیان دلیل علمی این مساله هنوز زود است اظهارنظری مطرح شود. در ماه جولای برخی از رودخانه‌های گرینلند سیلابی شدند، اما در این‌که این مورد هم با گرمایش جهانی ارتباط دارد یا خیر هنوز نمی‌توان اظهارنظر قطعی ارائه کرد. پروفسور روبینسون موضوع را این طور تشریح کرد که اگر مقداری از یخ در صفحه یخچالی ذوب شود، با سردشدن هوا آن لایه رفته‌رفته یخ می‌زند و مجدد به جزئی از بدنه صفحه یخچالی تبدیل می‌شود. اما اگر پروسه ذوب‌شدن و انجماد دائما تکرار شود در نهایت دیگر برفاب به یخ تبدیل نمی‌شود و از ضخامت صفحه بتدریج کاسته خواهد شد. صفحات یخی که با چنین وضعی مواجه می‌شوند معمولا از ظرفیت انجمادشان کاسته می‌شود.

دانشمندان تخمین زده‌اند اگر تمام صفحه یخچالی گرینلند ذوب شود، سطح آب دریاها حدود ۷ متر بالا خواهد آمد. پروفسور موته در خاتمه چنین نتیجه‌گیری کرد که واضح است آنچه شاهد هستیم به‌هیچ‌وجه به معنای نابودی کامل این صفحه یخچالی نیست، اما در هر صورت حجم گرینلند در حال کاهش است و این خبر خوبی نیست.

نشنال جغرافی

مترجم: فرناز حیدری